FEN BLMLER8 7 NTE ELEKTRK YKLER VE ELEKTRK

FEN BİLİMLERİ-8 7. ÜNİTE ELEKTRİK YÜKLERİ VE ELEKTRİK ENERJİSİ 3. Elektrik enerjisinin Dönüşümü HALİM GÜNEŞ 1

KAZANIMLAR F. 8. 7. 3. 1. Elektrik enerjisinin ısı, ışık ve hareket enerjisine dönüştüğü uygulamalara örnekler verir. F. 8. 7. 3. 2. Elektirik enerjisinin ısı, ışık veya hareket enerjisine dönüşümü temel alan bir model tasarlar. F. 8. 7. 3. 3. Güç santrallerinde elektrik enerjisinin nasıl üretildiğini açıklar. F. 8. 7. 3. 4. Güç santrallerinin avantaj ve dezavantajları konusunda fikirler üretir. F. 8. 7. 3. 5. Elektrik enerjisinin bilinçli ve tasarruflu kullanılmasının aile ve ülke ekonomisi bakımından önemini tartışır. F. 8. 7. 3. 6. Evlerde elektriği tasarruflu 2

ELEKTRİK ENERJİSİNİN DÖNÜŞÜMÜ Isı enerjisi � Güç santralleri � Elektrik enerjisi Işık enerjisi �� Enerji dönüşümü Tasarruf �Hareket enerjisi 3

Televizyonu, bilgisayarı hatta bir bisikletin farlarını çalıştırmak için elektrik gerekir. Yaşamınızın vazgeçilmez bir parçası olan elektrik enerjisi nasıl üretilir? Elektrikli araçları, elektrik enerjisini başka tür enerjilere dönüştürmek için kullanılır mı? 4

Kahvaltıda yediğiniz tostu yapan makine, çamaşırların ütülendiği ütü, suyunuzu ısıtan ısıtıcı elektrik enerjisi ile çalışır. Bu araçlar çalışırken elektrik enerjisinin hangi enerji çeşidine dönüştüğün ü biliyor musunuz? 5

Elektrik akımı geçen iletkenler ısınır ve elektrik enerjisi ısı enerjisine dönüşür. Evlerde ve iş yerlerinde kullanılan elektrik sobası, ütü, elektrikli su ısıtıcısı gibi araçlarda ısıya dayanıklı iletken teller kullanılır. Bu teller elektrik akımının etkisi 6

Fırınlar, klimalar, ızgaralar ve elektrikli şofbenler de elektrik enerjisini ısı enerjisine dönüştüren araçlardır. 7

Üzerinden akım gecen iletken telde açığa çıkan ısı; a) İletkenin direnci, b) Akımın büyüklüğü, c) Akımın geçiş süresi ile doğru orantılıdır. Açığa çıkan ısı iletkenin direncine, üzerinden geçen akıma ve akımın geçiş süresine bağlıdır. akım ve geçiş Direnç, süresi arttıkça ısı da artar. 8

Elektrik devrelerindeki tellerin aşırı ısınarak oluşturabileceği tehlikelere karşı sigorta adı verilen araçlar Sigorta kullanılır. devreye gereğinden fazla akım gelmesi durumunda akımı kesip tehlikeyi önler ve devrelere seri olarak bağlanır. 9

Çok fazla elektrik akımı geçmesi telin eriyecek kadar ısınmasına neden olur ve devre kesilir. Buna sigortanın atması denir. Sigortalar, elektriği iyi ileten ama erime noktası düşük olan bir telden yapılırlar. Sigortalar; evlerde, elektrik santrallerinde, elektrikle çalışan bütün aletlerde kullanılır. 10

Elektrikli Araçların Akım Değeri İle Sigorta Değeri: 11

El feneri, lamba ve televizyon , Trafik ışıkları, ışıklı tabelalar ya da bilgisayar ekranı elektrik enerjisinin ışık enerjisine dönüşümünü temel alan teknolojik uygulamalara Elektrik enerjisini ışık örnektir. enerjisine dönüştüren araçlardan biri 12

Ampul içindeki tel filaman olarak adlandırılır. Filaman teli ise tungsten adı verilen bir metalden yapılır. Bu metalin direnci büyük ve erime noktası çok yüksektir. Akkor hale gelerek ışık verip ısı 13

Lunaparktaki atlıkarınca, dönme dolap, tren ve çarpışan arabaların nasıl çalıştığını hiç düşündünüz mü? Elektrik olmadan çalışmayan bu araçlarda hangi enerji dönüşümlerinin gerçekleştiğini 14

Elektrik enerjisinin hareket enerjisine dönüşmesi hayatımızı kolaylaştıran pek çok aletin yapılmasını Vantilatör, Çamaşır makinesi sağlamıştır. Uzaktan kumandalı araba, Araba sileceği, Matkap, Mikser, Elektrikli dikiş makinesi, Elektrik süpürgesi vb. elektrik enerjisini hareket enerjisine 15

Elektrik enerjisinin hareket enerjisine dönüştüren araçlar içerisinde motorlar var. Motorlar içerisinde mıknatıs bulunur. Motor içerisinden akım geçtiğinde mıknatıslarla etkileşim gerçekleşir ve motor hareket eder. 16

Hareket enerjisinden elektrik enerjisi üretilebilir mi? Dinamo kullanarak el feneri gibi basit bir alet için elektrik enerjisi üretilebilir. Acaba elektriğe çok daha fazla ihtiyaç duyulan ev, fabrika, okul gibi alanlar için gereken elektrik nasıl üretilir? 17

Bir bisikletteki farların ışık vermesi için dinamo denilen araç kullanılır. Bisikletin pedalları çevrildiğinde dinamo içerisinde bulunan küçük mıknatıslar hareket eder. Bu hareket sayesinde elektrik enerjisi üretilir. Dinamo kullanarak el feneri gibi basit bir alet için elektrik enerjisi üretilebilir. 18

Jeneratör: Elektrik enerjisi üretebilen araçların genel ismidir. Dinamo da denir. Elektrik enerjisinin üretildiği santrallere güç santralleri denir. Kaynaklara göre elektrik enerjisi santralleri, Hidroelektrik, Termik, Rüzgâr, Jeotermal ve Nükleer 19

Hidroelektrik Enerji : Suyun hareketinden yararlanılarak enerji üreten santrallerdir. Bu santrallerde su çok yüksek bir noktadan kanal ya da borularla daha düşük seviyedeki türbinlere doğru akıtılarak türbinlerin dönmesi sağlanır ve böylelikle elektrik enerjisi 20

Hidroelektrik santraller avantajları; güvenilir, ucuz üretim maliyetli, gereksinime göre enerji üretebilen ve atık madde üretmediği için temiz olması Ancak sıralanabilir. bu avantajların yanında olarak hidroelektrik santrallerinin akarsudaki canlı yaşamına olumsuz etkileri de vardır. Santrallerin yüksek maliyetle uzun sürede inşa edilmesi de 21

Termik santraller: Kömür, linyit, doğal gaz gibi madenlerin yakılması sonucu ısı açığa çıkar. Termik santrallerde bu ısı buharlaştırılarak türbinlere gönderilir. Türbinlerin hareketi sonucu hareket enerjisi elektrik 22

Jeotermal Enerji: Yeraltı sularının magma veya erimiş kayalar tarafından ısıtılmasıyla oluşan bir enerji çeşididir. Yeraltında ısınıp buhara dönüşen Jeotermal enerji su ülkemizde yeryüzüne çıkar. yaygın olarak elektrik enerjisi ve merkezi ısıtma için 23

Rüzgâr Enerjisi: Türbinler rüzgârın enerjisinden yararlanılarak döndürülür ve elektrik enerjisi elde edilir. Güneş, bazı yerleri daha çok ısıtırken, bazı yerleri daha az ısıtır. Isınan havanın yükselmesi ve soğuk havanın alçalmasıyla hava kütleleri yer değiştirir ve böylece rüzgâr oluşur. 24

Nükleer enerji: Uranyum ve plütonyum gibi radyoaktif elementlerin çekirdeklerinin parçalanmasıyla çok yüksek miktarda enerji açığa çıkar. Bu enerji ile su ısıtılarak yüksek basınçlı buhar elde edilir ve buhar jeneratörlere bağlı türbinleri hareket ettirerek 25

Güneş Enerjisi: Dünyadaki tüm enerji çeşitlerinin kaynağı Güneş’tir. Temiz ve ucuz bir enerji kaynağıdır Güneş panelleriyle ısı ve elektrik enerjisine dönüştürülebilmektedir. . 26

Işığı söndürmeyi unutma! Radyoyu dinlemiyorsan kapat! Buzdolabının kapağını uzun süre açık bırakma! Aileniz size buna benzer uyarılarda bulunuldu mu? Elektrik enerjisi tasarrufu nasıl yapılabilir? Enerjinin tasarruflu kullanılmaması ne gibi sakıncalara sebep olur? 27

Enerji tasarrufu: Üretimde, konforda ve iş gücünde herhangi bir azalma olmadan enerjiyi verimli kullanmak, israf etmemektir. Elektrik enerjisinde yapılan tasarruf yalnızca ekonomimize katkı sağlanmakla kalınmaz; Elektrik enerjisinin üretilmesi için gerekli petrol, kömür gibi yakıtların tüketimi ve çevreye zararlı olan gazlar da 28

Gereksiz yanan lambaları söndürmeliyiz. Elektrikli ısıtıcılara ihtiyaçtan fazla su koymamalıyız. Gereksiz yere radyo, televizyon, müzik seti gibi araçları çalıştırmamalıyız. Elektrikli araçların işi bitince fişini prizden çekmeliyiz. Kompakt lambalar tasarruflu aydınlatma araçlarıdır. Enerji tasarrufu sağlayan floresan ve LED ampuller kullanmalıyız. 29

Ütü kullanırken işimiz bitmeden 5 dakika önce fişini prizden çekerek kullanmalıyız. Buzdolabının kapısını uzun süre açık tutmamalıyız. Çamaşır makinesi ve bulaşık makinelerini tam dolu olarak çalıştırmalıyız. Televizyonu sadece Satın alınan elektrikli kumandasından değil düğmesinden araçların enerji verimliliği de kapatmalıyız. açısından A sınıfı olmasına dikkat edilmelidir. Elektrikli ısıtıcı ve ütü gibi araçlarda 30

Enerji tasarrufu yollarından biri de kaçak elektrik kullanımını engellemektir. Elektrik dağıtım sistemine, sayaçlara, ölçü sistemlerine ya da elektrik tesisatına müdahale ederek tüketimin doğru tespit edilmeden veya hiç ölçülmeden elektrik enerjisi tüketme işine kaçak elektrik denir. 31

Elektrikli aracın kullanıldığı süre arttıkça harcanan elektrik enerjisi miktarı da artar. Elektrikli aracın gücü arttıkça harcanan elektrik enerjisi miktarıda artar. 32

En az ve en fazla enerji harcayan araç hangisidir? 33

KONUMUZ BİTMİŞTİR. KONUYU EVDE TEKRAR ETMEYİ VE KONUNUN ÖZETİNİ ÇIKARMAYI UNUTMAYIN. BİR SONRAKİ KONUYA HAZIRLANARAK GELİN. 34