Evaluatie gemeenschappelijke regeling GGD en kansen voor aanpassingen

Evaluatie gemeenschappelijke regeling GGD en kansen voor aanpassingen per 1 -1 - 2018 - 10 oktober 2016 -

Waarom Den Haag zich extra verdiept heeft in de GR GGD 1/2 • Huidige gemeenschappelijke regeling in korte tijd tot stand gekomen en onder grote druk. • Goed dat er destijds is afgesproken om te evalueren, werkendeweg leer je immers pas hoe het anders en beter kan. Nu bewuste keuzes maken. • Is een proces dat we als negen gemeenten in gezamenlijkheid lopen. • Voor Den Haag een bijzonder belang aangezien de uitvoeringsorganisatie onderdeel uitmaakt van de gemeente en Den Haag ook financieel risicodrager is. • Daarnaast is gebleken dat er onduidelijkheid in rollen, taken en bevoegdheden is: wie is waarvoor wanneer verantwoordelijk? (vb. Bezuinigingen gemeente DH) • Geen twijfel: Den Haag draagt de GGD een warm hart toe, maar vindt tegelijkertijd dat dingen beter geregeld moeten worden. • In deze presentatie daarom de bevindingen van Den Haag, om mee te nemen in 2 het evaluatietraject.

Waarom Den Haag zich extra verdiept heeft in de GR GGD 1/2 • Haagse middelen GGD zitten in zijn geheel in de Haagse begroting. De Haagse taken zijn echter vrijwel in zijn geheel in de gemeenschappelijke regeling opgenomen. • Zeggenschap over specifiek Haagse taken zoals Haagse Aanpak Gezond Gewicht, Gezonde seksualiteit en Geweld in Afhankelijkheidsrelaties is daarmee onbedoeld bij het Algemeen Bestuur van de GR terechtgekomen. • Kosten GR per inwoner voor Den Haag ongeveer dubbele van kosten per inwoner voor H 8 (bron: directiejaarverslag GGD). • Verantwoordelijkheden en zeggenschap lopen uit elkaar: • Den Haag heeft 5 van de 21 stemmen in het AB (23%). • Haags deel van het regionale basispakket bedraagt ca. 70% van de GR begroting • Den Haag heeft ca. 50% van het aantal inwoners van de gemeenschappelijke regeling. • Den Haag is financieel risicodrager. 3 • De uitvoeringsorganisatie maakt onderdeel uit van de gemeente Den Haag.

Een aangepaste gemeenschappelijke regeling per 1 -1 -18 Doel gemeenschappelijke regeling: uitvoeren volksgezondheidsbeleid dat is toegesneden is op de lokale vraagstukken en uitdagingen op basis van adequate dienstverlening door GGD. Welke kansen zien wij voor de aangepaste regeling: 1. Klantgerichtheid van de GGD en goed opdrachtgeverschap bij gemeenten. 2. Keuzemogelijkheden voor deelnemende gemeenten bovenop een stabiel en solide regionale basispakket. 3. Transparantie in begroting en realisatie. 4. Eenduidig uitlegbare afspraken over taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. 4

1. Klantgerichtheid en goed opdrachtgeverschap • Voor de deelnemende gemeenten is goed opdrachtgeverschap van belang. Wat vragen we van de GGD? • Vanuit de GGD is stevig accountmanagement belangrijk: wat willen opdrachtgevende gemeenten? • Ruimte voor innovatie en doorontwikkeling in de gemeenschappelijke regeling (bijv. Big data). 5

2. Keuzemogelijkheden voor deelnemende gemeenten 1/2 1. Wettelijk verplichte taken in de gemeenschappelijke regeling • De gemeenschappelijke regeling bestaat uit de wettelijke verplichte taken op basisniveau (=regionaal takenpakket) zoals vastgelegd in o. a. de Wet publieke gezondheid (AB GGD is verantwoordelijk). • Vanwege de schaalgrootte of beleidsmatige samenhang kunnen eventueel, op basis van goede argumenten waarom het niet in het lokaal pakket per gemeente kan, niet-wettelijke taken in de GR opgenomen worden (bewuste keuze). • Voorbeelden: Infectieziekten, TBC, Medische milieukunde, epidemiologie (basis), gezondheidsbevordering (basis), etc. • Alle gemeenten betalen hetzelfde bedrag (p. inw) voor het regionale basispakket evt. voor Den Haag met geoormerkte opslag voor TBC. 6

Keuzemogelijkheden voor deelnemende gemeenten 2/2 2. Alle andere taken onder verantwoordelijkheid college B&W: • De gemeenten maken lokale maatwerk afspraken met GGD over een verdieping van het regionale basispakket, zoals bij epidemiologie en gezondheidsbescherming. • De gemeenten bepalen zelf welke lokale extra taken zij door de GGDHaaglanden laten uitvoeren. • Ruimte voor flexibiliteit; lokale taken (maatwerk en extra) bijvoorbeeld vast te leggen in dienstverleningsovereenkomsten. • Verantwoordelijkheid en zeggenschap bij de afzonderlijke colleges van B&W van de gemeenten. • Kosten van lokale taken worden gefinancierd door opdrachtgevende gemeente. 7

3. Transparantie in begroting en realisatie • Begroting GGD is erg ingewikkeld, GR-kosten verdeeld over Haagse begroting en GRbegroting, praktisch en juridisch niet wenselijk. • Het heeft de voorkeur GR in 1 begroting op te nemen (inclusief Haags deel GR), en zo mogelijk in één administratie, gescheiden van de administratie van de gemeente. • Aandacht voor goed regelen BTW. • Bij eerstvolgende begroting moeten alle posten opnieuw worden onderbouwd. De begroting biedt momenteel niet genoeg houvast voor adequate financiële sturing en transparantie in de kosten. • Nieuwe begroting opstellen in nauw overleg met accountant. • Uiterlijk per 1 januari 2018 een gewijzigde gemeenschappelijke regeling, begroting en takenpakket. 8 • Bovenstaande is in lijn met aanbevelingen accountant.

4. Eenduidig uitlegbare afspraken over taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden • De gemeenschappelijke regeling en de onderliggende statuten en reglementen laten veel ruimte voor verschillende interpretatie. • Dit vraagt om: • eenduidige afspraken positie gemeente Den Haag vs. GGD (wat betekent verantwoordelijkheid voor bedrijfsvoering? ). • Helderheid wie wanneer bevoegd is (AB/college). • Overig: Gemeenschappelijke regeling leidt tot diverse onduidelijkheden, onterechte of onjuiste beelden en bevat verschillende juridische omissies. Deze dienen opgelost te worden (zie rapporten Proof en Lysias). 9

Toelichting: Vergelijking andere gemeenschappelijke regelingen Belangrijkste conclusies uit de vergelijking GR GGD Rotterdam Rijnmond, Utrecht en West-Brabant. 1. De andere GR-en hebben een vergelijkbaar regionaal basispakket voor de grote en de kleine deelnemers met mogelijkheid voor lokaal maatwerk/taken onder verantwoordelijkheid lokaal bestuur. 2. In de onderzochte GR-en zijn de bijdragen identiek voor de grote en de kleine deelnemers. Evt. met geoormerkte opslag voor specifieke taken zoals TBC. 3. Den Haag draagt ongeveer 20 euro per inwoner bij aan de gemeenschappelijke regeling. De regio betaalt ongeveer 11 euro per inwoner. De bijdrage van Den Haag aan de gemeenschappelijke regeling is substantieel meer dan in andere gemeenschappelijke regelingen. 10

Voorstel voor vervolg • Op basis van een opdracht van het AB gaan ambtelijke vertegenwoordigers van alle gemeenten aan de slag met de wijziging van de gemeenschappelijke regeling, verbeterslagen op de begroting, en het vaststellen van het regionale takenpakket. • GGD/DPG is adviseur deelnemende gemeenten. • Belangrijk dat commissie juridisch, financieel en in projectleiding ondersteund wordt. • Expertise en verzamelde informatie door Den Haag staat ten dienste aan deze commissie. • Colleges van de afzonderlijke gemeenten hebben, in afstemming met de gemeenteraad, de bevoegdheid tot het wijzigen van de gemeenschappelijke 11 regeling (zie ook rapport Proof en Lysias).

Samenvatting 1. Beperking GR tot wettelijk verplichte taken onder verantwoordelijkheid AB. Voor alle deelnemende gemeenten geldt hetzelfde regionale basispakket, tenzij een bewuste keuze wordt gemaakt om niet-wettelijke taken op te nemen. 2. Alle gemeenten bepalen zelf aard en omvang van lokale taken (maatwerk en extra) bovenop het regionale basispakket, onder zeggenschap van college B&W. 3. Onder voorwaarde van transparantie het Haagse deel GGD (voor GR-basisniveau) ook opnemen in de begroting GR. 4. Eenduidig uitlegbare afspraken opnemen in GR en juridische omissies herstellen. 5. Balans aanbrengen tussen verantwoordelijkheden, financiële bijdrage en zeggenschap (oa. einde financieel risicodragerschap). 6. Informatievoorziening en accountmanagement verbeteren. 7. Ruimte nodig voor innovatie GGD (bijv. Big data). 8. Voorstel voor vervolg: gemeenten in de lead bij opstellen nieuwe regeling en takenpakket. 9. Per 1 januari 2018 een gewijzigde gemeenschappelijke regeling, begroting en takenpakket. Ook Veilig Thuis daarin mee op laten lopen.