Executieve Functies en Passend onderwijs Lot Verheij Ed

Executieve Functies en Passend onderwijs Lot Verheij Ed van Rossum lot verheij en ed van rossum 1

De presentatie o o o Hoe leren we ? De Ontwikkeling van het brein Executieve functies. Executive functies. – denkvaardigheden Executieve functies – gedrag EF in de praktijk lot verheij en ed van rossum 2

Breinweetje Het voorste gedeelte van de hersenen controleert de executieve functies. (frontale kwab). Het brein ontwikkelt zich tot ongeveer het 25 e levensjaar. Pubers zijn dus nog volop in ontwikkeling. Tijdens deze ontwikkeling zijn steun en structuur uit de omgeving nodig om de jongeren tot gestructureerd handelen en denken te brengen. De omgeving wijst de route, geeft feedback en helpt de adolescent om de ervaringen op te doen die nodig zijn om uiteindelijk zelfstandig te kunnen leven. (Jolles okt 2013) lot verheij en ed van rossum 3

Hoe leren we? lot verheij en ed van rossum 4

Executieve functies Om in het dagelijks leven zelfstandig en efficiënt te kunnen functioneren, moeten we ons gedrag in goede banen leiden. Bijvoorbeeld om huiswerk te plannen of om teleurstelling te onderdrukken bij een cadeautje dat tegenvalt. Executieve functies zijn cognitieve functies die ons helpen te beslissen op welke activiteit of taken we onze aandacht richten en welke we kiezen om uit te voeren. Executieve functies: een verzamelterm voor denkprocessen die belangrijk zijn voor sociaal- en doelgericht gedrag. Executieve functies helpen om ons gedrag te reguleren. lot verheij en ed van rossum 5

Executieve functies: 1 denkvaardigheden Planning Organisatie Timemanagement Werkgeheugen Metacognitie lot verheij en ed van rossum 6

Planning/organisatie Het vermogen om een plan te bedenken om een doel te bereiken of een taak te voltooien. Het organiseren en onderhouden van materiaal Weet niet waar te beginnen, kan geen tijdsplanning maken voor de langere termijn, heeft zijn spullen niet op orde. lot verheij en ed van rossum 7

Time management Het vermogen om in te schatten hoeveel tijd we hebben, hoe we die kunnen indelen en hoe we ons aan tijdslimiten en deadlines houden. Is een leerling in staat tijd in te delen naar behoefte en omstandigheden? Filmpje Marshmallows Filmpje marshmallows lot verheij en ed van rossum 8

Werkgeheugen Het vermogen om informatie in het geheugen vast te houden tijdens de uitvoering van complexe taken. Na een paar minuten , vraagt de leerling, wat moet ik ook al weer doen? lot verheij en ed van rossum 9

Metacognitie Het vermogen om een stapje terug te doen om jezelf en de situatie te overzien, om te bekijken hoe je problemen aanpakt; het gaat daarbij om zelfmonitoring en zelfevaluatie. Beschikt niet over effectieve leerstrategieën, heeft moeite met het ontdekken of corrigeren van fouten. lot verheij en ed van rossum 10

Executieve functies: 2 doen (sturen of aanpassen van gedrag) Reactie inhibitie Emotie regulatie Volgehouden aandacht Taakinitiatie Flexibiliteit Doelgericht doorzettingsvermogen lot verheij en ed van rossum 11

Reactie inhibitie/Taakinitiatie Het vermogen om na te denken voor je iets doet het vermogen om zonder dralen met projecten te beginnen, op efficiente wijze. Wat zien we: Mond niet kunnen houden tijdens de les. Anderen vaak onderbreken Zonder nadenken iets zeggen Begint pas op het laatste moment aan het werk. Weet niet waar te beginnen. W lot verheij en ed van rossum 12

Emotie Regulatie het vermogen om emoties te beheersen om een doel te realiseren, taken te voltooien of gedrag te controleren of te sturen. Blackout bij toetsen, boos worden bij tegenslag, gefrustreerd raken bij het maken van fouten. lot verheij en ed van rossum 13

Volgehouden AANDACHT Het vermogen om de aandacht erbij te houden, ondanks afleidingen, vermoeidheid of verveling. Leerling houdt voortijdig op, maakt werk niet af lot verheij en ed van rossum 14

Flexibiliteit De vaardigheid om plannen te herzien, als zich belemmeringen of tegenslagen voordoen, zich nieuwe informatie aandient of er fouten gemaakt worden, aanpassen aan veranderende omstandigheden. Blijft hangen in één probleem, raakt ontdaan, als het schema of de plannen onverwacht veranderen lot verheij en ed van rossum 15

Doelgericht doorzettingsvermogen Het vermogen om een doel te formulren, dat te realisren en daarbij niet afgeleid of afgeschrikt te worden door andere behoeften of tegenstelde belangen. Ziet het verband niet tussen huiswerk en lange termijn doelen, gaat dan ook niet door om doelen te halen. lot verheij en ed van rossum 16

Wanneer vaardigheden nodig? Niet bij dagelijkse gewoonten en de dagelijkse gang van zaken. Wel bij een nieuwe uitdaging of wanneer we hebben besloten om een bepaald doel te verwezenlijken lot verheij en ed van rossum 17

Apart of in combi? Tijdens het bereiken van een doel wordt een beroep gedaan op verschillende executieve functies. lot verheij en ed van rossum 18

Executieve functies en passend onderwijs Wanneer en op welke manier? boodschappenlijstje Constatering van een probleem bijvoorbeeld vergeet alles. 1. Gesprek met ouders. Zien jullie dit ook. Wat doen jullie. 2. Er is meer aan de hand vragenlijst ouders , docent invullen. Wat kunnen we zelf. 3. Onderzoek(BRIEF) door ortho in PO. Uitslag met handelingsadviezen. lot verheij en ed van rossum 19

Aan te leren? Afhankelijk van: Ontwikkeling van de hersenen Ervaringen in het dagelijks leven Stimulans (aanpak) Iemands kwaliteiten De omgeving lot verheij en ed van rossum 20

Aanpak op school niveau Richt je op de zwakke en sterke executieve functies. Wat kun je doen om de zwakke executieve functies van de leerling te begeleiden tijdens het onderwijsleerproces? (specifieke aanpak)—ouders. Zijn er bij deze leerling mogelijkheden om gebruik te maken van de sterkere executieve functies? Welke aanpak is voor de hele groep wenselijk? Succesvolle interventies delen met het team. Maak daar de tijd voor. lot verheij en ed van rossum 21

Hoe aanpakken in de professionele begeleiding? In kaart brengen executieve functies (Peg Dawson en Richard Guare, 2010) Hoe? -Beoordelingsinstrumenten: checklists zoals BRIEF, vragenlijst TRF, observaties en vragenlijsten - individueel en op groepsniveau plan van aanpak lot verheij en ed van rossum 22

Wat kun je met de kennis over executieve functies? Leerlingen hebben problemen met het opschrijven van huiswerk en het (op tijd) inleveren van huiswerk. Bedenk voor jezelf een plan, hoe je leerlingen hierbij kunt helpen. Tips: Denk aan ouders Controle Samen opschrijven Tijdsplanning lot verheij en ed van rossum 23