evre vergileri Atk rnnn birim bana konan vergidir
Çevre vergileri Ø Atık ürününün birim başına konan vergidir Ø En yaygın mali politika aracıdır Ø Fiyat değişimleri yoluyla çevresel zararları azaltmayı hedeflemektedir Ø Özel ve sosyal maliyetler arasındaki farkı ortadan kaldırmak amacıyla kullanılmaktadır Ø Pigovian vergi olarak adlandırılır Ø Saptırıcı vergileri telafi etmekte kullanılabilir (çifte yarar hipotezi) Ø Kirliliği sıfır düzeyine indirmez sadece sınırlar Ø Verginin etkinliği ne kadar büyükse ortaya çıkan gelir o kadar az olacaktır Ø Ürünün talep esnekliği ve alternatif ürünlerin varlığı vergi yoluyla istenen amacın başarılabilmesi için şarttır
Çevre Vergilerinin Kullanılmasının Temel Nedenleri Ø Çevrenin ve Ekonominin korunması gerektiğini entegre etmek: Sürdürülebilir kalkınmayı gerçekleştirerek ekonomik ve çevresel anlamda kazanç sağlamak. Ø Dışsallıkları fiyatı dahil etmek: Çevre vergilerinin temel amacıdır. Ø Minimum maliyetle kirlilik azaltımını teşvik etmek: Vergilendirilen ürünlerin daha az kullanılmasını sağlar. Düşük düzeyde kirlilik yayan üreticileri bile kirlilik azaltımı noktasında teşvik eder. Ancak vergi tek başına bunun için yeterli değildir. Standart koyulduğu zaman standartın sağlanması durumunda artık üreticiler kirliliği azaltmak için bir çaba sarfetmiyecektir. Ancak vergilerde bu durum söz konusu değildir, sürekli azaltım hedeflenir. Ø Kirlilik kontrol maliyetlerini minimize etmek: Ortaya konulacak politika için gerekli bilgide tasarruf sağlar. Bilgi gereksinimi yönetim araçlarına oranla daha azdır. Düzenleyici politikalar bütün kirleticiler için aynı azaltma zorunluluğu koyma eğilimindedir. Bu durumda bazıları diğerlerinden çok daha fazla azaltma maliyetine katlanır
Ø Kirlilik azaltıcı yeni teknolojileri teşvik etmek: Kirliliği azaltma noktasında sürekli bir arayış sağlar. İhtiyat ilkesinin uygulanmasını sağlar. Ø Gelir sağlamak: Buradan elde edilen gelirler çevresel problemlerin çözümünde, çevresel sübvansiyonlar için kaynak oluşturmada, emek üzerindeki vergileri hafifletmek başta olmak üzere diğer kamu giderlerin finansmanında kullanılabilir. v Çevre vergileri bozucu etkilere sahip olmayan bir vergi türüdür. v Ekonomik iyiler üzerinden (emek, sermaye), ekonomik kötüler (kirlilik) üzerine bir vergi konulması- Yeşil vergi reformu) v Vergi, üretimi sınırlamada ve vergilendirilmiş malın kullanımında ne kadar etkin ise vergiden ortaya çıkan gelir o kadar az olur (Gelir-vergi ters işler) v Uzun dönem (-) ve kısa dönemde vergilerin etkinliği ve gelir getirici özelliği noktasında değişmeler olur v Ekonomik büyüme vergi/üretim seçeneği arasından talebin artmasına bağlı olarak verginin seçilmesine neden olur
Ø Çifte yarar sağlamak: v Vergi yükünü iyilerden kötülere kaydırmak v Bir verginin hem kirliliği azaltması hem de vergi yapısının bozucu etkilerini azaltmasına çifte yarar (double dividend) denir v İkinci yarar dolaylı vergilerin indirilmesi, doğrudan vergiler üzerindeki yükün hafifletilmesi ile istihdamda artış sağlama noktasında ortaya çıkmaktadır v Çifte yararın ortaya çıkması için 4 şartın varlığı gerekmektedir; 1. Çevre vergilerinin üzerine aktarılacağı faktörler talep-fiyat değişikliklerine karşı çok duyarlı olmayacak 2. Üzerine vergi kaydırılanlar işçi olmayacak 3. Ekonomik süreçte emek ve enerji sermaye ve enerjiden daha kolay birbirinin yerine ikame ediliyor olacak 4. Reel ücretler istihdam düzeyine çok bağlı olmayacak v İkinci yararın varlığına ilişkin belirsizlikler vardır. Bu nedenle çevre vergileri reformu daha çok birinci yarara yani çevre temizliğine odaklanmaktadır
ØGelir veya refah dağılımını değiştirmek: Bu etkiyi belirlemek zordur. vÇevresel vergide dışsal maliyetler fakir veya dezavantajlıların üzerine kalırsa bu etki tam olarak sağlanamaz ØBirçok çevresel kazanç sağlamak: Çevresel problemler birbiri ile ve diğer sektörlerle ilişkili olduğundan dolayı yapılan bir mali politika ile birçok sektörü etkileme imkanı bulunmaktadır
Çevre Vergilerinin Sınıflandırılması EUROSTAT; kullanıldığında veya bırakıldığında çevre üzerinde kanıtlanmış spesifik negatif bir etkiye sahip olan şeyin bir fiziksel birimi veya onun yerine kullanılabilecek şey vergi matrahı ise bu vergi çevre vergisi kategorisine girer. Uygulama konusuna/ İşleme v. Vergi, harç, ücret ayrımı Alanına Göre Sınıflandırma Çevre Vergilerinin Sınıflandırılması Temel Amaca Göre Sınıflandırma Vergi Matrahına Göre Sınıflandırma
Uygulama Konusuna/İşleme Alanına Göre Sınıflandırma vÜzerine konulan madde niteliğine göre sınıflandırma yapılır Ø Enerji vergileri Ø Enerji dışı doğal kaynaklar üzerine konan vergiler (atık, emisyon, hammadde) Ø Taşıma vergileri Ø Kirlilik vergileri Ø Ürünler, sermaye malları
Temel Amacına Göre Sınıflandırma I. Maliyetleri Karşılayıcı Vergiler �İzleme veya kontrol maliyetleri kirleticiler tarafından karşılanır q Kullanıcı vergileri/harçları: Kişiye özel sağlanan çevresel hizmet karşılığında alınır (atık toplama, kanalizasyon hizmeti…) q Tahsis edilmiş vergiler/harçlar: Özel bir hizmet yok, gelir çevresel amaçlar için harcanır (geri dönüşüm)
II. Teşvik Edici Vergiler: Mali amacın dışında tamamen kirlilik azaltımını teşvik etmek amacıyla konulan vergilerdir v Tüketicileri, çevresel kirliliğe neden olan ürünleri kullanmamaya, üreticileri ise çevresel kirliliğe neden olmayan ürünler üretmeye veya bu konuda yeni teknolojiler bulmaya teşvik eder v Kirliliğin temizlenmesi noktasında ortaya çıkan marjinal maliyetlerden daha yüksek miktarda belirlenir v Vergi, ürünün üretimini veya tüketimini sıfıra indirmediği için gelir de elde edilir III. Gelir Arttırıcı Vergiler: Bu tür vergilerin esas amacı gelir sağlamaktır ancak bunlar da uzun dönemde çevresel temizlik açısından teşvik sağlar *** Bu 3 türü birbirinden bağımsız düşünmek mümkün değildir. Her vergi bu 3 amaca yönelik birtakım özellikler içerir.
Vergi Matrahına Göre Sınıflandırma Ø İşleme alanlarına göre sınıflamanın gelişmiş halidir Ø OECD bu ayrımı kullanmaktadır 1. Emisyon vergileri 2. Ürün vergileri 3. Vergi harcamaları 4. Vergi farklılaştırması 5. Donatım vergileri 6. Tamamlayıcı mallar vergisi 7. Gelir arttırıcı vergiler 8. Kullanıcı vergileri
1. Emisyon Vergileri ØKirletici emisyonlar üzerine birim başına konan vergilerdir ØVergi matrahı yayılan kirliliktir ØBelirli bir emisyon vergi konusu olarak belirlenir ØKirleten maddenin özelliklerine veya atılan kirliliğin miktarına dayanmaktadır ØPigovian vergiler olarak bilinirler ØSu kirliliği vergileri, atık vergileri, hava kirliliği vergileri, gürültü vergileri emisyon vergileri kapsamındadır ØAvrupa’da birçok durumda ölçülmüş kirletici emisyonlar üzerine konulmuş vergiler bulunmaktadır
Ø Pigovian vergiler, bir faaliyet tarafından ortaya çıkarılan zarar birimleri veya emisyon birimleri üzerine konulan spesfik oranlı bir vergidir. Ø Vergi oranı, emisyonların sosyal etkinlik düzeyinde marjinal sosyal maliyete eşittir Ø Sosyal maliyet sosyal yararı aştığı andan itibaren vergilendirme başlar Ø Kirlilik dışsal bir maliyet olarak algılanır Ø Dışsallığın olduğu bir ekonomide pigovian vergi etkinliği şu şekilde sağlar; Marjinal özel maliyet + pigovian vergi= Talep
Pigovian vergi üretim, tüketim ve kirlilik düzeyini nasıl etkiler? 1. Değişim miktarında indirim 2. Azaltma teknolojileri uygulamak için teşvik 3. Araştırma- Geliştirme faaliyetleri için teşvik
Değişim miktarında azalma Ø Azaltma teknolojisi yok ve bu nedenle de kirletici emisyon üretilen miktarla orantılıdır Ø Kirlilik yokken optimal miktar talep eğrisi ve marjinal özel maliyet eğrisinin kesiştiği yerdir (Q 0) Ø Kirliliğin dışsal maliyeti ile optimal miktar MSC eğrisi ile talep eğrisinin kesiştiği yerdir (Q 1) Ø Ekonomik etkinlik kirletici ürünün daha az üretim ve tüketimini gerektirir Ø Hükümet marjinal dışsal maliyete eşit bir vergi koyar ve firmalar üretilen her birim için marjinal dışsal maliyete eşit vergi öder Ø Firmalar sosyal maliyetten dolayı Q 1 yerine Q 0 düzeyinde üretim yapacaklardır Ø Firma vergi ile Q 1’in çarpımı kadar hükümete vergi ödemek zorunda kalacaktır Ø Vergi, kirletici malın üretimini azaltır
�Vergi nedeni ile kirletici malın üretiminin azalması piyasa yapısına bağlıdır Ø Arz ve talebin fiyat elastikiyeti yüksek olduğunda kirlilikteki azalma daha büyük olur Ø Pigovian vergi, kirlilik düzeyini azaltarak sosyal refaha katkı yapar ancak maddesel refah azalır (üretim azaldığı için) Bu nedenle çevresel vergiler eleştirilmektedir Ø Pigovian vergilerin konulması sübvansiyonların elemine edilmesi anlamına gelir. Vergi olmazsa firmalar ödeme yapmaz ve onların kirliliği sübvanse edilmiş olur
Azaltma Teknolojileri ve Ar-Ge Faaliyetleri İçin Teşvik Ø Herhangi bir emisyon azaltma faaliyeti olmadığında üretim e 0’dır Ø Hükümet marjinal dışsallığa eşit bir vergi koyarsa, bu durumda MAM vergi olur ve firmalar vergi ödemektense kirliliği tercih eder. Bu durum e 1 düzeyine kadar devam eder Ø Bu noktada firma eo. Be 1 azaltma maliyeti ödeyerek ve Oe 1 BD kadar vergi ödeyerek maliyetini minimize eder Ø Temizleme maliyeti vergi ödemekten daha az olursa vergi firmalara bir azaltma teknolojisi uygulamak için teşvik sunar Ø Firmalar MAM eğrisini MAM’ kaydırmak için yol aramaya devam ederler Ø e 2 denge noktasında Oe 2 CD kadar vergi ödeyip eoe 2 C azaltma maliyeti yüklenirler ve vergi teknolojik ilerlemeyi destekler
2. Ürün Vergileri Ø Emisyonları ölçmenin zorluğu, yüksek maliyeti veya politik kabul edilebilirliğinin yokluğu durumunda başvurulabilecek yollardan bir tanesidir Ø Kirletici emisyonlarla doğrudan ilişkili olan ürünler vergiye tabi tutulur Ø Üretimi ve tüketimi kirletici olan maddeler ile modası geçmiş ürünler üzerine konulur Ø Vergi matrahı emisyon değil üründür Ø Emisyon vergisine oranla uygulanması daha kolay olduğu için çoğu ülke bu vergiyi tercih etmektedir Ø Girdi vergileri ve nihai ürün vergileri olmak üzere ikiye ayrılır Ø Girdi vergileri (karbon, gübre…), nihai ürün vergileri (tüketim malları; plastik, poşet, pil, buzdolabı …) Ø Bataryalar, lastikler, poşet, gübre, boya, böcek ilaçları, içecek kutuları, kağıt vb. gibi ürünler birçok ülkede bu vergiye tabidir
Ø Satış veya tüketim aşamasında alındığından dolaylı vergilerle entegre edilir ve bu nedenle idari maliyetleri azdır Ø Ücret veya depozito geri ödeme sistemi şeklinde uygulanabilir Ø Vergiden beklenen caydırıcılığın sağlanması vergi oranın yüksekliğine ve ürünün talep elastikiyetine bağlıdır Ø Kirletici ürün miktarını azaltmak ve bu vergiden elde edilen gelir ile çevresel maliyetleri finanse etmek temel amaçtır Ø Uluslararası rekabet açısından emisyon vergilerine göre daha az zararlıdır (Varış ilkesi)
- Slides: 19