FILOZOFOWIE I WYNALAZCY STAROYTNEJ GRECJI Od czasw staroytnej

FILOZOFOWIE I WYNALAZCY STAROŻYTNEJ GRECJI

Od czasów starożytnej Grecji dzieli nas tysiące lat. Lecz gdy przyjrzymy się bliżej kulturze i nauce tamtych czasów, zauważymy, że nie różni się ona zbytnio od kultur współczesnych. Co więcej – do dziś starożytna Grecja uważana jest za kolebkę cywilizacji zachodniej. Niniejsza prezentacja uświadomi nam, jak wiele mamy wspólnego z kulturą i nauką grecką sprzed tysięcy lat i jak wiele jej dzisiaj zawdzięczamy. Przyjrzymy się także bliżej sylwetkom twórczym największych starożytnych Greków, których geniusz i osiągnięcia zadziwiają nawet najbardziej wybrednego współczesnego człowieka.

Filozofowie, czyli miłośnicy mądrości Grecy docierali nawet do odległych części starożytnego świata i poznawali osiągnięcia tamtejszych ludów. Nowe idee, wynalazki czy wierzenia pobudzały ciekawość Hellenów, a także skłaniały ich do stawiania pytań dotyczących natury świata oraz człowieka. Osoby, które całe życie poświęciły poszukiwaniu na nie odpowiedzi, nazywano FILOZOFAMI, FILOZOFAMI czyli miłośnikami mądrości Filozofowie zastanawiali się nad tym, jak powstał świat i jakie rządzą nim prawa. Rozmyślali o możliwościach poznania prawdy oraz o zasadach, zgodnie z którymi powinni postępować ludzie. Do najsłynniejszych filozofów greckich należą: Sokrates, Platon, Arystoteles, Heraklit z Efezu i Demokryt z Abdery.

SOKRATES Ten najsłynniejszy filozof starożytnej Grecji żył w Atenach w V w. p. n. e. Uważał, że złe uczynki wynikają z braku umiejętności odróżniania dobra od zła. Każdy człowiek może się jednak tego nauczyć. Nie pozostawił jednak po sobie żadnych pism, a swoje poglądy głosił na ulicach podczas rozmów z przechodniami. W ten sposób zyskał sobie wielu zwolenników, jak i przeciwników. Oskarżony o bezbożność oraz zły wpływ na młodzież został skazany na śmierć.

PLATON Nauki Sokratesa znamy dzięki przekazom jego ucznia – Platona W IV w. p. n. e. założył on w Atenach szkołę filozoficzną zwaną Akademią Platońską Uważał, że prawdziwą rzeczywistość stanowi świat idei, czyli doskonałych i niezmiennych wzorów wszystkich rzeczy, w którym najważniejsze jest dobro, piękno i prawda. Ponadto twierdził, że człowiek posiada nieśmiertelną duszę, która po śmierci oddziela się od ciała.

ARYSTOTELES Sławę u potomnych zapewnił sobie również uczeń Platona – Arystoteles Według niego człowiek, aby osiągnąć szczęście, powinien się kierować nakazami rozumu i żyć zgodnie z zasadą złotego środka. Oznaczało to, że w każdej sytuacji należy zachować umiar. Arystoteles porównał również ustroje greckich polis, wskazał ich zalety oraz wady, a także wyjaśnił, w jaki sposób ulegają przemianom. Ponadto zajmował się badaniami anatomicznymi różnych gatunków zwierząt, z których opisał ponad 500. Przez siedem lat był wychowawcą następcy tronu Macedonii – Aleksandra – i założył w Atenach szkołę filozoficzną, nazywaną Liceum, Liceum gdzie studiowano wszystkie ówczesne nauki. Myśliciela uznaje się również za twórcę logiki.

HERAKLIT Z EFEZU Żył w latach ok. 540 – 480 r. p. n. e. Nazywano go „mrocznym” filozofem”, ponieważ nauki wygłaszał często w postaci zagadkowych sentencji. Za podstawę wszechświata uznawał ogień, który, według myśliciela: „żyje śmiercią tego, co spala”.

DEMOKRYT Z ABDERY Ten filozof żył w latach ok. 460 – 370 r. p. n. e. Był wszechstronnym naukowcem i myślicielem. Twierdził, że świat składa się z drobnych, niepodzielnych cząsteczek zwanych atomami, które są w ciągłym ruchu.

MATEMATYCY Grecy prowadzili liczne badania naukowe. Odwoływali się przy tym do osiągnięć uczonych z Mezopotamii i Egiptu. Stworzyli m. in. podstawy wiedzy matematycznej, z których korzystamy do dzisiaj! Za najważniejszych uczonych w tej dziedzinie uznaje się: Talesa z Miletu, Pitagorasa, Euklidesa i Archimedesa.

TALES Z MILETU Talesa z Miletu uznaje się za ojca astronomii i matematyki. Żył on na przełomie VII i VI w. p. n. e. Wykazał, że średnica dzieli koło na pół i sformułował zasadę proporcjonalności odcinków, nazwaną twierdzeniem Talesa Dzięki tym ustaleniom obliczył wysokości piramid na podstawie długości ich cienia. Z kolei obserwacje astronomiczne pozwoliły mu przewidzieć zaćmienie Słońca w 585 r. p. n. e.

PITAGORAS W VI w. p. n. e. inny wybitny uczony – Pitagoras - pracował twierdzenie o długości boków trójkąta prostokątnego, które zostało nazwane twierdzeniem Pitagorasa. Ponadto założył Pitagorasa w Krotonie słynną szkołę pitagorejczyków, zajmującą się badaniami z zakresu matematyki i nauk przyrodniczych.

EUKLIDES Większość osiągnięć greckich matematyków została opisana w IV w. p. n. e. przez Euklidesa w dziele „Elementy”. Stało się ono podstawowym podręcznikiem do matematyki używanym w wielu krajach aż do XIX w. !

HISTORYCY I GEOGRAFOWIE Niezwykle utalentowani i żądni wiedzy oraz doświadczeń antyczni Grecy dali początek nie tylko filozofii, matematyce i innym naukom ścisłym, lecz także historii i geografii. Herodot, Tukidydes i Klaudiusz Ptolemeusz to najważniejsze postaci tych dwóch ostatnich wymienionych dziedzin nauki.

HERODOT Ten żyjący w V w. p. n. e. miłośnik historii i geografii odbył wiele podróży do najodleglejszych zakątków świata. Podczas wypraw opisywał odwiedzane miejsca, zwyczaje poznanych ludów oraz ich historię. Dokładnie sprawdzał też wiarygodność każdej usłyszanej informacji. Jego najważniejsza praca – „Dzieje” - zawiera szczegóły dotyczące historii Grecji i Bliskiego Wschodu.

TUKIDYDES Żył w V w. p. n. e. W swoim dziele zatytułowanym „Wojna peloponeska” skupił się na współczesnym mu wydarzeniu - konflikcie pomiędzy Spartą i Atenami. Do przedstawienia scen walk wykorzystał własne obserwacje oraz relacje świadków. Jako jeden z pierwszych historyków odrzucił możliwość wpływu bogów na losy ludzi i świata.

KLAUDIUSZ PTOLEMEUSZ Tego żyjącego w II w. n. e. uczonego uznaje się za najwybitniejszego geografa starożytności. Opracował on mapę świata, na której za pomocą siatki kartograficznej z dużą dokładnością rozmieścił morza, góry, rzeki i miejscowości. Słusznie uważał, że Ziemia jest kulą, ale mylił się przypuszczając, że stanowi centrum wszechświata. Choć jego niektóre twierdzenia zostały w czasach nowożytnych obalone, do dziś zachował się zaproponowany przez niego sposób wyznaczania równoleżników.

WYNALAZKI Grecy zajmowali się także wykorzystywaniem zdobytej wiedzy w praktyce. Najwybitniejszym uczonym i zarazem wynalazcą epoki starożytnej Grecji uznaje się ARCHIMEDESA

ARCHIMEDES Ów genialny człowiek rodził się ok. 287 r. p. n. e. w Syrakuzach na Sycylii i tam spędził większość swojego życia. Kształcił się w Aleksandrii – głównym ośrodku naukowym świata antycznego. Archimedes zasłynął przede wszystkim jako matematyk i fizyk. Określił przybliżoną wartość liczby π (pi) oraz sformułował zasadę wyporu cieczy, tzw. prawo Archimedesa

Dźwignia Archimedes zbudował specjalną dźwignię, dźwignię dzięki której można było podnieść ciężkie przedmioty. Zasada dźwigni Archimedesa głosi, że jeżeli na dźwigni umieścimy dwa przedmioty tak, że będą one w równowadze, to ciężary tych przedmiotów są odwrotnie proporcjonalne do ich odległości od punktu podparcia dźwigni.

Wielokrążek Archimedesa Z kolei udoskonalone przez Archimedesa urządzenie, zwane wielokrążkiem, wielokrążkiem umożliwiało unoszenie ciężarów za pomocą niewielkiej siły. Dzięki tej machinie został zwodowany statek władcy Syrakuz. W ten sposób wielokrążek zastąpił pracę kilkuset robotników.

Śruba Archimedesa Innym wynalazkiem Archimedesa była, wykorzystywana do dziś, specjalna śruba służąca do pompowania wody.

Klepsydra Archimedesa Do ciekawych odkryć uczonego należała także klepsydra, czyli zegar, klepsydra którego działanie opierało się na regularnym upływie wody ze zbiornika. Z czasem ciecz zaczęto zastępować piaskiem.

Machiny wojenne Archimedesa Grekowi dużą sławę przyniosły również machiny wojenne, skonstruowane do obrony Syrakuz przez Rzymianami. „Pazur Archimedesa” to ramię z hakiem, na który zaczepiano okręt wroga, podnoszono go do góry, razem z przyczepioną łodzią nieprzyjaciela i rozkołysywano. Był to bardzo skuteczny sposób zgubienia statku i jego załogi.

Machiny wojenne Archimedesa „Żelazne ręce” to z kolei rodzaj dźwigni, która wyrzucała kleszcze zaczepiające się o dziób okrętu i podnosiła je do góry. Następnie dźwignię opuszczano, a statek spadał do wody.

Machiny wojenne Archimedesa Katapulty to broń miotająca pociski, takie jak głazy, kamienne bloki czy płonące żagwie.

Machiny wojenne Archimedesa Do dzisiaj niewyjaśniona pozostaje sprawa tzw. „ognistych zwierciadeł” Archimedesa. Według przekazu starożytnych pisarzy, Lukiana i Galena, za pomocą luster umieszczonych na brzegu Archimedes podpalał statki Rzymian, gdy tylko zbliżyły się do lądu na odległość strzału z łuku. Mimo wielu wątpliwości większość współczesnych naukowców nie zaprzecza, że „ogniste zwierciadła” mogły istnieć naprawdę.

Machiny wojenne Archimedesa sprawiły, że Syrakuzy przez długi czas stawiały opór potężnym legionom rzymskim. Według Rzymian to sami bogowie bronili miasta, gdyż schowane za murami machiny z niezwykłą siłą miotały w zaskoczonych żołnierzy różnorodnymi pociskami. Podczas jednej z walk o swe rodzinne miasto uczony został zabity przez rzymskich legionistów. Niektóre pomysły Archimedesa wyprzedzały epokę, w której żył i nawet po dwóch tysiącach lat budzą podziw badaczy!

CIEKAWOSTKA: -) Według opowieści - pewnego razu władca Syrakuz zwrócił się do Archimedesa z prośbą o zbadanie, czy korona wykonana przez złotnika zawiera tylko złoto. Podczas kąpieli w miejskiej łaźni uczony wpadł na pomysł, jak pomóc królowi. Wyskoczył wówczas z wanny, wołając: „EUREKA!”, „EUREKA!” co oznacza w języku greckim: „znalazłem!”. Obecnie okrzyku tego używają czasami osoby, którym udało się rozwiązać jakiś problem.

Jak widać: filozofowie, matematycy, historycy, geografowie i wynalazcy starożytnej Grecji to ludzie wielcy, nieprzeciętni i wyrastający daleko poza swoją epokę. Chociaż żyli i tworzyli przed tysiącami lat, gdy nie było Internetu, telefonów, komputerów i innych cudów techniki, to właśnie dzięki ich niezwykłemu wkładowi naukowemu możemy dziś cieszyć się tym wszystkim. A co pozostaje nam? Brać z nich przykład i rozwijać własne pasje i zainteresowania naukowe! DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ KINGA KWIECIEŃ kl. I c