EXLIBRIS Krtki zarys historii ekslibrisu Katarzyna Kapek Zesp

EXLIBRIS Krótki zarys historii ekslibrisu. Katarzyna Kapek Zespół Szkół nr 2 w Lubartowie Dział pedagogiczny biblioteki szkolnej.

Przykłady ekslibrisów. 2

DEFINICJA • ex libris (łac. ) "z książek", w domyśle "z książek czyichś". W polskiej terminologii istnieje słowo księgoznak, jednak jest rzadko używane. • Zwykle ma postać niewielkiej, ozdobnej karteczki (naklejki), rzadziej stempla i jest umieszczany na wewnętrznej stronie okładki książki, będąc znakiem jej właściciela. 3

Ozdobny znak własnościowy książki wykonany graficznie, z imieniem i nazwiskiem właściciela księgozbioru lub nazwą instytucji. 4

naklejany na wewnętrznej stronie przedniej okładki książki 5

6

EKLIBRIS MOŻE BYĆ KOLOROWY 7

Forma- karteczka (naklejka) lub stempel. 8

• istota ekslibrisu związana jest - z umiłowaniem książki, - z poziomem kulturalnym człowieka, - podkreśla więź istniejącą między książką a jej właścicielem, którego imię i nazwisko widnieją na znaku graficznym Marian Jan Wojciechowski "Ekslibris godło bibliofila", Wrocław 1978 9

Ryszard Baloń – ekslibris dla Grzegorza Turnau 10

Ekslibris dla miasta Gliwice. 11

Różnorodność form i kształtów. 12

Praekslibris – najstarsza forma, powstała w starożytnym Egipcie. Miała kształt błękitnej tabliczki z ciemnoniebieskim napisem, który zawierał imię faraona Amenophisa III (zm. około 1377 r. p. n. e. ). Tabliczka zabezpieczała rękopiśmienne zwoje papirusów. 13

1450 r. - pierwszy znany znak książkowy w formie naklejanej karteczki z odbitką drzeworytu. 14

• napis informował o właścicielu i przestrzegał przed konsekwencjami niecnego czynu • właścicielem był Johannes Knabensberg, zwany także Hans Igler. • Dowcipny tekst wykorzystuje tu grę słów: Hanns Igler das dich ein Igel kuss (Iglasty Hans [ostrzega] że może cię pocałować jeż). 15

W książkach od początku występowały różne znaki własnościowe, dziś zwane protoekslibrisami. - określały właściciela - zdobiły książkę 16

Protoekslibris w postaci herbów rodowych lub godeł bibliotecznych malowany był w księgach rękopiśmiennych, zazwyczaj w dolnym marginesie. 17

Protoekslibris z 1472 roku. 18

Protoekslibris przekształcił się w superekslibris, czyli herb wytłaczany na zewnętrznej stronie przedniej okładki księgi. Złocony supereklibris Marcina Kromera (druk z 1540 r. ) 19

Pojawiły się nowe znaki własnościowe - herb szlachecki, monogram bądź inny symbol charakteryzujący właściciela odciśnięte specjalnym tłokiem. 20

21

Polska zalicza się do krajów o najstarszych tradycjach ekslibrisowych. 22

Najstarszy zachowany polski ekslibris - 1516 r. - należał do prymasa Polski abp Macieja Drzewickiego. 23

Mistrzem sztuki graficznej na przełomie XV i XVI wieku był Albrecht Dürer. 24

Ekslibris - Albrecht Dürer 25

Obecnie ekslibris jest zwykle dziełem artysty grafika pełniąc podwójną rolę w książce: - znaku własnościowego - elementu ozdobnego. 26

Ekslibris współczesny 27

Hanna Głowacka 28

Ekslibris jako niewielka kompozycja graficzna - różne są techniki wykonania tych małych dzieł: drzeworyt, linoryt, miedzioryt, sucha igła, akwaforta itp. , a ostatnio nawet techniki komputerowe. Ryszard Baloń 29

Dobry ekslibris jest syntetycznym portretem właściciela. Jego jakość zależy od: - trafności ujęcia, - zakomponowania formy i czytelności treści, - umiejętności powiązania ze sobą symboli, znaczeń, obrazów i słów. 30

31

32

Może on wyrażać wprost albo w (nie dla każdego czytelnym) podtekście cechy fizjonomii lub osobowości posiadacza księgozbioru, zawierać atrybuty wykonywanej przezeń profesji, zajmowanego stanowiska, pełnionej funkcji, jego pozazawodowych zainteresowań lub też nawet nawiązywać do nazwiska. 33