FELSEFEYLE TANIMA Kavramlar KONULAR A FELSEFE NEDR B

FELSEFEYLE TANIŞMA Kavramlar KONULAR A. FELSEFE NEDİR? B. FELSEFE VE BİLGELİK (HİKMET) C. FELSEFENİN ANLAMI Ç. FELSEFENİN SORULARI, TEMEL DİSİPLİNLERİ VE FONKSİYONU D. FELSEFİ DÜŞÜNCENİN NİTELİKLERİ E. FELSEFEDE TUTARLILIK F. FELSEFE VE HAYATIN ANLAMLANDIRILMASI G. FELSEFE VE DİL Temel http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ Philo Sophia Philosophia Felsefe Bilgelik/hikmet Tutarlılık Refleksif Kümülatif Metafizik Filozof Felsefi düşünce Arkhe Dil 1

1. A. F E L S E F E NEDİR? “Felsefe dümene yerleşir. Gemiciyi kayalıklar arasından geçirir. Onsuz, güvenle yolumuza devam edemeyiz. Öğütlerine, öncülüğüne ihtiyacımız vardır. ” Seneca Sokrates (MÖ 469 -399)’e göre felsefe, neleri bilmediğini bilmektir. ” Platon (MÖ 427 - 347)’da felsefe, gözlenebilir gerçeklikle değil, duyularımızla algıladığımız nesnelerin genel ve soyut ilk örnekleriyle ilgilenen disiplindir. Aristoteles (MÖ 384 -322)’e göre felsefe, gerçekliği gözlenebilir nesneleri genel olarak ele alan ve bilimlerin devamı durumundaki disiplindir. Epikuros (341 -270)’a göre felsefe, mutlu bir yaşam sağlamak için tasarlanmış eylemsel bir sistemdir. Aquinolu Thomas (1225 -1274)’ya göre felsefenin konusu Tanrı’dır. Immanuel Kant (1724 -1804)’a göre felsefe, bilginin nasıl mümkün olabileceğini öğrenme çabasıdır. August Comte (1798 -1857)’a göre ise felsefe, bütün bilimleri birleştiren bir bilimdir. http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ 2 Felsefenin Farklı Tanımlarının Nedenleri üHer çağın bilgi birikimi ve koşullarının farklılığı, üFilozofların ilgilendiği konuların çeşitliliği, üTarihsel süreç içinde felsefeye farklı amaç ve işlevler yüklenmesi, üMetafizik konularla ilgilenmesi.

A. FELSEFE NEDİR? Thales (Tales, MÖ 624 -546)’e göre evrenin ana maddesi suydu. Dünya, suyun üstünde yüzüyordu. Onun böyle düşünmesinde, deniz kenarında yaşamasının ve suyun toplum yaşamında önemli rol oynamasının da etkisi vardı. Thales, evrende bir düzenlilik olduğuna inanıyor, Ay ve Güneş tutulmasının bu nedenle belli aralıklarla gerçekleştiğini savunuyordu. Ona göre bir doğa olayının nedeni ancak bir başka doğa olayı olabilirdi. Thales bu anlamda felsefenin babası sayılmakta ve onunla başlayan felsefi düşünce de doğa felsefesi ya da varlık felsefesi olarak değerlendirilmektedir. http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ Pythagoras (Pitagoras, MÖ 580 -500), bilgi sevmeyi bilgeliğe yeğ tutmuş, sophos (sofos, bilge) yerine philosophos (filosofos, bilgisever) terimini kullanmıştı. Buna göre düşünen adam bilge yani her şeyi bilen değil bilgi edinme yolunda istekli olan kişi olmalıydı. Bu, elbette filozof açısından bir alçakgönüllülük belirtisiydi. Felsefe bir tür bilgeliktir. Bilge kişi, görmeye çalışan kişidir, yılmadan araştırır. Böylece, geçmişin bilgisinden giderek geleceğin sezgisine ulaşmak için çabalar. Buna göre bilgelik, bilgi edinme konusunda çok yönlü bir ilgi alanı oluşturur. Fransız düşünürü, Andre Gide (Andre Jid) bilgenin arayıcı gücünü göstermek için şöyle demiştir: Her gün yeni olsun gördüğün, bilge kişi her şeye 3 şaşan kişidir.

1. ÜNİTE: FELSEFEYLE TANIŞMA B. FELSEFE VE BİLGELİK (HİKMET) “Bilgelik (hikmet), insan aklının en yüksek nimetidir. Felsefe ise bilgelik sevgisi, bilgeliğe istek duymadır. Biri, diğerinin varmış olduğu yere doğru gider. ” Seneca O ki, bilmiyor ama biliyor bilmediğini; çocuktur, onu eğitin/yetiştirin. O ki, bilmiyor ama bilmiyor bilmediğini; cahildir, ondan uzakça durun. O ki, biliyor ama bilmiyor bildiğini; (belki) uykudadır, onu uyandırın. O ki, biliyor ama biliyor bildiğini; bilge kişidir, onu izleyin. Bu, adeta temelinden çatısına kadar her şeyi ihtiva eden bir bina (yapı)'ya benzemektedir. Bu binaya, hikmet binası adını da verebiliriz: Çünkü bunun içinde bilgiler mevcuttur. Her bilgi alanı, bu binanın içindeki bir oda gibidir. Odaların (bilgi alanlarının) hepsi de aynı çatı altındadır. İşte felsefe, bu çatıdan başka bir şey değildir: Demek ki felsefe, bütün bilgi alanlarını kendi kanatları altında toplayan en tümel bilgi alanı sayılmaktadır. Hikmet ise http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ 4 binanın bütünüdür.

Bilgelik (Hikmet) Bilge (Hakim, filozof) Bilge ve Filozof Hikmet, Arapça bir sözcüktür ve bilgelik anlamına gelir. Hikmet, bilgiden çok farklı, çok daha iddialı bir kavramdır. O, insan yaşamının anlam ve değerine ilişkin derin bilgidir. Hikmetin, kendisine sahip olana mutluluk sağlayacağı, yaşamına anlam ve değer katılacağı varsayılır. Bu nedenle de sözcük, bazı düşünürler tarafından felsefe anlamında kullanılmış, hikmet sahibi kişilere de hakim (filozof) denilmiştir. Bilgelik; insanın kendisine yeten, bilinçli bir varlık olmasını, yaşamın en yüksek amaçlarını kavramasını, eylemlerinde bilginin belirleyici rol oynamasını öngören ideal bir durumdur. Bilge insan, var olan her şeyi akılla yargılayıp yorumlar. Bu nedenle de diğer insanlar gibi tutkularından ve yaşamın zorluklarından etkilenmez. Varlık, bilgi ve değerleri kapsayan tam bir bilgiye ulaşılması anlamına gelen hikmet, felsefenin temelidir. Ancak felsefe ve hikmet aynı şey değildir. Çünkü felsefe, hiçbir zaman hikmet gibi derin bir bilgiye ulaşıp son noktayı koyamaz. Bu yüzden de filozoflar hikmet sahibi insanlar değildir. Onlar, hikmeti seven, hikmete ulaşma yolunda ilerleyen insanlardır. http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ 5

Felsefe neleri bilmediğini bilmektir. Socrates Felsefenin Konusu Felsefe bilgiyi sevmektir ve merakla başlar. Felsefi düşünce ise bu merak sonucu girişilen sorgulama etkinliği ile ortaya çıkar. İnsanın kendisini, varlığı, evreni, olayları, olguları sorgulamak, bunlara “neden” ve “niçin” sorularını sormak felsefi düşüncenin gelişmesinin temel koşuludur. Felsefenin konusu genel olarak varlık; bir bütün olarak evren ve insanın eylemlerini, yaşamını etkileyen her şeydir. O, bu konularla ilgili akla dayanan açıklamalar getirir. Bilimlerin ele aldığı olayların tümünü birden açıklayacak en genel ilkelere ulaşmaya çalışır. ontoloji http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ epistemoloji 6 aksiyoloji

1. ÜNİTE: FELSEFEYLE TANIŞMA Ç. FELSEFENİN SORULARI, TEMEL DİSİPLİNLERİ VE FONKSİYONU felsefesi (epistemoloji) §Varlık felsefesi (ontoloji) §Felsefi antropoloji §Siyaset felsefesi §Din felsefesi §Bilim felsefesi §Dil felsefesi §Ahlak felsefesi (etik) §Sanat felsefesi Bütün felsefe bir ağaç gibidir. Kökleri metafizik, gövdesi fizik ve bu gövdeden çıkan dallar diğer bilimlerdir. Descartes §Bilgi http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ 7

Felsefe, bilimlerin ya kraliçesi ya da onların önündeki engellen ortadan kaldırdığı İçin ağır İşçisidir. Aristoteles D. FELSEFİ DÜŞÜNCENİN NİTELİKLERİ İlk ve Orta Çağda okutulan yedi özgür sanat (Herrad Von Landsberg 12. yüzyl) Gramer Diyalektik (tartışma ve düşünme sanatı) Retorik (rhētorikos, (ῥητορικός) hitabet) Aritmetik Geometri Müzik Gökbilim http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ 8

Felsefe, bilimlerin ya kraliçesi ya da onların önündeki engellen ortadan kaldırdığı İçin ağır İşçisidir. Aristoteles D. FELSEFİ DÜŞÜNCENİN NİTELİKLERİ D. http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ 9

1. ÜNİTE: FELSEFEYLE TANIŞMA E. FELSEFEDE TUTARLILIK olmazdı. Evren, karşıtlıkların savaşının meydana getirdiği bir uyumdur. “Karşıt olan şeyler bir araya gelir ve uzlaşmaz olanlardan en güzel uyum doğar. Her şey çatışma sonucunda meydana gelir. ” Varlıkların meydana gelişi ancak birbirlerine zıt olan ve bundan ötürü birbirlerini devam ettiren zıtların çatışmasına bağlıdır. Savaş her şeyin babası ve kralıdır. Kimini tanrı, kimini insan olarak ortaya çıkarır. Kimini köle, kimini özgür kılar. Her şey akar ve sürekli değişir. “Aynı ırmaklara girenlerin üzerinden farklı sular akar. Aynı ırmaklara gireriz ve girmeyiz. Biziz ve biz değiliz . FELSEFEDE TURATLILIK Parmenides diyor ki: Varlık tümel, hareketsiz, değişmez, bölünmez ve maddidir. Onun üstünde de hiçbir şey yoktur. Çokluk, hareket, boş mekân ve zaman birer görünüştür, hayaldir. Değişmeyi bir prensip olarak düşünmek bir şeyin önce belirli bir şey, sonra da başka bir şey olduğunu kabul etmek demektir ki bu bir çelişmedir. Bir şey, hem var hem yok olamaz. Değişme, çelişmesiz düşünülemez. Dolayısıyla değişme yoktur. Öyle ise hareket de çokluk da yoktur. Şu hâlde, var olan durucudur, değişmez ve daima kendi http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ kendinin aynıdır. 10

F. FELSEFE VE DİL *Dursun ile Temel Sultanahmet’te dolaşırken bir turist onlara adres sorar. Turist İngilizce, Almanca, Fransızca sorar ama ikisi de anlamaz. Durum Temel’i üzer ve arkadaşına “Bir dil öğrenemedik. ” diye yakınır. Dursun oralı olmaz. “Aldırma. ” der, “Baksana adam üç dil biliyor yine de derdini anlatamadı. ” *“Dil ile düşünme arasındaki sıkı bağ üzerine ilk kez dikkati çeken Platon olmuştu. Platon’a göre düşünme, insanın içinden kendisiyle yaptığı bir konuşmadır. İnsan, bir şeyi düşündüğü zaman, onu aynı zamanda dil ile hiçbir konuşmaya başvurmadan, kendi içinden anlatmaya çalışır. Düşünme ile dil arasındaki bağ ihmal edilirse dil ile varlık dünyası arasında kurulması gereken bağ kurulamaz. Bu da gösteriyor ki dil ancak varlık dünyasını yansıttığı zaman gerçek işlevini gerçekleştirebilir. ” http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ 11

DİLİN VE İFADENİN ÖNEMİ Sultan, bir gece rüyasında dişlerinin önden arkaya doğru döküldüğünü görür. Gördüğü rüyanın yorumunu yaptırmak üzere rüya yorumcularından birini huzuruna çağırır ve rüyasını yorumlamasını ister. “Sultanım!” diye cevap verir, rüya yorumlayan kişi, “O kadar uzun yaşayacaksınız ki bütün oğullarınızın ölümünü göreceksiniz. ” Sultan, oğullarının ölümünden söz eden rüya yorumcusunun sözlerine öfkelenir, muhafızlarına adamı zindana atmalarını emreder. Sonra başka bir rüya yorumcusunu çağırır ve aynı rüyayı ona da anlatır: “Sultanım!” der bu defa ki rüya yorumcusu, “Allah size o kadar bereketli ve uzun bir ömür hediye edecek ki, evlatlarınızın hepsinin mutluluklarını görecek ve hepsinden uzun yaşayacaksınız. ” Sultan bu habere çok sevinir ve rüya yorumcusuna bir kese altın verir. Oysa iki rüya yorumcusu da aynı şeyi söylemişti, ama ilki, söyleyeceklerini incelikten uzak ve yalın bir üslupla dile getirmiş; İkincisi ise insani duygulan gözeten ince ve ustalıklı bir dil kullanmıştı. http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ 12

KAVRAMLAR Epistemoloji (Bilgi Felsefesi) Bilginin kaynağını, mümkün olup olmadığını, sı nırlarım, doğruluğunu araştıran felsefe disiplini. Akıl insanda var olan bir güç olarak soyutlama yapma, kavrama, Etik İnsan eylenvn ve davranışlarını, ahlaki olanın özünü bağıntı kurma, düşünme, benzerliklerin ve farklılıkların araştıran felsefe disiplini. bilincine varma kapasitesi. Evrensel Tüm insanlığın ortak malı olan ve tüm insanlığı Akıl Yürütme Genel olarak düşünceleri bilinçli, tutarlı vc amaçlı ilgilendiren konular: Felsefe, bilim, sanat, din vb. Genelgeçer Herkesçe kabul edilebilir olan, bilimsel bilgi genel bir biçimde birbirlerine bağlama işlemi. Mantıklı biçimde geçer bilgidir. düşünme. Kavram Bir şeyin, bir nesnenin zihindeki ve zihne ait ta sarımı; Anlama Bir şeyi yalnızca dıştan değil, kendi içinden kav rama. soyut düşünme faaliyetinde kullanılan ve belli bir somutluk ya bir şeyin özünü, bir bağlam bütünü olarak anlamını tanıma. da soyutluk derecesi sergile yen bir düşünce, fikir ya da ide. Arkhe (Ana madde) Değişen her şeyin arkasındaki değişmeyen Lise (Lykeion) Aristoteles'in kurduğu felsefe okulunun adı. Metafizik (Doğa ötesi- Doğa üstü) Aklın ve deneyin sınırları şey. var olan her şeyin kendisinden doğduğu ilk mad de, ana dışındaki konuları (Tanrı'nııı varlığı, ruhun ölümsüzlüğü, madde. Thales'e göre arkhe "sudur. evreninin yaradılışı) problem edinen. Varlığın ana temelle rini, Bilgelik (Hikmet) Bilmenin eksiksiz oluşu, kendini tanımanın nasıl meydana geldiği, özü ve anlamının ne olduğunu sorgulayan bilgisi (Sokrates). Doğru bilgiyi bulmak bilginin ve ha kikatin öğretilerin genel adı. asıl kaynağını bilmek, bulduğu ve bildiği hakikatleri hayata Mitos (Söylence) Efsane, ilahlar, kahramanlar üzerine anlatılan taşımak, varlık alemini tüm in celiği ile tanıma. masallar, hikâyeler. Nesnel (Objektif) Olayları incelemede öznenin etkisinden Dogma Doğruluğu sınanmadan benimsenen ve bir öğre tinin ya sıyrılma, yansız, taralsız olma. Bilimsel bilgi nesnel bir bil gidir. da ideolojinin temeli yapılan sav. Ontoloji (Varlık Felsefesi) Var olan olarak varlığın ne olduğunu Dogmatizm İnsan zihninin öne sürülen öğreti ve ilkeleri sorgulayan felsefe disiplini. eleş tirmeden doğru olarak benimseyen ve benimse diği var Öznel (Sübjektif) Kişiden kişiye göre değişen; felsefi bilgi http: //sosyalfelsefe. blogspot. com. tr/ 13 sayımlardan katı bir yöntemle önermeler türeten. Dinsel öznel bir bilgidir. bilginin temel özelliği, tartışmaya ve eleştiriye kapalılığı ifade eden anlayış. Akademi (Akademia) Platonun kurduğu felsefe okulunun adı.