Feltarbeid mellom informantar som talar eksotiske sprk Rolf

Feltarbeid mellom informantar som talar “eksotiske” språk Rolf Theil ILN, Ui. O

Kva er eit “eksotisk” språk? • Ordet eksotisk kjem via latin exoticus frå gresk ex�ōtikos, eit adjektiv avleitt av exō ‘ytterside’. • Vi brukar uttrykket eksotisk språk – litt spøkefullt – om språk utanfor Europa og i utkanten av Europa.

Kvifor skal vi arbeide med “eksotiske” språk? 1. For det fyrste er det svært lærerikt og gjevande. 2. Denne sida ved saka skal eg ikkje seie så mykje direkte om, men eg håpar dette aspektet kjem fram gjennom førelesinga.

Kvifor skal vi arbeide med “eksotiske” språk? • • For det andre er dei aller fleste språka i verda mangelfullt beskrivne, og svært mange språk er ikkje beskrivne i det heile. Det er så store skilnader mellom språka er verda at vi ikkje kan gjere seriøse generaliseringar om menneskelege språk utan å ta omsyn til dei “eksotiske”.

Kvifor skal vi arbeide med “eksotiske” språk? • Problemet med dei mangelfullt beskrivne “eksotiske” språka blir endå større av at svært mange språk i denne kategorien er truga.

Truga språk • 516 av språka som er nemnde i Ethnologue er klassifiserte som nesten utdøydde: Dei blir berre tala av nokre få eldre personar. • Afrika 46 • Amerika 170 • Asia 78 • Europe 12 • Stillehavsområdet 210

Afrika og Europa • Afrika • Europa Flateinnhald 30 368 609 km² Flateinnhald 10 400 000 km² 675 887 158 menneske 11, 8% av menneska i verda 1 504 393 183 menneske 26, 3% av menneska i verda

Afrikanske og europeiske språk • Afrika • Europa 2092 språk 30, 3% av språka i verda 239 språk 3. 5% av språka i verda

Afrikanske språkfamiliar • Afro-asiatisk • Nilo-saharisk • Niger-kongo • Khoisan

Offisielle språk i Afrika • • Afrikaans Fransk Arabisk Engelsk Afrikanske språk Swahili Portugisisk Spansk

Lingvistisk feltarbeid i Afrika • Mali 1996, 1997, 1998, 1999, 2000. • Etiopia 2002, 2003, 2004, 2005, 2006. • Kamerun 1979 -80, 1983 -84, 1995. • Zambia 1983.

Lingvistisk feltarbeid i Etiopia: omotiske språk • Kafa 2002– 2004 • Koorete 2005– 2006

Lingvistisk feltarbeid i Mali: fulfulde • Fulfulde 1996– 2000 • Fulfulde blir snakka over store delar av Sahel - områda mellom regnskogen i sør og ørkenen i nord

Lingvistisk feltarbeid i Zambia: subiya • Subiya (bantu) – Januar 1983 • Subiya blir snakka i Namibia og Botswana, langs Zambezi, rett ovanfor Victoria Falls • Eg arbeidde blant namibiske flyktningar som studerte ved United Nations’ Institute for Namiba i Lusaka, hovudstaden i Zambia

Kamerun

République du Cameroun Republic of Cameroon • 16. 6 millionar innbyggjarar (2005) • Hovudstad: Yaoundé • Areal: 465 458 km 2 • Offisielle språk: Fransk og engelsk. • Islam, kristendom, tradisjonell religion • Venta levealder: 45 år (menner), 46 år (kvinner)

Språktilhøva i Kamerun 1 • http: //www. ethnologue. com • The number of languages listed for Cameroon is 286. Of those, 279 are living languages, 3 are second language without mother-tongue speakers, and 4 are extinct.

Språktilhøva i Kamerun 2 • Dei 279 levande språka med morsmålstalarar (fyrstespråkstalarar) tilhøyrer tre av dei fire språk-familiane det er vanleg å rekne med i Afrika: • Niger-kongo • Afro-asiatisk

Afrikanske språkfamiliar • Afro-asiatisk • Nilo-saharisk • Niger-kongo • Khoisan

Galim – ein landsby i Adamaoua 1 • Rundt 2500 innbyggjarar • Folk lever av jordbruk, kvegdrift, handel, handverk (skreddarar, smedar o. l. )

Å reise til Galim 1 • Fly frå Oslo via Genève/Bryssel/ Paris til Douala • Fly frå Douala til Yaoundé • Fly frå Yaoundé til Ngaoundéré

Å reise til Galim 2 • Bil frå Ngaoundéré til Galim • (Fyrst måtte ein kjøpe seg bil i Noreg og få han frakta med båt til Douala)

Galim – ein landsby i Adamaoua 2 • Vi kan mellom anna høyre desse språka: • • • Nizaa (niger-kongo) Fulfulde (niger-kongo) Hausa (afro-asiatisk) Tchamba (niger-kongo) Vute (niger-kongo) Mbum (niger-kongo) Ngaoundéré (hovudstaden i Adamaoua)

Bantuekspansjonen • Nizaa blir snakka i det området som bantuekspansjonen starta frå • Nizaa er tanta til bantuspråka, tanta som blei att heime.

Sosiale tilhøve • Øvste sosiale lag: Hausa, bufaste fulaniar, kanuri (handelsfolk) • Midtre sosiale lag: Nizaa, tchamba, vute, mbum (jordbrukarar, gjetarar) • Lågaste sosiale lag: Nomadiske fulaniar (kvegnomadar)

Språk og sosial status I kva retningar går lånorda?

Fyrste turen til Galim • Frå november 1979 til januar 1980 • Eg samarbeidde med Hamadicko Daniel, som i tillegg til morsmålet sitt, nizaa, snakkar fransk, fulfulde og mbum

Andre turen til Galim • Frå august 1983 til juni 1984 • Eg samarbeidde også denne gongen primært med Hamadicko Daniel, men hadde også nokre andre informantar, som Gadji og Koulagna Simon

Korleis gjekk eg fram? 1. Isolerte ord. “Kva heiter hovud på nizaa? ” 2. Isolerte setningar. “Kva heiter Kven har ete den cousen? på nizaa? 3. Forteljingar, eventyr.

Kvifor begynte eg med isolerte ord? • Fyrst og fremst for di det er svært vanskeleg å kome nokon veg med den fonologiske analysen om ein ikkje tek til med isolerte ord.

Nokre nizaa-ord 1 • • ɓ� ɯɯ ‘hovud’ mbʌ ʌ ‘hovudhår’ ŋmɡbe é ‘nå fram’ mum ‘éin’ ɓaara ‘to’ taara ‘tre’ ŋɡɤ ɤ ‘krokodille’ ɗɛ ɛ ‘bru’

Nokre nizaa-ord 2 • • • wɛɛ ‘å krabbe’ wɛ ɛ ‘å skrelle (frukt)’ w ɛɛ ‘å varme seg’ w ɛ ɛ ‘å vere redd’ w ɛ ɛ ‘born’ • • wur ‘måne, månad’ wur mum ‘éin månad’ ɓaara ‘to’ wur ɓáára ‘to månader’

Ei nizaa-setning • • á níkɛ ɛ taŋkiwí kwì cii law ? á níkɛ ɛ taŋ-ki-wí kwì cii law ? er kven ete-KOMP-PRF FOK cous den “Kven har ete den coucousen? ”

Problem med isolerte setningar • Det er mange problem som ein ikkje finn løysinga på – td informasjonsstruktur og aspekt • Språket blir ofte unaturleg

Korleis arbeider ein med forteljingar og eventyr? 1. Gjer opptak av heile forteljinga 2. Sit ned saman med informanten og få forteljinga ned på papiret (i original, med ord-for-ordomsetjing og idiomatisk omsetjing) før du reiser heim!

Korleis skal ein spørje? • Di fleire måtar ein kan få tak i informasjon på, di betre er det • Men notér alltid korleis du har fått tak i informasjonen

Litt om arbeidsrytmen 1. 08. 00 Frukost 2. 09. 00 -12. 00 Arbeid med informant 3. 12. 00 Middag 4. 13. 00 -14. 00 Siesta 5. 14. 00 -18. 00 Arbeid med innsamla data 6. 18. 00 Kveldsmat 7. 19. 00– Sosialt samvær