FEN BLMLER8 3 NTE BASIN 1 Basn HALM

FEN BİLİMLERİ-8 3. ÜNİTE BASINÇ 1. Basınç HALİM GÜNEŞ 1

KAZANIMLAR F. 8. 3. 1. 1. Katı basıncını etkileyen değişkenleri deneyerek keşfeder. F. 8. 3. 1. 2. Sıvı basıncını etkileyen değişkenleri tahmin eder ve tahminlerini test eder. F. 8. 3. 1. 3. Katı, sıvı ve gazların basınç özelliklerinin günlük yaşam ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir. 2

BASINÇ Basınç, Katı basıncını etkileyen değişkenler, Sıvı basıncını etkileyen değişkenler, Basıncın günlük yaşam ve teknolojideki uygulamaları 3

Dalgıç, suyun derinliklerine indikçe suyun vücudunda bir baskı oluşturduğunu hisseder. Dağın zirvesine tırmanan dağcı, yükseklere çıktıkça kulaklarında bir etki hisseder. Acaba bunların sebebi nedir? 4

Kumsalda yada karlı bir zemin de yürürken neden zorlanırız? Develer geniş tabanlı ayakları sayesinde kuma batmadan yürüyebilmektedi r. 5

Karlı bir yolda yürürken kara batarsınız. Kara batmanızın nedeni zemine uyguladığınız basınçtır. Kar ayakkabılarının taban kısımlarının geniş yüzeyli olması oluşan basıncı azaltır. Bu sayede karda batmadan yürünebilir. 6

Kesici ve delici aletler neden sivri uçlu yapılır? Bir kartonu toplu iğne, çivi ve demir parçasıyla delmeye çalıştığınızda hangisi ile daha kolay delersiniz? 7

Testere, makas, çivi, balta ve raptiye gibi kesici ve delici aletler ne kadar sivri ve keskinse uygulanan sabit kuvvetten o kadar büyük basınç elde edilir. 8

Tüm cisimler ağırlıklarından dolayı temas ettikleri yüzeye bir kuvvet uygular. Uygulanan bu kuvvetler cisimler üzerinde bir basınç oluşturur. Katı, sıvı ve gazlar bulundukları ortamlara basınç uygular. 9

Basınç: Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç adı verilir. Kuvvet, uygulandığı cismin belli bir yüzeyini etkiler. Basınç=Kuvvet/Yüzey Alanı Kuvvet: N Yüzey alanı: m 2 BASINÇ: N/m 2 = 1 Pa 10

Katı maddeler ağırlıkları nedeniyle bulundukları yüzeye basınç uygularlar. Ağırlık arttıkça basınçta artar. Kuvvet uygulanan yüzeyler küçüldükçe meydana gelen basınç artar. Basınç yüzey alanı ile ters orantıldır. 11

Katılar, bulundukları yüzeye ağırlıklarından dolayı basınç uygular. Katıların basıncı, cismin ağırlığına ve yere dayanma yüzeyinin büyüklüğüne (Yüzey alanı) göre değişir. Yüzey alanı küçük cisimlerin kumda daha fazla batması, basıncın fazla olmasından kaynaklanır. 12

Yüzey alanı küçük olduğunda basınç fazla olur. Kuvvet sabit tutulup yüzey alanı artırıldığında ise basınç azalır. Katı basıncı ile yüzey alanı ters orantılıdır. Katı basıncını etkileyen değişkenler kuvvet ve yüzey alanıdır. 13

Hangi canlı, hangi bıçak ve hangi araç en büyük basınç uygular? 14

Yumuşak bir toprak zemin üzerinde duran ve ağırlıkları aynı olan ördek ve tavuktan, ördek zemine daha az batar. Aynı ağırlıkta olmalarına rağmen daha geniş bir alana kuvvet uyguladığı için ördeğin zemine uyguladığı basınç, tavuğun uyguladığı basınçtan daha 15

SIVILARDA BASINÇ Basınca sebep olan kuvvet hangi etkenlerden kaynaklanabilir? 16

Basınca sebep olan kuvvet şu etkenlerden kaynaklanır: 1. Cisimlerin ağırlıkları 2. Sıvıların derinliği 3. Sıvıların ağırlıkları 4. Gaz moleküllerinin hareketli olmasından 17

Sıvının yüksekliği ile sıvının yüzeye uyguladığı basınç doğru orantılıdır. Derinlik artıkça sıvı basıncı da artar. 18

Sıvıların basıncı derinliği arttığından tabana yakın delikten akan su daha uzağa ulaşır. Sıvı basıncı delikten çıkan sıvının uzağa gidiş mesafesi ile doğru orantılıdır. 19

Özdeş kaplara aynı yüksekliğe kadar farklı sıvılar koyduğumuzda ağırlıkları farklı olması, yoğunluklarının farklı olduğunu gösterir. 20

Farklı şekillerdeki kaplara aynı sıvıdan, aynı yükseklikte doldurulursa kapların şekli nasıl olursa olsun, sıvıların kapların tabanlarına yaptıkları basınçlar birbirine eşit olur. Çünkü sıvı basıncı sıvının derinliğine bağlıdır. 21

Bu kaplara aynı yükseklikte, yoğunlukları farklı sıvılar doldurulursa yoğunluğu fazla olan sıvının kabın tabanına yaptığı basınç en fazla olur. Yoğunluğu fazla olan sıvıların uyguladığı basınç daha fazladır. 22

Yoğunluk artınca sıvının ağırlığı artar, bu nedenle tabana yaptığı basınç artar. Sıvılar ağırlıklarından ötürü içinde bulunduğu kaba basınç uygular. Sıvının ağırlığı artar, bu nedenle tabana yaptığı basınç artar. 23

Sıvılar ağırlığından dolayı içindeki cisimlerin yüzeyine bir basınç uygular. Sıvıların basıncı sıvının yoğunluğuna ve derinliğine bağlıdır. Sıvı basıncının yer çekimine, sıvının derinliğine ve cinsine bağlı olduğunu söylenebilir. 24

Katı cisimler üzerine uygulanan kuvvet, cisim tarafından büyüklüğü ve yönü değiştirilmeden iletilir. Bu yüzden katılar basıncı aynı yönde iletir. 25

Sıvıların katılardan farklı olarak akışkan olmaları sebebiyle içerisine konuldukları kabın yalnız tabanına değil, içinde bulundukları kabın bütün yüzeylerine basınç uygularlar. Sıvılar sıkıştırılamadığı için üzerlerine uygulanan basıncı her yöne aynı şekilde 26

Kapalı bir kaptaki sıvıya uygulanan basınç, bu sıvının ve kabın iç yüzeyinin her noktasına aynen iletilir” prensibine pascal prensibi denir. Sıvılar basıncı her yönde ve aynı büyüklükte iletir. Pascal prensibi(ilke), Blaise Pascal (Bleyz Paskal) tarafından keşfedilmiştir.

Gazlarında bir basıncı vardır basıncı her yönde ve aynı büyüklükte iletir. Hava ve su yatakları, gazların ve sıvıların basıncı her yönde ilettiklerini gösteren bir örnektir. 28

Kapalı kaplardaki gaz basıncını ölçen alete manometre denir. Sıvılı ve metal olmak üzere iki çeşit manometre vardır. Basınca sebep olan kuvvet gazların ağırlığından çok, gaz taneciklerinin hareketineden kaynaklanmaktadır. 29

Hava, hem yerküreye hemde içindeki bütün cisimlere ağırlığından ve gaz taneciklerinin hareketineden dolayı bir kuvvet uygular. Bu kuvvetin birim yüzey alanına düşen payına “açık hava basıncı” veya “atmosfer basıncı” denir. 30

Hava her 1 cm 2 ye yaklaşık 10 N’luk kuvvet uygular. Her 105 m yükseklikte açık hava basıncı 1 cm - Hg düşer. Yada 10, 5 m bir 1 mm - Hg düşer. Bir kişi üzerine, toplam 150000 N’luk kuvvet etki eder. Bu etkinin oluşturduğu basınç vücut içi sıvı basıncı tarafından dengelenir ve bu yüzden hissedilmez. 31

Torricelli(toricelli), deniz seviyesinde 0 o. C sıcaklıkta açık hava basıncını 76 cm-cıva basıncına eşit olduğunu buldu. 1 atm = 76 cm-cıva Deniz seviyesine inildikçe açık hava basıncı artar. 32

Pascal Prensibi’nin, kapalı bir kapta bulunan sıvıya uygulanan kuvvetin her yöne ve eşit olarak iletilmesi olduğunu öğrenmiştiniz. Sıvıların ve gazların basıncı iletme özelliğinden faydalanarak yapılmış taşıma ve sıkıştırma 33

Hidrolik fren sistemi paskal prensibi esasına dayanır. 34

Hidrolik fren sisteminde frene pedalına ayak kuvveti uygulanınca itenek sıvısında bir basınç oluşturur. Fren sıvısı, basıncı her doğrultu ve yönde eşit olarak iletir. 35

Sıvı ve gazların basıncı iletme özelliğinden yararlanılarak tulumbalar, berber koltukları, vinçler ve lunaparktaki atlıkarınca ve hidroforlar v. b. araçlar yapılmıştır. 36

Basıncın günlük yaşam ve teknolojideki uygulamaları ile ilgili bazı örnekler aşağıda verilmiştir: • Hidrolik frenler, • Hava yastıkları, • Su cendereleri, • Pres ve kriko, • Sıvılı barometre, • Hidrolik kaldıraçlar,