FEN RETM LAB UYGULAMALARI I Dr retim yesi

FEN ÖĞRETİMİ LAB UYGULAMALARI I Dr. Öğretim Üyesi Elif Omca ÇOBANOĞLU

• LABORATUVAR ÇALIŞMA KURALLARI, GÜVENLİK ÖNLEMLERİ VE GÜVENLİK İŞARETLERİ

LABORATUVAR GENEL KURALLARI • Laboratuvara gelmeden önce, yapacağınız deneyle ilgili teorik ve pratik bilgileri okuyunuz. Böylece deney saatinin tümünü deney yapmaya ayırabilirsiniz. • Her laboratuvar başlamadan önce konuyla ilgili ön bilgileri okumanın sayısız yararları vardır.

LABORATUVAR GENEL KURALLARI • Biyolojik laboratuvarlarda çalışan personel ve öğrenciler, bazen öldürücü olabilen tehlikeli biyolojik ajanlarla temas halinde olabilir. • Bu nedenle; hem laboratuvar ortamında çalışan personelin hem de öğrencilerin sağlık ve güvenliği ile yürütülen çalışmaların sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi için temel güvenlik önlemlerine uyulması büyük önem taşımaktadır.

LABORATUVAR GENEL KURALLARI Kişisel Kurallar; • Laboratuvarda çalışırken mutlaka önlük ve kapalı ayakkabı giyilmesi zorunludur. • Laboratuvar önlüğü daima kapalı olmalıdır. Önü açık önlükle çalışmak tehlikeli ve yasaktır • Çalışma sırasında eldiven ve çalışmanın özelliğine göre gerektiğinde koruyucu gözlük kullanılmalıdır.

LABORATUVAR GENEL KURALLARI • Laboratuvar içerisinde kullanılan malzemeler ile (önlük, eldiven vb. ) dışarı çıkılmamalıdır. • Laboratuvarda asla şaka yapılmamalı, öğrenciler kendi aralarında sohbet etmemelidir. Bu hem tehlikeli hem de yasaktır. • Laboratuvarda bir şeyler yiyip içmek, gıda maddelerini bulundurmak ve laboratuvarda bulunan malzemeleri bu amaçla kullanmak yasaktır. • Laboratuvar ortamında sigara içilmesi yasaktır.

LABORATUVAR GENEL KURALLARI • Uzun saçlar, sallantılı takılar ve bol elbiseler laboratuvar ortamında tehlikeye yol açacaklarından dolayı; uzun saçlar arkada toplanmalı, sallantılı takılar çıkarılmalı, bol elbise giyilmemelidir. • Palto, çanta, kitap gibi eşyalar çalışma masasının üzerine konmamalıdır. • Çalışmaya başlamadan önce çalışma masası temiz ve düzenli olmalıdır.

LABORATUVAR GENEL KURALLARI • Kişi ve çalışmanın güvenliği açısından cam malzemelerin kırık ya da çatlak olmamasına özen gösterilmelidir. • Deney malzemelerini tutmak için gerektiğinde pens, maşa, eldiven kullanınız. • Deri yoluyla hastalıkların bulaşma riski olduğundan dolayı mutlaka açık yaraların üzeri kapatılmalıdır.

LABORATUVAR GENEL KURALLARI • Deneysel çalışma bittikten sonra kullanılan malzemelerin, deney düzeneğinin ve deney tezgahının temizliği gereken özenle yapılmalıdır. • Ağızla pipetleme kesinlikle yamayınız. • Size gösterilen tekniği aynen uygulayınız. Deney tüpüne asla tepeden bakmayınız. • Deney sonunda eller su ve sabun ile mutlaka yıkanmalı ve laboratuvar kapatılmalıdır.

LABORATUVAR GENEL KURALLARI • Mikroskop kullanımı gerektiren çalışmada mikroskop ayarınızı kontrol ediniz ve temizliğine önem gösteriniz. • Bisturi ve jilet gibi çok kesici aletleri kullanırken çok dikkatli olunuz. Bu konuda size verilen talimatları aynen uygulayınız. • Laboratuvardan dışarıya materyal çıkarmayınız.

BİYOLOJİK ÇALIŞMALARDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR • Kişisel önlemler, laboratuvar önlüğü, eldiven, maske v. b. kullanılmalıdır. • El, yüz ve benzeri biyolojik bir ajan ile temas ederse bol su ve antiseptik ile yıkanmalıdır. • Biyolojik sistemlerin kontrolünde gerekli hallerde laboratuvar teknik personelinden yardım alınmalıdır.

BİYOLOJİK ÇALIŞMALARDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR • Biyolojik katılar veya sıvılar bertaraf edilmeden önce otoklavlanmalı (121 o. C, 15 dk) ardından laboratuvar kuralları esas alınarak bertaraf edilmelidir. • Organizma içerikli sıvılar, katılar yere, tezgaha döküldüğü hallerde, dökülenler gerekiyorsa kimyasal kullanarak temizlenmelidir. • Organizma içerikli kaplar deney ya da analiz bitiminde hemen temizlenmelidir.

Kimyasal Maddelerle Çalışırken Uyulması Gereken Kurallar • Laboratuvarda bulunan tüm kimyasal maddeler tehlikeli olabileceğinden ötürü çalışırken ağız yoluyla sıvı çekilmemeli, hiçbir kimyasal madde koklanmamalı ve tadına bakılmamalıdır. • Kimyasal madde içeren tüm kaplar üzerinde mutlaka o kimyasalı tanımlayan özelliklerin ve özellikle tarihin yer aldığı etiketler bulunmalıdır ve kimyasal türüne göre özel dolaplarda saklanmalıdır. .

Kimyasal Maddelerle Çalışırken Uyulması Gereken Kurallar • Kimyasal şişelerden kullanılmak üzere alınan maddeler asla orijinal şişelerine tekrardan konulmamalıdır. • Bir çözeltiyi almak için kullanılan bir pipet asla başka bir çözelti içine daldırılmamalıdır. Katı haldeki maddeler şişelerden daima temiz bir spatül veya kaşıkla alınmalıdır. • Asit ile suyu karıştırırken asla asidin üstüne su dökülmemeli, asitler suya azar ilave edilmelidir.

Kimyasal Maddelerle Çalışırken Uyulması Gereken Kurallar • Yanıcı kimyasal maddeler kullanılırken bunların bek alevi, elektrikli ısıtıcı vb. gibi aletlerden uzak yerde tutulmaları ve kullanılmaları gerekmektedir. Deney sonucunda ortaya çıkan kimyasal atıklar lavabolara ve başka yerlere kesinlikle dökülmemelidir. Çıkan atıklar kimyasal ya da tıbbı atık depolarına gönderilmelidir

Cam Malzemeler ile Çalışırken Dikkat Edilmesi Gerekenler • Çatlak, kırık ve kirli cam maddeler çalışma sırasında kullanılmamalıdır. • Uzun cam eşyalar taşınırken dik tutulmasına özen gösterilmelidir. • Pipet gibi yuvarlanabilecek cam eşyalar laboratuvar tezgahı üzerine yere düşmelerini önleyecek şekilde konulmalıdır

Cam Malzemeler ile Çalışırken Dikkat Edilmesi Gerekenler • Cam eşyaların ani kırılmalarına dikkat etmek gerekir. Özellikle aşırı kuvvet uygulamamalı ve kesinlikle eldiven giyilmelidir. • Sıcak cam malzeme soğuk ortam içerisine veya çalışma tezgahının üzerine konulmamalıdır. Bu cam malzemenin çatlamasına veya kırılmasına neden olabilir. • Kullanımdan önce ve sonra cam eşyalar distile su ile mutlaka yıkanmalıdır.

Cihaz Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler • Cihazların düzgün çalışmasını sağlamak için mutlaka rutin bakımları yapılmalı ve gerekiyorsa kalibrasyona gönderilerek yardım alınmalıdır. • Çalışma öncesi ve sonrası cihazların temizliğine özen gösterilmelidir. • Etüv gibi cihazların sıcaklık ayarları kesinlikle değiştirilmemelidir.

Cihaz Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler • Aletlerin kapakları uzun süre açık bırakılmamalıdır. • Çözücülerle yıkanan cam malzemeler patlamaya engel olmak amacıyla etüv gibi cihazların içerisinde kurutulmamalıdır. • Plastik eldivenle etüv, fırın kullanılmamalıdır. Yüksek sıcaklıklarda çalışırken maşa kullanılmalıdır.

Cihaz Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler • Hassas terazi gibi cihazlar kullanılmadığı zaman mutlaka kapakları kapalı tutulmalı ve üzerine herhangi bir yük bulunmamalıdır. • Hassas terazi üzerine veya etrafına kimyasal madde dökülmemesine özen gösterilmelidir. Dökülen kimyasal madde hemen temizlenmelidir. • Çalışma bittikten sonra tüm cihazların elektrik bağlantısı kesilerek kapalı olduğundan emin olunmalıdır.

Kazalarda Uyulması Gereken Kurallar • Asit dökülen alan baz ile; baz dökülen alan asit ile nötralize edildikten sonra hemen su ile silinmelidir. • Cilde veya göze kimyasal madde sıçraması ya da kimyasal bir yanık oluşması halinde bol su ile yıkanmalı ve hemen bir doktora başvurulmalıdır.

Kazalarda Uyulması Gereken Kurallar • Giysilerin ateş alması durumunda asla koşulmamalı; yerde yuvarlanarak alev söndürülmeye çalışılmalı ve yardım istenmelidir. • Bir yangın çıktığında yangının yayılmasını önlemek için kapı kapatılıp yardım istenmelidir. • Eğer bir kişi alev almışsa hava ile temasını kesmek için bir battaniye ile müdahale edilmelidir.

LABORATUVAR KAZALARINDA İLK YARDIM • Yanık ve Kesikler • Cilde veya göze kimyasal madde sıçraması halinde bol su ile yıkanmalı, kazaya maruz kalan kişi derhal en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır. • Laboratuvarda olabilecek kimyasal yanıklar önce bol su ile yıkanmalı, ağrı azalıncaya kadar temiz soğuk su veya dolaylı olarak buz tatbik edilmeli, maruziyetin seviyesine göre kazaya maruz kalan kişi derhal en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır.

LABORATUVAR KAZALARINDA İLK YARDIM • Asit gibi kimyasal madde yanmalarında bol suyla yıkama gerçekleştirilmelidir. Yanık elbise altında ise, elbiseler kesinlikle çıkartılmaya çalışılmamalıdır. Yaraya merhem / sprey vb. bir uygulama yapılmamalıdır. Yanığa kesinlikle elle dokunulmamalıdır. Kazaya maruz kalan kişi derhal en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır. • Bir yangın çıktığında yapılacak ilk iş yangını haber vermektir. Yangının yayılmasını önlemek için kapı kapatılıp yardım istenmelidir. Yardım gelince yangın tüpleri ile müdahale edilir. Eğer bir kişi alev almışsa hava ile temasını kesmek için yangın battaniyesi ile müdahale edilmelidir.

LABORATUVAR KAZALARINDA İLK YARDIM • Giysilerin ateş alması durumunda asla koşulmamalı; yerde yuvarlanarak alev söndürülmeye çalışılmalı ve yardım istenmelidir. • Kesik veya kanamalarda; yara ve etrafı temizlenip üzeri gazlı bezle kapatılır. Kanamanın şiddetine göre gevşek ya da sıkı bir tamponla basınç uygulama yoluna gidilir. Kazaya maruz kalan kişi derhal en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır.

LABORATUVAR KAZALARINDA İLK YARDIM • Gözlerde Tahriş • Tek gözde tahriş olmuşsa, tahriş olmamış göz derhal korunmalı; diğer göz kapağı açılarak su veya göz temizleyici sıvı ile en az 15 dakika yıkama işlemi uygulanmalıdır. • Yıkama işleminin burnun üst hizasından kulaklar yönüne yapılmasına özen gösterilerek diğer gözün etkilenmemesi ve kimyasalla kirlenmiş yıkama suyunun tekrar göze gelmemesi sağlanmalıdır. • Yıkamanın etkinliği açısından varsa kontak lensler hemen çıkarılmalıdır. • Sağlık kuruluşları ile temasa geçilmelidir.

LABORATUVAR KAZALARINDA İLK YARDIM • Kimyasal Yutma • Kazaya maruz kalan kişi derhal en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır.

LABORATUVAR KAZALARINDA İLK YARDIM • Kimyasalın Solunum Yolu ile Alınması • Bulunulan alan boşaltılıp, maruz kalan kişinin temiz hava alması sağlanmalıdır. • Sağlık kuruluşu ile temasa geçilmelidir. • Nefes alma durursa (nefes sesi duyulmaması, göğüste hareket görülmemesi ve değişen cilt rengi) tıbbi yardım alana kadar geçen süre içinde suni teneffüs yapılmalıdır.

LABORATUVARDA KULLANILAN MALZEMELER • Fen bilgisi laboratuvarlarında çok sayıda farklı amaçlarla kullanılan malzeme vardır. Bunlardan temel laboratuvar malzemeleri şunlardır: • Ölçü balonları: Belirli konsantrasyonda çözeltilerin hazırlanmasında kullanılır. Uzun boyunlu kapaklı balonlardır. Ölçü miktarlarını belirten boyun kısmında çizgisi vardır. Kapasitleri 2 – 2000 m. L arasında değişir. Boyun kısımları kapaklı olanlara balon joje denir.

LABORATUVARDA KULLANILAN MALZEMELER • Beher: Farklı hacimlerde (5 -1000 m. L) dereceli, sıvı çözeltileri yada sıvıkatı maddeleri karıştırmaya yarayan cam yada plastik kaplardır.

LABORATUVARDA KULLANILAN MALZEMELER • Pipetler: sıvıların yada çözeltilerin belirli hacimlerde aktarılması için kullanılan en hassas ölçü aletleridir. Dereceli pipetler bir ucu sivritilmiş ve üzerlerinde taksimat bulunan in cam borulardır. 0. 1, 1, 2, 10, 25 m. L ‘lik ölçülerde pipetler vardır.

LABORATUVARDA KULLANILAN MALZEMELER • Erlenmayer: Sıvılar yada çözeltileri karıştırmak amacıyla ve çoğunlukla titrasyon yaparken kullanılmaktadır. Farklı hacimlerde (10 -500 m. L) ağzı kapaksız yada kapaklı cam malzemelerdir.

LABORATUVARDA KULLANILAN MALZEMELER • Mezür: Belirli hacimdeki sıvıyı yada çözeltiyi başka bir yere aktarmak amacıyla kullanılan taksimatlı, cam veya plastik ölçü kaplarıdır.

LABORATUVARDA KULLANILAN MALZEMELER • Huni: Çözeltileri yada sıvılar içerisindeki çözünmemiş partikülleri süzmek amacıyla kullanılan cam aparatlardır.