EVRE YNETM ARALARI VE NKLEER ENERJ Ylmaz KLM

ÇEVRE YÖNETİM ARAÇLARI VE NÜKLEER ENERJİ Yılmaz KİLİM Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ÇEVRE SORUNLARININ KAYNAĞI K R ÇEVRE SORUNLARI ÜRETİM 20. 10. 2007 TÜKETİM NÜKSEM 2007 2

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ATIKLARIN KAYNAĞI Hammadde Enerji FAALİYET: -Endüstri, -Tarım, -Yerleşim, -Madencilik vb. Ürün, Hizmet Yan Ürün İstenmeyen Çıktı ATIK 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 3

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası NÜKLEER YAKIT ÇEVRİMİ (1000 MW) 85 500 U 3 O 8 162 Uranyum Madenciliği Ve Öğütme 30 Yıl İçin 2 -3 Milyon Ton Cevher UF 6 203 UF 6 53 Zenginleştirme Dönüştürme Fabrikasyon Yakıt 36 Plutonyum Geri Kazanılmış Uranyum Reaktör 1000 MW Yeniden İşleme Kullanılmış Yakıt 7 Atık Depolama Yan Ürünler 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 4

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası NÜKLEER ATIKLAR l MADENCİLİK FAALİYETLERİ 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 5

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 6

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası NÜKLEER ATIKLAR l ÖĞÜTME 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 7

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 8

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası NÜKLEER ATIKLAR l DÖNÜŞTÜRME 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 9

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası NÜKLEER ATIKLAR l ZENGİNLEŞTİRME Dönüştürme UF 6 203 Fakir Uranyum Depolama Zenginleştirme UF 6 150 Zenginleştirilmiş UF 6 53 Fabrikasyon Yakıt 36 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 10

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası NÜKLEER ATIKLAR l REAKTÖR Zenginleştirme UF 6 Fakir Uranyum Depolama 150 Zenginleştirilmiş UF 6 53 Fabrikasyon Yakıt 36 Reaktör 1000 MW Düşük Seviyeli Atıklar 50 Yeniden İşleme Kullanılmış Yakıt 7 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 11

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası NÜKLEER ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI ATIKLAR Gaz İşlem: • Filtrasyon • Absorblama • Özel ekipman kullanma Depolama: Düşük Seviyeli Atık Orta Seviyeli Atık Sıvı Katı • Filtrasyon • İyon değişimi • Buharlaştırma • Kimyasal işlemler • Yakma • Sıkıştırma • Yer altı veya • Çimento veya • Havuzlarda veya kuru depolama asfaltla tesislerinde depolama karıştırarak yeraltı veya yerüstü depolama NÜKSEM 2007 12 yerüstü depolama • Denizlerde depolama 20. 10. 2007 Yüksek Seviyeli Atık • Konsantrasyon arttırma • Buharlaştırma / Kavurma işlemi sonrası camlaştırma

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası NÜKLEER ATIKLARIN DEPOLANMASI Çelik tanklar 10 -15 yıl içerisinde yüksek düzeyli, asidik ve sürekli radyoaktif ışınım sonucunda çatlar. ABD’de Hanford nükleer kompleksinde olduğu gibi doğaya sızarak, su ve besin zincirine katılır. l Aynı nedenlerden dolayı son dönemlerde en güvenli yöntem olarak görüldüğünden jeolojik depolama için camlaştırılan atıkların da belli bir süre sonra, mikroskobik çatlaklar yaptığı ve camın yapısını bozarak çevrede sızıntıya neden olduğu İsveç’teki uygulamalar sonucu ortaya çıkmıştır. l 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 13

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 14

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 15

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 16

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası NÜKLEER KAZALAR Reaktivite kazalarında, herhangi bir nedenden dolayı, reaktör kalbine fazla reaktivite verildiği kabul edilmektedir. Bu durumda reaktör kritik üstü olma eğilimine girer ve ısı aktarım sisteminin soğutabilme kapasitesini aşacak düzeyde enerji üretilir. l Soğutmaya bağlı kazalar sınıfında, soğutma sisteminde meydana gelebilecek, soğutucu azalması (veya kaybı), soğutma pompası arızası, besleme suyu sıcaklığında artma, buhar akışında artma gibi kazalar değerlendirilmektedir. l Üçüncü kategoride, kullanılmış yakıtlar üzerinde çalışmalar yapılırken meydana gelebileceği var sayılan kazalar yer almaktadır. l Son kategoride ise deprem, rüzgar, sabotaj gibi dış etkenlerin bulunduğu kazalar bulunmaktadır. l 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 17

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 18

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ÇEVRE YÖNETİM ARAÇLARI l Çevre yönetiminde yer alan hedef, politika, strateji, eylem ve işlevler bazı yönetsel araçların geliştirilmesini ve uygulama alanına konulmasını gerekli kılmaktadır. Bu araçlar teknik, teknolojik, hukuksal, kurumsal ve ekonomik görünümler alabilir. 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 19

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ÇEVRE YÖNETİMİNİN TEMEL İLKELERİ l Çevresel Hedefler: Ekonomik girişimlerin çevresel etkilerinin karar alma sürecinde temel etmenlerden biri olmasının sağlanması, ¡ Çevresel kirliliklerin önlenmesi ve çevresel kalitenin yükseltilmesi, ¡ Çevresel planlamaya ve çevre konusundaki çalışmaların eşgüdümüne öncelik verilmesi, ¡ ÇED gibi yönetsel karar alma sürecinin ulusal ve yerel ölçekte kurumsallaşmasının sağlanması. ¡ 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 20

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ÇEVRE YÖNETİMİNİN TEMEL İLKELERİ l Çevresel Stratejiler: ¡ Mevcut çevre kalitesinin saptanması, ¡ Çeşitli standartların geliştirilmesi, standartlara uyulmasının sağlanması ve uymayanlara yaptırım uygulanması, ¡ Atıkların denetim altına alınması (envanterler oluşturulması ve kirlilik haritalarının çıkarılması), ¡ Etkili bir denetim sisteminin oluşturulması. 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 21

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Vizyon 2023 Projesi Enerji ve Çevre Teknolojileri Strateji Grubu 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 22

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Vizyon 2023 Projesi Enerji ve Çevre Teknolojileri Strateji Grubu 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 23

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ÇEVRE YÖNETİMİNİN TEMEL İLKELERİ l Çevresel Politikalar: Politikalar, hedeflere ulaşılma yollarını içeren temel yaklaşımlar olarak tanımlanır. l Eylem planlarının hazırlanması, l Uygulamaya konulması, l Uygulamanın izlenmesi ve değerlendirilmesi, l Ek önlemlerin belirlenmesi. 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 24

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası MADEN KANUNU 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 25

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ÇEVRE KANUNU l Madde-3 ¡ l j- Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevre sorunlarının çözümüne yönelik gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda yapılır. 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu kapsamındaki konular Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından yürütülür. 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu Kapsam Madde-2 Bu Kanun, atom enerjisi ile ilgili faaliyette bulunan ve bunların ilgi sahasına giren kamu kurumları ile gerçek ve tüzel kişileri kapsar. 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 26

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası SONUÇ? Nükleer enerji teknolojisi herhangi bir çevre sorunu oluşturmadığı için Çevre Kanunu kapsamına alınmasına gerek yoktur? l Nükleer enerjinin meydana getirmesi muhtemel çevresel etkiler çok ciddi boyutta olduğundan bu konu Çevre ve Orman Bakanlığına bırakılmayacak kadar önemlidir? l Türkiye’de nükleer enerji ile ilgili çevre sorunları denetim mekanizmalarının dışına çıkarılarak siyasi iradenin tercihine bırakılmıştır? l 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 27

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası SÜRDÜRÜLEBİLİR Mİ KALKINMA? Kanun Numarası : 2872 Kanun Tarihi : 9. 8. 1983 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Tanımlar ve İlkeler Amaç Madde 1 - Bu Kanunun amacı, bütün vatandaşların ortak varlığı olan çevrenin korunması, iyileştirilmesi; kırsal ve kentsel alanda arazinin ve doğal kaynakların en uygun şekilde kullanılması ve kentsel alanda arazinin ve doğal kaynaklarının en uygun şekilde kullanılması ve korunması; su toprak ve hava kirlenmesinin önlenmesi; ülkenin bitki ve hayvan varlığı ile doğal ve tarihsel zenginliklerinin korunarak, bu günkü ve gelecek kuşakların sağlık, uygarlık ve yaşam düzeyinin geliştirilmesi ve güvence altına alınması için yapılacak düzenlemeleri ve alınacak önlemleri, ekonomik ve sosyal kalkınma hedefleriyle uyumlu olarak belirli hukuki ve teknik esaslara göre düzenlenmektedir. l Madde 1 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/1 md. ) l Bu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır. l l l 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 28

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası SÜRDÜRÜLEBİLİR Mİ KALKINMA? l Kirleten öder ilkesi, l Kullanan öder ilkesi, l İhtiyat ilkesi, l Yerellik ilkesi. 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 29

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 30

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ l l l Nükleer güç santralları ve diğer nükleer reaktörlerin kurulması ve sökümü, Radyasyonlu nükleer yakıtların yeniden işlenmesi, üretimi veya zenginleştirilmesi, Radyasyondan arınmış nükleer yakıtların veya sınır değerin üzerinde radyasyon içeren atıkların işlenmesi, Radyasyonlu nükleer yakıtların nihai bertarafı işlemi, Yalnız radyoaktif atıkların nihai bertarafı işlemi, Yalnızca radyasyonlu nükleer yakıtların (10 yıldan uzun süre için planlanmış) veya nükleer atıkların üretim alanından farklı bir alanda depolanması işlemleri 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 31

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ÇEVRESEL RİSK YÖNETİMİ Risk: Genel olarak planların başarısız olma olasılığı, hatalı karar alma tehlikesi, zarar etme veya kar etmeme gibi durumları tanımlar. l 1980’lerdeki çevre politikasında en önemli kaymalardan birisi çevreyle ilgili karar verme süreçlerinde risk değerlendirmesi ve risk yönetiminin rolünün kabul edilmesi olmuştur. l Çevresel risk yönetimi, ne yapılacağına karar verme sürecidir. Verilen mevcut risk tahminleri üzerinden; kurum ve kuruluş ile siyasi iradenin, milyonda bir riskin kabul edilebilir olup olmadığı, kabul edilebilir risk düzeyine erişmek için yapılması gerekenler ve nasıl yapılacağı gibi konularda karar vermesi gerekmektedir. l 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 32

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası NÜKLEER KAZA RİSKİ l IAEA, özellikle 1979 TMI ve 1986 Çernobil kazalarından sonra bu riski 1/1000 olarak yeniden belirlemiştir. l Dünyada 30 ülkede, faaliyet gösteren 438 ticari reaktör kayıtları 2001 yılından bu yana ABD, Bulgaristan, Macaristan, İsveç ve Tayvan’da radyasyon sızıntısına ve yangına yol açan en az beş ciddi kazanın meydana geldiğini gösteriyor. 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 33

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 34

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 35

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 36

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 37

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 38

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007 39

TEŞEKKÜRLER Yılmaz KİLİM Çevre Mühendisleri Odası 20. 10. 2007 NÜKSEM 2007