EVRE YNETM GENEL MDRL HAVA YNETM DARES BAKANLII

ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HAVA YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ Ağça Gül YILMAZ Çevre ve Şehircilik Uzmanı Çevre Müh. -ODTÜ Endüstri Yüksek Mühendisi-Bilkent Üniversitesi 13 Aralık 2018 - SAMSUN

ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HAVA YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI 1 Hava Kalitesi Değerlendirme Şube Müdürlüğü 2 Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı 3 4 5 Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Önleme Şube Müdürlüğü Isınma, Motorlu Taşıt Kaynaklı Hava Kirliliği Önleme ve Yakıt Kontrolü Şube Müdürlüğü Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Şube Müdürlüğü Çevresel Gürültü ve Titreşim Yönetimi Şube Müdürlüğü 2/19

GENEL BİLGİLER Hava Kalitesi Değerlendirme Şube Müdürlüğü Pervin DOĞAN Ağca Gül YILMAZ Canan Esin KÖKSAL İrde ÇETİNTÜRK GÜRTEPE Şube Müdürü Çevre ve Şehircilik Uzmanı Şubemizde; Şube Müdür ile birlikte 4 personel çalışmaktadır. 3/19

HAVA YÖNETİMİ MEVZUATI İMİSYON EMİSYONLAR Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği HAREKETLİ KAYNAKLAR SABİT KAYNAKLAR NOKTASAL/ALANSAL Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ALANSAL Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği YAKIT KALİTESİ Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği Bazı Akaryakıt Türlerindeki Kükürt Oranının Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik 4/19

ULUSLARARASI ÇALIŞMALARIMIZ Ø BM Uzun Menzilli Sınır Aşan Hava Kirliliği Sözleşmesi (CLRTAP) çerçevesinde çalışmalar yürütülmektedir. Ø Sözleşmenin EMEP Protokolüne taraf olunmuştur. Ø 2011 yılından itibaren Ulusal Hava Kirleticileri Emisyon Envanteri raporlanmaktadır. Ø AB uyum çalışmaları yürütülmektedir. 5/19

HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ 6/19

KENTLERDE HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ 1. Hava kalitesi izleme ağı verileri analiz edilmeli 2. Kirlilik açısından hassas iller belirlenmeli 3. Kirletici miktarları belirlenmeli 4. Kritik kirleticiler ve kaynakları tespit edilmeli 5. Kirletici kaynaklar önceliklendirilmeli 6. Ana kirletici kaynaklar için emisyon azaltım hedefleri belirlenmeli 7. Kaynaklarda emisyon azaltım çalışmaları 8. 1. Sanayi 2. Ulaşım 3. Evsel Isınma Sağlık etkilerinin belirlenmesi 7/19

• 1) HAVA KALITESI İZLEME VERILERI Ulusal Hava Kalitesi. EDILMELI İzleme Ağı (www. havaizleme. gov. tr) ANALIZ 8/19

2) HAVA KALITESI AÇISINDAN HASSAS İLLER Ø Geçmiş hava kalitesi izleme verileri değerlendirilerek 2014 -2019 dönemi için 2013/37 Sayılı ‘Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi’ Genelgesi kapsamında; Ø Yüksek Kirlilik Potansiyeline sahip iller (64 İl) ve Ø Düşük Kirlilik Potansiyeline sahip iller (17 İl) belirlenmiştir. ØYüksek kirlilik potansiyeline sahip illerden temiz hava eylem planı istenmiştir. ØAncak mevcut hava kalitesinin korunması adına her ilin eylem planı olmalı 9/19

3) KIRLETICI MIKTARLARI BELIRLENMELI 1. Enerji Üretimi 2. Evsel Isınma • Hangi kirleticiler ? • Ana kirleticiler 3. Endüstriyel (SOX, NMVOC, NH 3, PM 10, CO Yakma • Hangi kaynaklar? ) 4. Endüstriyel Proses • Ağır Metaller • Hangi zaman dilimi ? 5. Fosil Yakıt • POPs Üretimi • Hangi alanda? Tamlık ilkesi gereğince zaman serisi 1990 --- (N-2) Ulusal / Bölgesel/yıl. Yerel N: bulunduğumuz 6. Çözücü Kullanımı HEY Portalı, Marmara Pilot 7. Karayolu Ulaşımı 8. Diğer Ulaşım 9. Atık 10. Tarım 10/19

HAVA EMİSYON YÖNETİM (HEY) PORTALI Modüller: 1. Harita İşlemleri 2. Emisyon Hesaplama Ø hey. csb. gov. tr adresinde hizmet vermektedir. 3. Emisyon İşleme 4. Modelleme 5. Yönetici Modülü 6. Katı Yakıt Sistemi ØMarmara bölgesi tamamlanmış olup, HEYGEL projesi çerçevesinde ülke geneline yaygınlaştırılacaktır. 11/19

4) KRITIK KIRLETICILER VE KAYNAKLARI BELIRLENMELI Emisyon Coğrafi HEY envanterinin mekansal dağılımı yapılmalıdır. bilgi sistemleri verisine ihtiyaç duyulmaktadır. portalında algoritma tanımlanmıştır. Nüfus yoğunluğu , yerleşim noktaları, yol ağı gibi veriler kullanılmaktadır. Kirletici ve kaynak sektöre özel tematik haritalar hazırlanmaktadır. 12/19

HEY portalı kaynak belirleme çalışmaları 13/19

5)KIRLETICI KAYNAKLAR ÖNCELIKLENDIRILMELI HEY portalı tematik haritalar üzerinden öncelikli kaynak ve lokasyon seçimi yapılabilmektedir. İstasyon yakın çevresi kaynak analizi –ÇEDİDGM THM yerel kaynak belirleme çalışmaları 14/19

6) ANA KAYNAKLAR IÇIN EMISYON AZALTIM HEDEFLERI BELIRLENMELI HEY portalı senaryo çalışmaları ile kent için kaynak bazında çıktılar elde edilecektir. 15/19

7) KAYNAKLARDA EMISYON AZALTIM ÇALIŞMALARI-SANAYI Kentlerdeki sanayi, enerji üretim, depolama tesisleri ile maden ocaklarının envanteri çıkarılmalı–HEY portalı tesisler Hakim rüzgar yönüne göre konumu belirlenmeli Çevre izni sorgulanmalı Her sanayi sektörü için emisyonların tespiti ve tedbirlere ilişkin uygulama kılavuzları hazırlanmalı 16/19

7) KAYNAKLARDA EMISYON AZALTIM ÇALIŞMALARI-ULAŞIM Hava kirliliğini azaltıcı akıllı trafik yönetim sistemleri geliştirilmeli Akıllı ulaşım örnek uygulamalar : Topluulaşım: taşımada metro sisteminin, elektrikli ve hibrit araçların Akıllı Viyana üyaygınlaştırılması Trafik Yönetim ve Denetleme Bilgi Sistemi Yaşlı araçların toplu taşımada kullanımının azaltılması, bakım otomobillerin onarım ü Elektrikli kullanımı için oluşturulması periyodu 400’den fazla hızlı şarj istasyonu ü Entegre sensörlere sahip akıllı karayolu ve LPG’li, hibritli ve elektrikli taksilerin teşviki otoparklar ile gerçek zamanlı veri toplanması Paris ü 20 binden fazla bisiklet ortak kullanıma üİstiap Akıllı trafik ışıkları araçların ile fasılaların kavşak haddi üzerinde denetimi sunulmuştur. yoğunluğuna göre otomatik ayarlanması ü Araç trafiğinin %5 azalmasını sağlamıştır. Şehir merkezlerinde araçtan arı bölgeler ü Mobil cihazlardan interaktif kent haritasına ü 3000’i aşkın araç ile elektrikli otomobil oluşturulması vatandaşlarca anlık veri girişi yapılması paylaşım sisteminin devreye alındığı yürünebilir yolların yaygınlaştırılması üBisiklet (Kaza, ve fotoğraf, yol çalışmaları vb. ) Dünya’daki ilk kenttir. ü Elektrikli bisiklet ve otomobil paylaşım Stockholm Toz kirliliğini önlemek ağaçlandırma ü 700 km’yi aşkın bisiklet yolu ağına sahiptir. sistemi kurulması; şarjiçin istasyonu ağı oluşturulması 17/19

7) KAYNAKLARDA EMISYON AZALTIM ÇALIŞMALARI-EVSEL ISINMA Bina envanteri yapılmalı Baca temizleme oluşturulmalı Kalitesiz ve yasaklanmalı ve verimsiz denetleme yakma yönetim sistemi sistemleri Isınmada temiz yakıt kullanımı teşvik edilmeli Alternatif ısıtma ve soğutma sistemlerine geçiş yapılmalı Isınma ve soğutmada enerji tüketimini azaltmak için ısı yalıtımı Mahalle ısıtma ve soğutma sistemleri yaygınlaştırılmalı 18/19

8) SAĞLIK ETKILERI TESPIT EDILMELI VE MALIYETI HESAPLANMALI Hava kirliliği maruziyeti sebebiyle her yıl 4. 2 milyon insan yaşamını kaybediyor. ÇYGM tarafından Sağlık Bakanlığı ile işbirliği halinde çalışmalar yürütülmektedir. HEY portalı ile sağlık kayıtları arasında sistem entegrasyonu planlanmaktadır. Hacettepe Üniversitesi ile karayolu taşıtlarının kirliliğe etkisi ve sağlık maliyeti ortaya konulacaktır. Benzin istasyonları ve terminallerde oluşan uçucu organiklerin insan ve çevre sağlığına etkisi ve sağlık maliyeti ortaya konulacaktır. 19/19

BÖLGE VE ALTBÖLGE (Nüfus<250. 000) 20/19

HAVA EMİSYON YÖNETİM PORTALININ GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ 27. 06. 2018 tarihinde başlamış olup, üç yıl sürmesi planlanmaktadır. Proje ile HEY portalı diğer bölgelerimize yaygınlaştırılacaktır. 2020 2018 HEY portalı 1 km çözünürlükte veri üretmekte olup, HEYGEL projesi ile m seviyesinde veri üretmek üzere geliştirilecektir. 2022 HEY portalı hava kalitesi haritası üretmekte olup, HEYGEL projesi hava kalitesi tahminleme yapılacaktır. 2021 2019 2022 2023 21/19

Marmara Bölgesi, Orta Karadeniz Bölgesi; Ağça Gül YILMAZ agul. yilmaz@csb. gov. tr (0312 5863151) Ege Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi , İrde ÇETİNTÜRK GÜRTEPE irde. gurtepe@csb. gov. tr (0312 5863152) Kuzey İç Anadolu Bölgesi, Akdeniz Bölgesi Anadolu Bölgesi Canan Esin KÖKSAL Güneyiç cesin. köksal@csb. gov. tr (0312 5863155) İLLERIN DAĞILIMLARI 22/19

DİNLEDİĞİNİ Z İÇİN TEŞEKKÜRL ER agul. yilmaz@csb. gov. tr Ağça Gül YILMAZ Endüstri Yüksek Mühendisi. Bilkent Üniversitesi ODTÜ Çevre Müh. Çevre ve Şehircilik Uzmanı