Fiilimsi Nedir Eylem kk veya gvdelerinden belli eklerle

Fiilimsi Nedir? • Eylem kök veya gövdelerinden belli eklerle türeyerek girişik bileşik cümlelerde yan cümleciğin yüklemi görevini üstlenen sözcüklerdir. • Çift görevli sözcüklerdir. Bir yandan fiil gibi yargı bildirirken diğer yandan da isim, sıfat, zarf olurlar.

FİİLİMSİLER(EYLEMSİLER) • İSİM FİİLLER • SIFAT FİİLLER • ZARF FİİLLER

İSİM FİİLLER • Cümlede ad görevinde kullanılabilen eylemsilerdir. • Eylem kök veya gövdelerine”-me, -ma; mek, -mak; -ış, -iş, -uş, üş”ekleri getirilerek oluşturulurlar. • Bir ad tamlamasının tamlayanı ya da tamlananı olabilirler. • Ek eylem alarak temel cümlenin yüklemi olabilirler.

-ış, -iş, -uş, -üş • • Bu ek de fiillerden iş isimleri yapar. ÖRNEK: yaz-ış, bil-iş, sol-uş NOT: oku-y-uş örneğinde olduğu gibi ünlü ile biten fiiller bu ekle birleşirken araya”-y”yardımcı ünsüzü girer.

-mak, -mek: • • Bu ek, fiillerden hareket isimleri yapar. ÖRNEK: koş-mak, uyu-mak, düşün-mek Bu ekle isim kalıplaşarak bir nesneyi karşılar. • ÖRNEK: • ye-mek, çak-mak

-ma, -me • • • Bu ek, fiillerden iş isimleri yapar. ÖRNEK: al-ma, oku-ma, git-me Bu ekle yapılmış nesne isimleri de vardır. ÖRNEK: dol-ma, sar-ma, dondur-ma

SIFAT FİİLLER • Cümlede sıfat görevinde kullanılabilen eylemsilerdir. • Eylem kök ve gövdelerine şu ekler getirilerek oluşturulur: -r, -ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür, -mez, -maz, -acak, ecek, -mış, -miş, -muş, -müş, -dık, -dik, -duk, -dük, -an, en, -ası, -esi. • Hepsinde zaman anlamı vardır.

-dık, -dik, -duk, -dük, -tık, -tik, -tuk, tük • Bu ek genellikle iyelik ekleriyle birlikte kullanılır. • ÖRNEK: • bil-diğ-im(soru), ver-diğ-i(söz)

-an, -en • ÖRNEK: • yan-an(odun), bit-en(iş), piş -en(yemek) • NOT: • Bu ek, ünlü ile biten fiillere”-y-”yardımcı ünsüzü ile bağlanır. • ÖRNEK: • görme-y-en(göz) • çıkma-y-an(can) -r, -ar, -er • • ÖRNEK: bil-i-r(kişi) yaz-ar(kasa) gör-ü-r(göz)

-maz, -mez, -mış, -müş -acak, ecek • ÖRNEK: • ağrı-maz(baş), bitmez(iş) • ÖRNEK: • süslen-miş(oda), sönmüş(ateş) • ÖRNEK: • yat-acak(yer), bakacak(kimse) • öpül-ecek(el), söylenecek(söz)

ZARF FİİLLER • Görevleri, tek başlarına ya da öğe olarak kurdukları yan cümlecik halinde temel cümlenin zarf tümleci olmaktır. • Eylem kök ve gövdelerine”-ıp, -ip, -up, üp, -arak, -erek, -a, -e, -ken, madan, -meden, -dıça, dikçe, -dukça, -dükçe, -ınca, -ince, -unca, -ünce, -casına, cesine”ekleri getirilerek oluşturulur.

-arak, -erek • • • -madan, -meden Bu ekler, hal zarfı yaparlar. ÖRNEK: gül-erek(anlat-), koş-arak(eğlen-) ÖRNEK: bit-meden(gel-), anla-madan(konuş-)

-ınca, -ince • • • -alı, -eli Bu ekler, zaman zarfı yaparlar. ÖRNEK: gel-ince(ver-), duy-unca(söyle-) ÖRNEK: gid-eli(çalış-), say-alı(çoğal-)

-ken, -ıp, -ip, -up, -üp • -ken: zaman zarfı yapan bu ek sadece”i-”fiiliyle kullanılır. Bu fiil, bazen düşebilir. • ÖRNEK: • çıkar(i)ken(düş-), yaş(i)ken(eğil-) • ÖRNEK: • süzül-üp(geç-), al-ıp(çıkar-) • NOT: • koş-a, ver-e(bil-)örneklerindeki”-a, -e”eki ile”gül-ü ver-”örneğindeki –ı, -i, -u, -ü eki de birer zarf-fiil ekidir. Ancak bu ekler örneklerde de görüldüğü gibi tekrarlarda ve birleşik fiillerin yapısında bulunmaktadır.