Financa publike Kapitulli I Financat publike n teorin

Financa publike Kapitulli I Financat publike në teorinë ekonomike

Përmbajtja • • • Kuptimi I financave Pikepamjet ideologjike Funksionet fiskale te financave publike Mjetet e analizes dhe financat publike Aspektet teorike te financave publike Pamundesia e tregut dhe funksionet e shtetit

Hyrje ne financat publike • Roli I financave publike ka ndryshuar gjate kohes. Ne fillim te ardhurat publike projektoheshin ne nivel te shpenzimeve publike (shpenzimet shteterore , te cilat shfrytezoheshin per ruajtjen e aparateve te posacme dhe kryerjen e funksioneve shteterore. • Shpenzimet shteterore perfshijne: shpenzimet per financimin e ushtrise, gjyqesine, administraten etj. • Ne kohen e dominimit te teorise ekonomike klasike, FP ne aspektin socioekonomik nuk ishte I rendesishem, pasiqe shteti nuk guxonte te perzihej ne jeten ekonomike por ruante rendin dhe sigurine publike.

• Ne periudhen e krizes se madhe boterore 1929. 1933, nen ndikimin e veprave te Kejnsit, Financat Publike kishin rolin kryesor ne nxjerjen e shoqerise nga kriza ekonomike. • Sot, qellimi I studimit te FP qendron ne karakterin dhe ndikimin e tyre ne ekonomi. • Sot gjithnje e me shume studiohen FP te vendeve ne tranzicion dhe te vendeve ne zhvillim per te financuar koston dhe procesin e tranzicionit te shtetit dhe shoqerise.

Kuptimi I financave • Financat ne kuptimin e ngushte te fjales jane te lidhura me aspektin monetar te aktivitetit ekonomik ne pergjithesi. • Dallojme tri lloje te financave. Financat monetare, financat publike dhe financat afariste.

Pikepamjet ideologjike te financave publike • Pikepamjet organike, ku individi percaktohet I rendesishem si pjese e shoqerise dhe e mira e individit percaktohet nga e mira e shoqerise. • Pikepamjet mekaniciste mbi qeverine, ne qender te vemendjes e vene individin e jo grupin dhe qeveria eshte mjet I krijuar nga individet per te arritur me mire objektivat e tyre individuale.

Funksionet e financave publike • Ekonomia moderne eshte plotesisht sistem I perzier ku sektori public dhe privat veprojne ne lidheshmeri dhe varesi reciproke. • Funksionet kryesore te financave publike jane: funksioni I alokimit, funksioni I shperndarjes dhe funksioni I stabilizimit. • Funksioni I alokimit – eshte process ne baze te se cilit realizohet ndarja e resurseve te pergjithshme mes sektorit public dhe privat, me qellim te sigurimit te financimit optimal te ofertes se te mirave publike dhe private.

• Funksioni I shperndarjes eshte process I rishperndarjes se te ardhurave dhe pasurive midis individeve dhe familjeve me ndihmen e instrumenteve fiskale ne menyre te drejte. • Funksioni I stabilizimit shprehet ne shfrytezimin e financave publike per stabilizimin e cikleve ekonomike ne kushte te nje ekonomie te cekuilibruar.

Aspektet teorike te financave publike • Teoria ekonomike klasike financat publike I trajton si kaegori te aspektit politico- administrative dhe te parendesishme ne pikepamje socioekonomike. • Periudha e socializmit me sistem shoqeroro-ekonomik socialist, dominon mendimi se mekanizmi shteteror dhe intervenimi shteteror jane te domosdoshem ne jeten ekonomike. • Teoria bashkekehore ne studimin e financave publike ve ne dukje nje problematike te gjere , e cila ka ndikim ne agregatet makroekonomik si; struktura e te ardhurave dhe shpenzimeve, prodhimi I brendshem bruto, prodhimi bruto kombetar, prodhimi neto kombetar, te ardhurat personale.

• Ne lieraturen bashkekehore ekonomike, nevoja e intervenimit te shtetit ne jeten ekonomike, ne vendet me ekonomi tregu arsyetohet ne ”pamundesine e tregut” • Tregu me ligjshmerite e veta nuk ka mundesi te beje caktimin racional dhe efikas, shperndarjen e resurseve dhe te ofroje zgjidhje perkatese per problematikat.

Intervenimi I shtetit eshte I pashmangshem ne keto sfera: • Ekzistimin e monopoleve • Shperndarja e pabarte te te ardhurave ne aspektin social • Jostabiliteti makroekonomik • Sigurimi I te mirave publike (mbrojtja popullore, arsimimi, shendetesia )

Funksionet kryesore te shtetit ne ekonomine moderne te tregut • Percaktimi I kornizes ligjore te ekonomive te tregut • Ndikimi ne shperndarjen e resurseve • Ndarja e te ardhurave • Stabilizimi I ekonomise, shfrytezimin e politikes fiskale dhe monetare.

Funksionet ekomonike te shtetit sistematizohen ne tre grupe: • Efikasitetin ne ekonomi shteti e realizon nepermjet sigurimit te konkurences lojale, rregullimin e efekteve indirekte- eksternaliet (kur subjektet u shkaktojne shpenzime ose fitimie te tjereve jashtetit), rregullimin e prodhimtarise se te mirave publike, aplikimin e tatimeve adekuate • Barazia qe rregullohet me intervenim juridik. • Sigurimi I rritjes dhe stabilitetit makroekonomik, nepermjet politikes fiskale qe ndikohet ne konsum dhe politikes monetare qe ndikohet ne oferten e parave.