Faciliteren van sport en bewegen stand van zaken

Faciliteren van sport (en bewegen) stand van zaken en een blik vooruit Studiedag Ruimte voor Sport – Gent: Sportstad van Vlaanderen 2011 Gent, België 14 februari 2012 Remco Hoekman Senior onderzoeker © Mulier Instituut, Utrecht Februari 2012

Spoorboekje Inleiding sportontwikkeling en huidige beleidscontext Beleidsmatige vraagstukken (focus op accommodaties) Aanwezige kennis over sportinfrastructuur Kennislacunes Nationaal voorbeeld: Sportatlas. NL Nationaal voorbeeld: Beweegvriendelijke omgeving (NISB) Samenvatting / round-up

Historie van sport en ruimtelijke ordening Democratisering van de sport Sportaccommodaties voor volkssporten Sportaccommodaties aan de rand van de bebouwing Opkomst van sport via vereniging – los van onderwijs Functiescheiding – sport hoort nergens echt bij Lokale aangelegenheid – incidentele rijksregeling

1000 Ontwikkeling accommodaties 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1950 1960 1970 Bron: CBS (1950 - 2006), analyse Mulier Instituut 1980 1990 Sporthallen 2000 2006 Zwembaden

Ontwikkeling sportdeelname Sportdeelname 1963: 38% 2007: 71% (sociale verschillen) Groeisporten: Fitness Hardlopen Fietsen Golf Verenigingsport: 1955: 1. 5 mln 2010: 5 mln

Aandacht voor sport Regeerakkoord en beleidsbrief sportvoorzieningen in wijkplannen - Veilig sporten in de buurt Instrumentele waarde van sport Medicijn – rendabele investering– sociaal kapitaal - leefbaarheid Olympische ambities (Olympisch Plan 2028) Sport op lokale ruimtelijke agenda Meer en betere sportaccommodaties Verhogen sportdeelname en beweeggedrag

Bezuinigingen bij gemeenten, ook op sport Accommodaties grootste kostenpost Daling inkomsten grondexploitatie door krimp Gevolgen Nieuwbouw twijfelachtig Gekort op renovatie en groot onderhoud Meer aandacht voor mogelijkheden ‘goedkope’ openbare ruimte Probleem: meeste sportaccommodaties uit jaren ‘ 60/’ 70

Beleidsmatige vraagstukken Meer mensen laten sporten (Olympische ambitie 75%) Wie sport wel en wie niet, wil je die groep laten sporten, zo ja hoe dan? Faciliteren van sport Hoeveel accommodaties nodig en waar te plaatsen en wat te doen met de prijs? Hoe is openbare ruimte beter sportief te benutten? Vitale, maatschappelijk betrokken verenigingen Zijn de verenigingen vitaal en kunnen ze maatschappelijke rol vervullen, zo niet wat moet daarvoor gebeuren? Instrumentele waarde van sport Hoe sport effectief in te zetten op andere beleidsterreinen?

Antwoord op beleidsvragen? Overview van kennis over accommodaties: Gebruik van sportaccommodaties Ontwikkeling ruimtebehoefte sport Tevredenheid over sportaccommodaties Is sport een stap te ver of is sport dichtbij? Relatie tussen sportinfrastructuur en sportdeelname Mogelijkheden voor sportief gebruik van openbare ruimte Verschillen in prijsstelling van sportaccommodaties

Verschillen tussen sporttakken Vergrijzing en verenigingsport?

Faciliteren van sport

Accommodatiegebruik Weg meest genoemd, gevolgd door zwembad en fitnesscentrum Ontwikkeling accommodatiegebruik stedelingen (1995 -2007) Bron: SCP (AVO 1995 -2007)

Accommodatiebehoefte

Bereikbaarheid van de sportaccommodaties Groei sporten dichtbij (fitness, openbare ruimte) Waar moeten accommodaties worden geplaatst • Vervoermiddel? • Reistijd? • Reisbereidheid? • Barrière voor niet sporters?

Vervoermiddel voor de sport

Reistijd naar sportaccommodaties

Reisbereidheid niet-sporters

Reisbereidheid voor sport Theoretisch model: afstandvervalcurve Bron: Hoekman & de Jong (2011). Sport een stap te ver? In: Elling & Kemper (red. ). ‘Het kost veel tijd en je wordt er moe van’.

Verschillen tussen sporttypen Verschillen bevolkingsgroepen – keuze obv sportclub

Wat missen we aan accommodaties? Zijn er sportmogelijkheden die u mist dichtbij, in de buurt, bevolking 5 -80 jaar 22% Is missen van sportmogelijkheden reden voor niet of minder sporten, bevolking 5 -80 jaar Ja, ik mis sportmogelijkheden 19% Nee, geen behoefte aan sportvoorziening 43% 47% 31% Nee, gewenste sportmogelijkheden zijn in de buurt Ja, is reden dat ik niet sport of minder sport Misschien een reden dat ik niet sport of minder sport 38% Bron: Sporters. Monitor 2011 - Mulier Instituut Nee, heeft geen invloed op mijn sportgedrag

Tevredenheid sport en beweegmogelijkheden Sporters vooral ontevreden over douches! Hoge tevredenheid mogelijkheden sporten en bewegen (zeer) eens met stelling Mijn gemeente doet NIET genoeg voor de burger op beweeggebied EU Lokale sportverenigingen en andere lokale sportaanbieders bieden veel mogelijkheden om lichamelijk actief te zijn BE NL De buurt waar ik woon biedt mij veel mogelijkheden om te sporten en bewegen Bron: Eurobarometer 2009, bewerking Mulier Instituut 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Kennislacunes belang sport en bewegen in de buurt Geen kengetallen voor sportaccommodaties / behoefte aan sportieve ruimtenorm (vgl speelnorm) Sportieve openbare ruimte – beweegvriendelijke omgeving Relatie sportinfrastructuur en sportdeelname onduidelijk Beleids- en beheers vragen (tarieven/verzelfstandiging) Versnippering kennis accommodatiegegevens / harmonisering burgerbevragingen Ontbreekt aan landelijke database voor sportvoorzieningen

Nationaal voorbeeld Stichting Sportatlas. NL Database met accommodaties en organisaties Meer dan 10. 000 accommodaties Verenigingen gekoppeld aan de accommodaties in database Ontwikkelen beleidsmatige kengetallen Eerste stap naar sportieve ruimtenorm Visualiseren spreiding accommodaties in Nederland Kaarten met witte vlekken voor accommodaties Relateren sportaccommodaties en sportdeelname

Een voorbeeld

Nationaal voorbeeld: Beweegvriendelijke omgeving NISB – gefinancierd door ministerie van VWS Sporten en bewegen in de buurt : - Leefbaarheid - Gezonde actieve leefstijl - Ontmoeting Ruimte heeft invloed op bewegen Omgeving moet gezonde actieve leefstijl mogelijk maken Verbinden van fysiek en sociaal

Fysieke component (hardware) Formele en informele speelplekken Playgrounds, trapveldjes, schoolpleinen Gebruiksgroen, park en perk Wandel- en fietspaden Verkeer en verkeersveiligheid Sportaccommodaties

Een voorbeeld uit Bennekom

Software/orgware Sport- en beweegprogramma’s voor diverse groepen Gezondheidsinterventies Beweegteams/combinatiefunctionarissen Bewonersparticipatie Bewustwording van mogelijkheden van omgeving Kennis van aanbod van activiteiten

Effectieve maatregelen / belangrijke elementen Differentiatie in sport- en beweegplekken / goede spreiding van voorzieningen Beheer en activiteiten op playgrounds (Sociale) veiligheid Goed bereikbare en veilige wandel- en fietsroutes Betere benutting openbaar groen / herinrichting schoolpleinen Speelruimtenorm vaststellen en toepassen Samenwerking (intersectoraal / bewonersbetrokkenheid)

Samenvattend Grootste groei buiten gemeentelijke accommodaties Nederland goede sportinfrastructuur en mogelijkheden om te bewegen Verschil in reisbereidheid tussen bevolkingsgroepen en tussen sporttakken Versnippering van data - behoefte aan kengetallen over accommodaties Hardware en software/orgware van belang in de wijk aandacht voor samenwerking, buurtbetrokkenheid, intersectoraal werken en functiemenging (Sociale) veiligheid in al haar aspecten van belang

Round-up: Uitdagingen sportieve ruimte voor gemeenten Inzicht in lokale/regionale ruimtebehoefte Noodzaak tot voorbereiding en bereidheid tot samenwerking Optimaal benutten (en openbaar maken) sportmogelijkheden Clusteren van faciliteiten – multifunctioneel – samenwerking onderwijs Sport- en beweegstructuren Benutten ‘goedkope’ openbare ruimte / intersectorale samenwerking Creatieve ruimtelijke oplossingen / sportieve ruimtenorm Publiek-private samenwerking Grootste groei buiten publieke domein – samenwerken met fitness? Woningbouwcorporaties voor beweegvriendelijke wijken?

Hartelijk dank voor uw aandacht! mulier instituut Herculesplein 269 3584 AA Utrecht t (030) 721 02 20 i www. mulierinstituut. nl Remco Hoekman r. hoekman@mulierinstituut. nl Voor meer informatie zie www. mulierinstituut. nl