EWOLUCJA TEORII WARTOCI I CEN 1 PSYCHOLOGICZNE TEORIE

EWOLUCJA TEORII WARTOŚCI I CEN 1 PSYCHOLOGICZNE TEORIE (UJĘCIA) WARTOŚCI I CEN

Psychologiczne teorie wartości i ceny – wprowadzenie 2 PRZEGLĄD RETROSPEKTYWNY Wcześni prekursorzy: Arystoteles, Galiani, Canard, Daniel Bernoulli, Jeremy Bentham � Arystoteles: pojęcie sprawiedliwości komutatywnej � D. Bernoulli (poł. XVIII w. ) użyteczność oczekiwana jako podstawa decyzji uczestnika „loterii” Ø malejąca marginalna użyteczność dochodu � Psychologiczne elementy w KTW/TWP: A. Smith, D. Ricardo, J. St. Mill Ø Smith: paradoks diamentu i wody Ø Ricardo: użyteczność jako jedynie warunek, ale nie podstawa wymiaru wartości wymiennej. Niemierzalność wartości użytkowej Ø J. St. Mill: psychologiczny charakter wartości „usługi” świadczonej przez pracę i kapitał jako czynniki wartościotwórcze Ø

Psychologiczne teorie wartości i ceny – wprowadzenie 3 � J. Bentham (1748 -1832, Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa – 1781) Ø „Użyteczność jako właściwość jakiegoś przedmiotu, dzięki Ø Ø której sprzyja on wytwarzaniu korzyści, zysku przyjemności lub szczęścia lub zapobiega powstawaniu szkody, przykrości, zła lub nieszczęścia zainteresowanej osoby” Życie człowieka jako „rachunek przykrości i przyjemności” Możliwość i potrzeba bezpośredniego pomiaru użyteczności (na podstawie: intensywności, czasu trwania, pewności i odległości w czasie) Możliwość agregacji użyteczności w skali społecznej Malejąca użyteczność dochodu – potrzeba równego podziału dochodu/bogactwa

Powstanie teorii użyteczności 4 Herman Heinrich Gossen (1810 -58, 1854: Entwicklung der Gesetze menschlichen Verkehrs und der daraus fliessenden Regeln fϋr menschliches Handeln) � właściwy prekursor teorii użyteczności (jako psychologicznej teorii wartości) � Marginalna użyteczność maleje w odniesieniu nie tylko do dóbr, ale także pracy, dochodu, czy pieniądza � Nie jest możliwy bezpośredni (Bentham) pomiar użyteczności � Punktem odniesienia użyteczności (pomiaru użyteczności) jest pieniądz (tzw. słaba kwantyfikowalność użyteczności)

Powstanie teorii użyteczności 5 PRAWA (ZASADY) GOSSENA JAKO PODSTAWA TEORII UŻYTECZNOŚCI � I Prawo Gossena : prawo malejącej użyteczności krańcowej dóbr � II Prawo Gossena : prawo równowagi konsumenta (gospodarstwa domowego): prawo wyrównywania się użyteczności krańcowej dóbr � III Prawo Gossena: rzadkość jako warunek wstępny wartości ekonomicznej

Powstanie teorii użyteczności 6 Prawa Gosena � Pierwsze Prawo Gossena: prawo malejącej użyteczności krańcowej � II Prawo Gossena: prawo wyrównywania się użyteczności krańcowej dóbr U –użyteczność całkowita MU – użyteczność krańcowa Ujęcie matematyczne

Rozwój teorii użyteczności 7 L. M. E. Walras, W. S. Jevons i C. Menger jako główni współtwórcy teorii użyteczności (TU) Ø Walras: TU jako podstawa prawa popytu i teorii równowagi ogólnej Ø Jevons: TU jako podstawa do wyjaśnienia kotzyści z wymiany handlowej Szkoła psychologiczna (austriacka: C. Menger, F. von Wieser, E. von Böhm-Bawerk): TU jako podstawa systemu teoretycznego ekonomii F. Edgeworth: współzależność użyteczności różnych dóbr F. Edgeworth, V. Pareto i I. Fisher: od pomiaru użyteczności do porównywania użyteczności i preferencji konsumenta – od kardynalnej (KTU) do ordynalnej (OTU) teorii użyteczności

Rozwój teorii użyteczności 8 PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA I TWIERDZENIA OTU � Konsumenci kierują się mikroekonomiczną racjonalnością � Aksjomat zupełności preferencji: konsument potrafi w pełni zdefiniować swoje preferencje: porównać dwa dowolne dobra, koszyki dóbr („loterie”) � Aksjomat przechodniości (tranzytywności, niesprzeczności preferencji) – równoznaczny z mikroekonomiczną racjonalnością) � Aksjomat ciągłości preferencji (charakter „techniczny”) � Krzywe obojętności konsumpcji (KOK) jako podstawowe narzędzie analityczne � Optymalna struktura konsumpcji (w sensie II Prawa Gossena) określona przez porównanie preferencji (opisanych KOK) i ograniczeń wyboru (opisanych tzw. ścieżką cen) � „Niepieniężne” czynniki ograniczające wybór: czas konsumpcji i cechy dóbr

Rozwój teorii użyteczności 9