EVRENSEL TASARIM Universal Design The design of all

EVRENSEL TASARIM

Universal Design The design of all products and environments to be usable by all people to the greatest extent possible without the need for adaptation or specialized design.

Tanımlar, Hedefler, İlkeler “Evrensel tasarım” ürünlerin, çevrenin, programların ve hizmetlerin özel bir ek tasarıma veya düzenlemeye gerek duyulmaksızın, mümkün olduğunca herkes tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanmasıdır. Kaynak: Birleşmiş Millletler-özürlülerin Haklarına İlişkin Sözleşme

Universal design is the design of products and environments to be usable by all people, to the greatest extent possible, without the need for adaptation or specialized design. –Ron Mace

Tanımlar, Hedefler, İlkeler tüm ürünlerin ve çevrelerin, yaş, beceri ve durum farkı gözetmeksizin pek çok kişi tarafından kullanılabilmesini olanaklı kılan, bütünselleşme sağlayan bir tasarım yaklaşımı ürün tasarımından, mimarlığa ve kentsel tasarıma, çevre kontrolü sağlayan basit sistemlerden, karmaşık bilgi teknolojilerine kadar değişen ölçekler sosyal anlamda kapsama için bir araç

Tanımlar, Hedefler, İlkeler çevre, adaptasyona gerek duyulmadan tüm insanların kullanımını sağlar önemli olan nokta: tasarlanan ortamın veya ürünün özelliklerinin normal görünmesi ve bu şekilde hissettirilir ürünler, tüm kullanıcıların yararlanmasına olanak sağlar sonuçta özürlüler, yaşlılar, çocuklar ve genelden farklı diğer insanlar etiketlenmez

Tanımlar, Hedefler, İlkeler çevre, adaptasyona gerek duyulmadan tüm insanların kullanımını sağlar önemli olan nokta: tasarlanan ortamın veya ürünün özelliklerinin normal görünmesi ve bu şekilde hissettirilir ürünler, tüm kullanıcıların yararlanmasına olanak sağlar sonuçta özürlüler, yaşlılar, çocuklar ve genelden farklı diğer insanlar etiketlenmez Independence

Tanımlar, Hedefler, İlkeler Kullanıcı özürlü insanlar değil, tüm insanlar ana fikir: n tüm insanlar bir çeşit özürlüdür. “normal” ? ? ?

Evrensel tasarım yaklaşımının savunduğu ilkelerin yaygınlaştırılması, bu konudaki bilincin oluşturulması ve güçlendirilmesine bağlıdır. “bir başka ben”

Evrensel Tasarımda Hedefler ve Genel İlkeler Dünyanın farklı ülkelerinde “evrensel tasarım” kavramını çağrıştıran değişik terimler kullanılmaktadır “Herkes için tasarım”(design for all), “kapsayıcı tasarım” (inclusive design), “kullanıcı odaklı tasarım” (user needs design), “gerçek yaşam için tasarım” (real life design), “ömür boyu için tasarım” (life span design), “kuşaklararası tasarım” (transgenerational design) hedefler: konfor, güvenlik, herkese kucak açma, yeterlilik, bağımsızlık, katılım, sürdürülebilirlik, kaynaştırma, entegrasyon / bütünleşme, kültürel uygunluk, cinsiyete uygunluk, kapsama, maddi ulaşılabilirlik

Evrensel Tasarımda Genel İlkeler Evrensel tasarımın genel yapısının açıklanması için yararlı bir sistem oluşturan ilkeler, tasarım disiplini içerisinde farklı şekillerde uygulanmaktadır.

Universal Design in Architecture and Physical Environments – design of structures that anticipates the needs of individuals with disabilities and accommodates these needs from the outset

Evrensel Tasarım Yaklaşımının Tarihsel Gelişimi 1950’lerden itibaren II. Dünya Savaşı’nı takip eden yıllarda Avrupa, Japonya ve ABD’de “engelsiz tasarım” (barrier-free design) 1970’lere gelindiğinde, Avrupa’nın bir bölümünde ve ABD’de, normalizasyon, entegrasyon fikirlerine yönelinmiştir. “ulaşılabilir tasarım” (accessible design) ABD’de, özürlü hakları hareketi, 1964 Vatandaş Hakları Hareketi ile bağlantılı olarak şekillenmiştir: tasarım, vatandaşlık haklarını elde etmenin bir koşulu 1968 yılında Architectural Barriers Act ile başlayan bu yaklaşımda, 1990 yılında ADA ile farklı bir noktaya gelinmiştir. sosyal eşitlik öğesi ve performans temelli evrensel tasarımda estetik standartlar yüksek düzeydedir.

Universal Design - History American National Standards Institute (ANSI) n 1961: Specifications for Making Buildings and Facilities Accessible to and Usable by people with physical disabilities Uniform Federal Accessibility Standard (UFAS) n Adapted ANSI standard for federally funded construction

Universal Design - History Fair Housing Amendment n 1988: Access guidelines to multiple housing units Americans with Disabilities Act n 1990: Mandatory conditions for public spaces

Evrensel Tasarım Yaklaşımının Tarihsel Gelişimi Türkiye’deki Gelişmeler “evrensel tasarım” kavramının Türkiye’de yaygın bir biçimde benimsenebilmesi için öneriler? ? ?

Universal Design Principles Tolerance for Error Equitable Use Size and Space for Approach and Use Flexibility in Use Simple and Intuitive Use Low Physical Effort Perceptible Information

Equitable Use The design is useful and marketable to people with diverse abilities n n Provide the same means of use for all users: identical whenever possible; equivalent when not. Avoid segregating or stigmatizing any users. Provisions for privacy, security, and safety should be equally available to all users. Make the design appealing to all users.

Equitable Use

Evrensel Tasarımda Genel İlkeler 1. Eşitlikçi Kullanım Farklı kullanıcılar için tasarımda eşit şartlar sağlanmalıdır. Kullanıcılar arasında ayırım olmamalı, kullanıcı damgalanmamalıdır. Güvenlik ve mahremiyet ile ilgili kurallar tüm kullanıcıları kapsamalıdır.

Flexibility in Use The design accommodates a wide range of individual preference and abilities. n n Provide choice in methods of use. Accommodate right- or left-handed access and use. n Facilitate the user's accuracy and precision. n Provide adaptability to the user's pace.

Evrensel Tasarımda Genel İlkeler 2. Kullanımda Esneklik Tasarım, farklı bireysel tercih ve yetkinlikleri kapsamalıdır. Farklı kullanım biçimleri olanağı sağlanmalıdır. Kullanıcının hassas motor becerileri olmamasına olanak sağlamalıdır. kullanıcının farklı hızda algılamasına olanak sağlamalıdır.

Flexibility in Use

Simple and Intuitive Use of the design is easy to understand, regardless of the user's experience, knowledge, language skills, or current concentration level. n n Eliminate unnecessary complexity. Be consistent with user expectations and intuition. Accommodate a wide range of literacy and language skills. Arrange information consistent with its

Evrensel Tasarımda Genel İlkeler 3. Basit ve Sezgisel Kullanım Tasarım, kullanıcının tecrübe, bilgi, dil becerisi ve anlık odaklanma düzeyinden bağımsız olarak kolay anlaşılabilir olmalıdır. Gereksiz karmaşıklıktan kaçınılmalıdır. Kullanıcının beklentilerine ve sezgisel kullanıma aykırı olmamalıdır.

Perceptible Information The design communicates necessary information effectively to the user, regardless of ambient conditions or the user's sensory abilities. n n Use different modes (pictorial, verbal, tactile) for redundant presentation of essential information. Provide adequate contrast between essential information and its surroundings. Maximize "legibility" of essential information. Differentiate elements in ways that can be

Evrensel Tasarımda Genel İlkeler 4. Algılanabilir Bilgi Tasarım, kullanıcı için gerekli bilgiyi, ortam koşullarından, ya da kullanıcının duyusal algılama becerisinden bağımsız olarak, etkin bir biçimde sunmalıdır. Temel bilgilerin “okunabilirliği” en üst düzeyde olmalıdır.

Melbourne’de katlı otopark

Perceptible Information

Tolerance for Error The design minimizes hazards and the adverse consequences of accidental or unintended actions. n n Arrange elements to minimize hazards and errors: most used elements, most accessible; hazardous elements eliminated, isolated, or shielded. Provide warnings of hazards and errors. Provide fail safe features. Discourage unconscious action in tasks that

Evrensel Tasarımda Genel İlkeler 5. Hata için Tolerans Tasarım, kaza veya istenmeyen davranışlar sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeli ve kötü sonuçları en aza indirmelidir.

Low Physical Effort The design can be used efficiently and comfortably and with a minimum of fatigue. n n Allow user to maintain a neutral body position. Use reasonable operating forces. Minimize repetitive actions. Minimize sustained physical effort

Evrensel Tasarımda Genel İlkeler 6. Düşük Fiziksel Güç Gereksinimi Tasarım, etkinlik ve rahatlıkla kullanılabilir olmalı, yorgunluğa en az derecede olanak vermelidir. Kullanıcı, vücudunu doğal olmayan konumlarda bulundurmak zorunda kalmamalıdır. Uzun süreli güç kullanımı gerekliliği en aza indirilmelidir.

Low Physical Effort

Size and Space for Approach and Use Appropriate size and space is provided for approach, reach, manipulation, and use regardless of user's body size, posture, or mobility. n n n Provide a clear line of sight to important elements for any seated or standing user. Make reach to all components comfortable for any seated or standing user. Accommodate variations in hand grip size.

Evrensel Tasarımda Genel İlkeler 7. Yaklaşım ve Kullanım İçin Uygun Boyut ve Mekân Kullanıcının vücut ölçüleri, duruş pozisyonu ve hareketliliğinden bağımsız olarak, yaklaşma, uzanabilme, elle kullanım ve genel kullanım için uygun boyut ve alan sağlanmış olmalıdır. Tüm kullanım öğelerine otururken ya da ayakta aynı derecede kolaylıkla ulaşılabilmelidir. Farklı el büyüklüğü ve el ile kavrama özelliği düşünülmüş olmalıdır. Yardımcı gereçler (tekerlekli sandalye, yürüme gereçleri, vb. ) veya yardımcı olacak kişiler için yeterli alan sağlanmalıdır.

Yardımcı Teknoloji (YT) (Assistive Technology-AT)

A Word on Assistive Technology Assistive technology device is defined as “any item, piece of equipment, or product system, whether acquired commercially off-the-shelf, modified or customized, that is used to increase, maintain, or improve functional capabilities of individuals with disabilities. ” – Assistive Technology Act of 1998

Yardımcı Teknoloji (YT) Nedir? Temel olarak, YT günlük hayatta pratik ve yardımcı olduğunu düşündüğümüz her türlü nesnedir. Bir araç-gereç veya bir işi yapmak için kullanılan alternatif bir metod olabilir. Teknolojinin, mühendisliğin veya bilimsel ilkelerin, özürlü insanların işlevsel becerilerini artırmaya, geliştirmeye veya devamını sağlamaya yönelik aletlerin veya sistemlerin üretimi için kullanılmasıdır.

Yardımcı teknolojinin ilgilendiği alanlar Araç Düzenlemeleri YT bu konuların arasında herhangi bir yerde yer alabilir… Fiziksel Çevre Düzenlemeleri

Spectrum of Assistive Technology Vehicle Modifications Any AT in the Middle of the Spectrum Physical Environment Modifications

Yardımcı Teknoloji (YT) Günlük hayattaki faaliyetler Yerleşme (yerine) ve mobilite İletişim Ulaşım Güvenlik Rekreasyon Adapte edilebilir(edilmiş) Çevre

yardımcı teknoloji Tanım Teknolojinin, mühendisliğin veya bilimsel ilkelerin, özürlü insanların işlevsel becerilerini artırmaya, geliştirmeye veya devamını sağlamaya yönelik aletlerin veya sistemlerin üretimi için kullanılması.

Yardımcı Teknoloji (YT) Büyük tuşlu telefon Hedef: görme zorluğu ve ince motor kaslarını kullanmadaki zorluklar Özellikler: büyük tuşlar, ses kontrolü, ışıklı çalma özelliği, hızlı arama

Examples of AT Interventions Product: Big Button Phone Target: Eye Strain and Fine Motor difficulties Features: Big buttons, volume control, flash ringer, speed dialing

Yardımcı Teknoloji (YT) Kapı tokmağı yardımcısı Daha kolay kavrama

Examples of AT Interventions Product: Door Knob Helper Features: Provides better gripping and pushing power and fits over standard door knobs

Examples of AT Interventions Product: Large Keyboard Labels

Assistive Technology Low tech High tech Purchased Made or built Off the shelf Modified / Adapted

Assistive Technology Activities of Daily Living Positioning and Mobility Communication Transportation Safety Leisure and Recreation Adaptive Environments

AT Tools High-Tech Team Electronic dictionary Alpha Smart keyboard Word prediction software Voice recognition software Digital recorder Robotic arms Electronic reminders Automatic adjustable desks and tables Voice control telephones Reading and scanning software Augmentative communication device Noise cancelling headset Low- Tech Team Reacher Non-slip material Lever handles Mirrors To-do lists Date planner Color post-it notes Quiet space Telephone with headset Organized filing system Clip board Large print

Entrances Handrails both sides 5 x 5 standing space Resting chair Lighting Place to set things No-step entry Large stairs vs ramps

Ramps

Doors and Keys

Warning and Alert systems

Elopement alert systems

Living areas - thermostats digital Large print ring “talking” Automatic

Lighting Touch on Automatic by timer or motion detector w. Entryways w. Garage w. Hallways w. Bathrooms w. Closets

Contrast Stairs Light switches Edges of furniture Color Texture

Yardımcı Teknoloji (YT) Kontrast Merdivenler Aydınlatma anahtarları Mobilya köşeleri Renk Doku

Mobility

Mobility

Lifting and transfers Safety of person and caregiver Conserve energy of person and caregiver Keep independent as possible, for as long as possible

Lift to standing chairs

Kaldırma ve yer değiştirme

Hareket

Kaldırma ve yer değiştirme

Transfer Boards

Lift systems

Bathing

Bathing

Grab bars

Toilets

Medication

Health monitors Thermometers Blood pressure Blood glucose Weight Digital Large print “talking”

Yeme-içme

Chores

Transportation Driver Passenger Transfer

What is Assistive Technology? Basically, AT is anything we find helpful in our daily life. It can be a tool or an alternative method of performing a task.

Who can provide evaluation and prescriptive AT recommendations? Rehabilitation Engineer or Assistive Technology Specialist - A professional who is specifically trained in assistive technology and who is able to determine appropriate modifications to make tasks at home, school, and/or work accessible to an individual with a disability.

High-tech AT cont. Environmental Control Systems

AT in the Service Learning Classroom Reading and Scanning Software

AT in the Service Environments

AT in the Service Environments

Example of Work-Site Modification Vocation: Metal Jewelry-Making Adaptation: Onehanded Operation

AT for Daily Activities – Seniors and Independent Living Low-tech Reacher Non-slip material Lever handles Slide or toggle switches Utensils with easy-grip handles Mirror mounted over the range High-tech Clapper Universal remote control Home automation systems Environmental control systems Screen magnification software

AT for Daily Activities – Seniors and independent living

AT in the Home: More Environmental Control Systems

The Assistive Technology Act of 1998 as Amended in 2004 (AT Act) Support programs of grants to States to address the assistive technology needs of individuals with disabilities Past: AT state grant program was established in 1988 as a 10 -year program to enable states to create systems for improving access to AT devices through public awareness, public policy initiatives, and training and technical assistance Present: Require states to spend a significant portion of state grants on direct AT services for individuals with disabilities

Düşük-Teknoloji YT’leri BÜYÜK PUNTO

Teknoloji-siz, Düşük-Teknoloji ve İleri-teknoloji’ye sahip YT örnekleri: Farklı Sayfa-çevirme YT’leri

İleri Teknoloji YT

Yardımcı Teknoloji (YT) Rampalar

Yardımcı Teknoloji (YT) Rampalar