FAKULTET POLITIKIH NAUKA Beograd INFORMATIKA Predavanje INFORMATIKO DRUTVO

FAKULTET POLITIČKIH NAUKA, Beograd INFORMATIKA Predavanje: INFORMATIČKO DRUŠTVO Prof. Dr Vladimir Štambuk Asistent Mr Nebojša Mrdja April 2007

KARAKTERISTIKE INDUSTRIJSKOG DRUŠTVA 1) rad pomoću mašina, proizvodnja stvari i energije 2) korišćenje fizičke radne snage (plavi okovratnici) 3) masovna proizvodnja fizičkih dobara 4) ekstenzivna materijalna proizvodnja 5) precizna i rigidna socijalna struktura društva 2

KARAKTERISTIKE INDUSTRIJSKOG DRUŠTVA - II 6) jasni i relativno kruti sistemi vrednosti 7) stroga organizacija rada (dominacija belih okovratnika) 8) hijerarhija u odnosima (i u proizvodnji i u društvu) 9) centralistički i hijerarhijski sistemi odlučivanja, upravljanja 10) informisanje sporedna delatnost 3

KRAJ INDUSTRIJSKE ERE Ø Promene u oblasti svojine – korporativna umesto privatne. Ø Razdvajanje vlasničke od upravljačke funkcije i nastanak “tehnostrukture”. Ø Razvoj informacionih tehnologija (IT). Ø Usložnjavanje socijetalnih veza i institucija. Ø Osnova opstanka i razvoja socijeteta postaje proizvodnja informacija. Ø Američki ekonomista Fric Mahlup je 1933 g. baveći se uticajem patenata na ograničavanje inovacija, faktički, pisao o društvu znanja, informatičkom društvu. 4

KARAKTERISTIKE POSTINDUSTRIJSKOG DRUŠTVA Sociolog Daniel Bell (1974) je skovao termin postindustrijsko društvo. On je, u fazi nastajanja, uočio sledeće karakteristike postindustrijskog društva: 1) razvoj počiva na proizvodnji informacija, 2) u proizvodnji dominira kreativnoinovativni rad, 3) serijska i pojedinačna proizvodnja dobara, 4) inovativnost, 5) fleksibilnost u sistemima vrednosti, 5

KARAKTERISTIKE POSTINDUSTRIJSKOG DRUŠTVA - II 6) pretvaranje hijerarhijske u horizontalnu strukturu, kako u proizvodnji, tako i u društvu, 7) fleksibilnost i pokretljivost u organizaciji (štraftasti okovratnici), 8) gube se jasne i precizne razlike u socijalnoj strukturi, i 9) stvaranje mrežnih IS i fleksibilnih autonomnih oblika odlučivanja 6

TRANSPRODUKTIVNO DRUŠTVO Osim pojma postindustrijsko, korišćeni su i termini elektronsko, informatičko i transproduktivno društvo koje označava da: 1) se inovacije i proizvodnja realizuju na globalnom nivou sa sve manjim specifičnim karakteristikama pojedinih društava, 2) je sistem ciljeva društvenog razvoja skoro identičan u svim socijetetima, 3) su razvojni, inovativni procesi i napori individualnih društava identični univerzalnim naporima (globalizacija), 4) su informacije i znanje osnova svih društvenih procesa, 7

TRANSPRODUKTIVNO DRUŠTVO - II 5) je protok informacija i znanja univerzalan i slobodniji od protoka kapitala, 6) su sistemi kulturnih i civilizacijskih vrednosti opšte važeći, 7) je nivo integracije i povezanosti društava najveći u istoriji, i 8) nacionalni dohodak najviše zavisi od proizvodnje informacija. 8

INFORMATIČKO DRUŠTVO Pod informatičkim društvom danas se smatra ono koje u svom razvoju i proizvodnji kao glavnu “pogonsku snagu” ima proizvodnju informacija. Vlade SAD i Francuske su u decembru 2000. godine zajednički potpisale osnovni dokument radi saradnje u domenu razvoja informatičkog društva i digitalne ekonomije, koji se odnosi na: 1. Informatičko društvo – svetski izazov 2. U informatičkom društvu se uči celog života. 3. Demokratija: položaj gradjanina u Informativnom dobu. 4. Saradnja sa zemljama u razvoju. 5. Slobodan pristup informacionim i kulturnim razlikama. 6. Digitalna ekonomija i elektronska trgovina. 7. Budućnost: medjunarodna saradnja. 9

SOCIJETALNA SUŠTINA INFORMATIČKOG DRUŠTVA 1. U informatičkom društvu proizvodnja informacija može se realizovati na veoma različitim tačkama socijalne reprodukcije. 2. Za proizvodnju informacije potrebno je sredstvo (mozak), memorija (ljudska ili računarska) i namera ili potreba. 3. Informacije se mogu proizvoditi bilo gde. 4. Neke socijetalne karakteristike industrijskog društva, kao što su tendencija koncentracije moći i kapitala, odnose se i na informatičko društvo u nastajanju. 10

SOCIJETALNA SUŠTINA INFORMATIČKOG DRUŠTVA - II Ø Nema jasne fizionomije socijalne stratifikacije koja bi počivala na hijerarhiji ili posebnom sistemu vrednosti a postojeće socijalne grupe i slojevi su razmrvljeni i u stalnom su procesu formiranja i rasformiranja. Ø Mreža koja predstavlja osnovicu socijetalnog grupisanja ne sliči strukturi paukove mreže već pre podseća na ribarsku mrežu u kojoj nema ni početka ni kraja a ponajmanje postoje centri od kojih se granaju informacije i moć. Ø Dinamika, promene i stalna rekonstrukcija socijalne strukture, koja je veoma fleksibilna i promenljiva, su osnovne karakteristike matrice socijalne reprodukcije informatičkog društva. 11

TRI SUŠTINSKA SVOJSTVA INFORMATIČKOG DRUŠTVA Tri suštinske promene, svojstva, do kojih dolazi razvojem informatičkog društva se iskazuju kroz: 1) mrežno strukturiranje, 2) dekompoziciju, i 3) razvoj postmodene. 12

MREŽNO ORGANIZOVANJE Ø Do sredine prošlog veka sva društva kroz istoriju su bila hijerarhijski organizovana. Ø Informacije i znanje, kao osnova informatičkog društva, su odredjene javnim prostorom koji je mrežno organizovan. Ø Hijerarhijski odnosi se sve više zamenjuju fleksibilnim strukturama ljudskih i socijetalnih odnosa. 13

MREŽNO ORGANIZOVANJE - II 1. Mrežno organizovanje društva je sve više povezano sa komunikacionim mrežama za prenos podataka. 2. Tendencija mrežnog strukturiranja neće neposredno i odmah ukinuti hijerarhijske sisteme strukturiranja pojedinih institucija i delova svetskog socijeteta ali će dovesti do promene odnosa dominantnih hijerarhijskih struktura. 14

DEKOMPOZICIJA Ø Vertikalno organizovani socijeteti uvek teže ka centralizaciji i integraciji koja podredjuje sve delove društva “jednom” dominantnom principu. Ø U socijetalnoj matrici reprodukcije informatičkog društva okrupnjavanje, usložnjavanje, integracija, ograničenje nisu prihvatljivi, već postaju kontraproduktivni. 15

DEKOMPOZICIJA - II Ø Dekompozicija ne označava samo tendenciju razbijanja centralizovanih i hijerarhizovanih dosadašnjih struktura savremenog društva već se značajnije odnosi na procese rekomponovanja na horizontalnoj osi socijeteta postojeće socijalne strukture. Ø U informatičkom društvu dinamika socijalne strukture se ogleda u horizontalnom kretanju pojedinih institucija, delova uravnjene socijalne strukture u centre ili periferiju u datom momentu informatičke važnosti. 16

RAZVOJ POSTMODERNE Ø Postmoderna se odnosi na nastanak sistema vrednosti, stavova i pristupa koji su nastali posle moderne koja se vezuje za industrijsko društvo. Ø Modernost je težila redu, velikim naracijama, idejama, socijalno strukturiranim socijetetima, . . . 17

RAZVOJ POSTMODERNE - II Ø Postmoderna nije zainteresovana da stvara velike naracije, da objašnjava i opravdava, da uvodi u red celinu socijeteta ili neke njene delove. Ø Postmoderna ima poseban uticaj na fleksibilnost, nestabilnost i promenljivost vrednosnih karakteristika koje se, pre svega, koncentrišu oko lokalnog ambijenta, ansambala. 18