Financa publike Kapitulli III Shpenzimet publike dhe analiza

Financa publike Kapitulli III Shpenzimet publike dhe analiza e tyre

Përmbajtja • Kuptimi dhe klasifikimi i shpenzimeve publike • Funksionet ekonomike të shtetit • Rritja dhe kufiri i rritjes së shpenzimeve publike • Rëndësia e shpenzimeve publike në kuadër të politikës makroekonomike • Shpenzimet publike dhe shteti në mirëqenie

Shpenzimet publike dhe analiza e tyre • Kuptimi, zhvillimi dhe klasifikimi I shpenzimeve publike • Shpenzimet publike ne teorine ekonomike • Funksionet ekonomike te shtetit dhe shpenzimet publike • Rritja dhe kufiri I rritjes se shpenzimeve publike • Rendesia e shpenzimeve publike ne kuader te politikes makroekonomike

Kuptimi, zhvillimi dhe klasifikimi I shpenzimeve publike • Shpenzimet publike jane te dhena, para te shtetit dhe organeve tjere juridiko-publikne funksion te sigurimit te ofertes se te mirave publike si dhe realizimin e objektivave tjera te politikes ekonomike dhe sociale. • Shpenzimet publike mbulohen nga te ardhurat publike. • Shpenzimet publike financohen nga mjetet e grumbulluara nga tatimet, kontributet, taksat dhe nga ndonje instrument tjeter.

Llojet e shpenzimeve publike • Shpenzime publike te rregullta dhe te jashtezakonshme • Shpenzime publike productive dhe joproduktive • Shpenzime publike investuese (te cilat ndikojne ne rritjen e PBB) dhe transferuese. • Shpenzimet personale, jane shpenzimet e shtetit qe realizohen ne pagesen e rrogave, ndihmave etj.

Funksionet ekonomike te shtetit dhe shpenzimet publike • Shteti perpiqet ti permirsoje mangesite e tregut me qellim te rritjes se efikasitetit. I shfrytezon shpenzimet publike per shperndarjen e te ardhurave • Shteti nepermjet tatimeve, shpenzimeve dhe rregullimit monetary nxit rritjen dhe stabilitetin ekonomik, ul papunsine, inflacionin etj

Funksionet ekonomike te shtetit sistematizohen ne tre grupe: • Funksioni I efikasitetit ne ekonomi (pengimin e konkurences dhe sigurimin e persosur te kerkeses, rregullimin e prodhimtarise se te mirave, aplikimin e tatimeve adekuate) • Funksioni I barazise I cili mund te permirsohet me intervenim juridik. • Funksioni I sigurimit te rritjes dhe stabilitetit makroekonomik, kontrollon zhvillimin e cikleve te bashkuara.

Ndikimi I levizjes se shpenzimeve publike ne ekonomi varet nga: • Burimet e financimit te tyre • Struktura e shpenzimeve publike • Ndikimi I shpenzimeve publike ne levizjet themelore ekonomike • Marredheniet politike dhe sociale ne shoqeri etj.

Rritja dhe kufiri I rritjes se shpenzimeve publike • Sipas disa teorive rritja e shpenzimeve shteterore eshte e lidhur me sistemin politicoekonomik • Sipas Xhorxh Stiglerit “shpenzimet shteterore I sherbejne dhe I shkojne ne dobi klases se mesme, ndersa shteti ne pjesen me te madhe financohet nga tatimet e te verferve dhe te pasurve” 1970

Shkaqet e rritjes se shpenzimeve publike • Shkaqet imagjinare ose fikstive- rritja e vazhdueshme e shpenzimeve publike eshte ne kundershtim me rritjen e vazhdueshme te te ardhurave publike (ulja e fuqise blerese e parave, ndryshimi I teknikes se perpunimit te buxhetit) • Shkaqet e verteta – nxisin rritjen e shpenzimeve publike duke ngarkuar detyruesit tatimor. • Shkaqet ekonomike nderlidhen me rritjen e vazhdueshme te leverdise se punes, standardin jetesor, mireqenien shoqerore. • Shkaqet politike – politika e brendshme dhe e jashtme.

Efektet e shpenzimeve publike ne stabilizimin ekonomik • Sipas teorise ekzistojne dilemma ne lidhje me efektin e shpenzimeve publike. • Nese shpenzimet rea. Iizohen ne nje periudhe te depresionit dhe krizes ato rregullisht arrijne rritje te prodhimit dhe te ardhurave kombetare. • Ndersa shpenzimet e realizuara ne fazen e punesimit te plote mund te ndikojne negativisht ne rritjen e prodhimitarise dhe ne nxitjen e inflacionit. • Shpenzimet publike veprojne ne menyre stabilizuesenepermjet veprimit te kekeses se pergjithshme dhe struktures se kerkeses.

Ndikimi I shpenzimeve publike ne investime dhe zhvillim • Shpenzimet publike ndikojne mbi investimet ne menyre te drejtperdrejte dhe te terthorte. • Shpenzimet publike mund te kene edhe ndikim restriktiv mbi investimet dhe zhvillimin duke shkaktuar uljen e prodhimit dhe te PBB. • Ithtaret e ekonomis se ofertes argumentojne se ulja e tatimit te fitimit dhe ulja e ngarkeses tatimore I rrisin perfitimet e subjekteve ekonomik dhe ndikojne pozitivisht ne kursim, I cili nga ana tjeter ndikon ne rritjen e investimeve.

Efektet e rishperndarjes se shpenzimeve publike • Shpenzimet publike ndikojne ne rishperndarjen e resurseve natyrore. Resurset natyrore shperndahen nepermjet tregut ose sektorit public. • Rishperndarja mundeson shpenzimet transferuesedhe teorine e filtrimit. • Rishperndarja e te ardhurave sqarohet me nevojen qe asnje qytetar te mos bie nen standardin e caktuar minimal jetesor.

Rendesia e shpenzimeve publike ne kuader te politikes makroekonomike • Perfshirja fiskale e nje pjese te te ardhurave dhe prones se detyruesit eshte nje process I nderlikuar, I cili shkakton nje varg pasojash te natyres ekonomike, financiare, sociale, kulturore te cilat reduktohen ne efektet e politikes fiskale. • Caktimi I efekteve te politikes fiskale varet nga masat konkrete te politikes fiskale dhe ekonomike p. sh. Ndikimi I perfshirjes fiskale nga tatami I qarkullimit te prodhimeve dhe sherbimevendaj kerkeses se pergjithshme.

• Ne kuader te ekonomise kombetare, ndikimi stabilizues I politikes fiskale mund te behet ne dy drejtime: me efekt restriktiv dhe ekspansiv. • Efektet restrictive te politikes fiskale ndikojne ne uljen e nje pjese te kerkeses kombetare dhe ka te beje me uljen e shpenzimeve personale, investuese, • Efekti ekspansiv ndikon drejteperdrejte ne rritjen e kerkeses nepermjet shpenzimeve publike. • Shpenzimet publike ndikojne ne kerkesen e pergjithshme, e cila drejtperdrejt ndikon ne kerkesen personale dhe nje ndikim rotativ ne teresi nxit efektet stabilizuese ne ekonomi.

Ndikimi I shpenzimeve publike ne kategorite makroekonomike paraqitet me kete relacion Y=C+I+G • • Y – te ardhurat kombetare C- shpenzimet personale I- investimet G- shpenzimet publike

Ndikimi I shpenzimeve publike dhe agregatet tjere makroekonomik • Shpenzimet publike, kursimet, industria, cmimet ne ekonomi, punesimi dhe faktoret tjere te prodhimit, kredite, shkalla e rritjes ekonomike, bilanci I pageses, parate dhe qarkullimi I parave, shpenzimet personale si element I funksionit te pergjithshem te konsumit. • Te gjithe keto faktore ndikojne drejtperdrejte edhe ndaj madhesise se te ardhurave kombetare.

• Keynes-I kap problemin e harmonizimit te tri madhesive themelore aggregate: oferten, punesimin e plote dhe kerkesen efektive. • Kerkesa efektive perbehet nga dy komponenta: prirja ndaj shpenzimeve dhe nxitja e investimeve. • Keynsi eshte I mendimit se gjithmone kur riten te ardhurat reale, rriten edhe shpenzimet, por kjo rritje nuk eshte absolutisht e barabarte ne shume si rritje e te ardhurave, sepse nje pjese e shumes I dedikohet kursimit.