Euthanasie waarom niet Pleidooi voor nuance en nietweten

  • Slides: 37
Download presentation
Euthanasie: waarom niet? Pleidooi voor nuance en niet-weten Dr. Marc Desmet marc. desmet@jesuits. net

Euthanasie: waarom niet? Pleidooi voor nuance en niet-weten Dr. Marc Desmet marc. desmet@jesuits. net

Toename euthanasie België op basis van officiële registratie 2500 2000 1500 franst nederlt 1000

Toename euthanasie België op basis van officiële registratie 2500 2000 1500 franst nederlt 1000 belgië 500 15 20 14 20 13 20 12 20 11 20 10 20 09 20 08 20 07 20 06 20 05 20 04 20 20 03 0

Frequentie euthanasie België (officiële registratie) op ong. 100. 000 doden ‘ 02 ‘ 03

Frequentie euthanasie België (officiële registratie) op ong. 100. 000 doden ‘ 02 ‘ 03 ‘ 04 ‘ 05 ‘ 06 ‘ 07 ‘ 08 ’ 09 ‘ 10 ‘ 11 ‘ 12 ‘ 13 ‘ 14 ‘ 15 To t 24 235 349 393 429 495 704 822 953 1133 1432 1807 1928 2022 Nl t 17 199 = ½d 304 332 340 412 578 656 809 918 1156 1454 1523 1629 = 4à 5 per d = ong. 2, 6% van Vlaamse overl. Frt 7 36 45 61 89 83 126 166 144 215 276 353 405 393

Toename euthanasie bij niet-terminale zieken 1800 1600 1400 1200 1000 terminaal 800 niet terminaal

Toename euthanasie bij niet-terminale zieken 1800 1600 1400 1200 1000 terminaal 800 niet terminaal 600 400 200 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 20 12 20 13 20 14 20 15 20 20 03 0

Toename euthanasie bij niet-terminale zieken op ong. 100. 000 doden ‘ 0 2 ‘

Toename euthanasie bij niet-terminale zieken op ong. 100. 000 doden ‘ 0 2 ‘ 03 ‘ 04 ‘ 05 ‘ 06 ‘ 07 ‘ 08 ‘ 09 ‘ 10 ‘ 11 ‘ 12 ‘ 13 ‘ 14 ‘ 15 Term 237 =91, 5 % 325 366 403 467 655 755 873 1019 1265 1541 1633 1723 = 85% Nietterm 22 = 8, 5% 24 27 26 28 49 67 80 114 167 266 295 299 = 15% Bijna 1/d

Tov verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische

Tov verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische Beslissing bij het levenseinde met mogelijke beïnvloeding van levensduur 1998 2007 2013

Tov verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische

Tov verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische Beslissing bij het levenseinde met mogelijke beïnvloeding van levensduur Niet-behandelbeslissing 1998 2007 2013 16. 4% 17, 2% = 1/5

Tov verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische

Tov verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische Beslissing bij het levenseinde met mogelijke beïnvloeding van levensduur 1998 2007 2013 Niet-behandelbeslissing 16. 4% 17, 2% = 1/5 - Intensiveren symptoomcontrole - Palliatieve sedatie 18. 5% 26. 7% 24, 2% = 1/4 - 14. 25% 12. 2%

Tov verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische

Tov verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische Beslissing bij het levenseinde met mogelijke beïnvloeding van levensduur 1998 2007 2013 Niet-behandelbeslissing 16. 4% 17, 2% = 1/5 - Intensiveren symptoomcontrole - Palliatieve sedatie 18. 5% 26. 7% 24, 2% = 1/4 14. 25% 12. 2%= 1/10 1. 9% 4. 6%= 1/20 Euthanasie 1. 1%

Tov verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische

Tov verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische Beslissing bij het levenseinde met mogelijke beïnvloeding van levensduur 1998 2007 2013 Niet-behandelbeslissing 16. 4% 17, 2% = 1/5 - Intensiveren symptoomcontrole - Palliatieve sedatie 18. 5% 26. 7% 24, 2% = 1/4 14. 25% 12. 2%= 1/10 Euthanasie 1. 1% 1. 9% 4. 6%= 1/20 (offic 2, 6) Levensbeëindiging zonder verzoek van de patiënt 3. 2% 1. 8% 1. 7 Hulp bij zelfdoding 0. 1% 0. 07% 0. 05% 39. 3% 47. 8% = 1/2 Totaal aantal beslissingen

De verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische

De verschillende levenseindebeslissingen: % op basis van anonieme enquête bij artsen (enkel Vla) Medische Beslissing bij het levenseinde met mogelijke beïnvloeding van levensduur 1998 2007 2013 Nl 2010 Niet-behandelbeslissing 16. 4% 17, 2% 18% Intensiveren symptoomcontrole Palliatieve sedatie 18. 5% 26. 7% 24, 2% 36% 14. 25% 12. 2% 12, 5% Euthanasie 1. 1% 1. 9% 4. 6% (50% HA) 2010: 2, 9% 2014: 3, 8% 90% HA Levensbeëindiging zonder verzoek van de patiënt 3. 2% 1. 8% 1. 7 (lager dan in Vla)

0 Ben je nu voor of tegen euthanasie? Geloofsbelijdenis: Ik weet het niet Wat

0 Ben je nu voor of tegen euthanasie? Geloofsbelijdenis: Ik weet het niet Wat over 30 jaar? Enerzijds het lijden van het individu anderzijds de bekommernis over de maatschappij Maar ik geloof eerste vraag = neem je het lijden ernstig? geen moord, wel doden (lijdensbeëindiging) geestelijk lijden beslissend grondprobleem: geassisteerde zelfdoding koude en warme euthanasies zelfbeschikking-in-verbinding

1 Je moet kiezen: palliatieve zorg of euthanasie Op zoek naar derde wegen De

1 Je moet kiezen: palliatieve zorg of euthanasie Op zoek naar derde wegen De Vlaamse praktijk: te onderscheiden zonder te scheiden: Vijanden, vrienden, buren VIJANDEN: Dogmatisch-conservatief: incompatibel officieel kerkelijk standpunt – EAPC – sommige practici – groep van 65 – beperking van de wet VRIENDEN: Programmatisch-progressief: streven naar uitbreiding Mediafiguren: Wim Distelmans (LEIF, UL Team), Marc Cosyns – uitbreiding van de wet BUREN: Pragmatisch-gematigd: niet zozeer voor/tegen, eerder: hoe? Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen – verfijning van de wet

“Binnen het ongeoorloofde is er nog veel ethiek” Gesprek met patiënt en partner “Maar

“Binnen het ongeoorloofde is er nog veel ethiek” Gesprek met patiënt en partner “Maar iedereen is akkoord in de familie, en mijn broers en zussen hebben al eens een euthanasie meegemaakt van een zus. ” Gesprek met de kinderen “Eigenlijk hadden we dit gesprek al eens vroeger mogen hebben…” Uitvoering met velen “We hebben dit al eens meegemaakt bij een zus. Maar deze keer zijn we begeleid. Hoe anders…”

2 Waarom blijven ze daarover toch discussiëren? Diversiteit is goed Diversiteit: bron van ergernis

2 Waarom blijven ze daarover toch discussiëren? Diversiteit is goed Diversiteit: bron van ergernis & garantie voor een ‘juist midden’ Voorwaarde: democratie …geen emo-cratie, demon-cratie, media-cratie, crypto-cratie ‘Niemand heeft het monopolie van de solidariteit’ programmatici: solidariteit met de patiënt die zo ondraaglijk lijdt dat dit het verbod tot doden in vraag stelt – nadruk op rechten individu pragmatici: solidariteit met de familieleden en de zorgverlener s nadruk op het ‘hoe’ van de zorg (cultuur), tot en met euthanasie dogmatici: solidariteit met de gemeenschap & zwaksten (mentale handicap) - nadruk op verbod te doden (respect elk menselijk leven)

3 Als ik nu wil sterven, dat is toch mijn zaak. Inderdaad, maar je

3 Als ik nu wil sterven, dat is toch mijn zaak. Inderdaad, maar je hebt wel hulp nodig… bij je zelfdoding. Dat heeft zo zijn gevolgen: Overbelasting van zorgverleners & druk van omgeving ‘Uit het KNMG-onderzoek bleek echter ook dat artsen een ongewenst grote maatschappelijke druk ervaren om euthanasie uit te voeren. Zij zien dat veel patiënten veronderstellen dat euthanasie een recht is. ’ (okt 2015) Verschuiving van euthanasie naar hulp bij zelfdoding: Niet-terminaal < Psychisch < Levensmoe < Voltooid leven

4 Wie wil er nu ondraaglijk lijden? Niemand, maar waarom gebruiken wij die term

4 Wie wil er nu ondraaglijk lijden? Niemand, maar waarom gebruiken wij die term ‘ondraaglijk lijden’ zo veel, zo gemakkelijk? Is het omdat we de zwaarte van bepaalde situaties beter inzien? nooit zoveel oog voor slachtoffers gehad (Girard) omdat de belasting van onze levens objectief zo vergroot is? we leven langer & beter; we lijden & sterven langer

Yolande: burnout “Mijns inziens wil patiënte sterven en tegelijk heeft ze er de mentale

Yolande: burnout “Mijns inziens wil patiënte sterven en tegelijk heeft ze er de mentale kracht niet voor om dit ‘te organiseren’: ze aarzelt tussen woensdag, vrijdag, volgende week…. Ze heeft nog een wandeling gepland met de kleinkinderen, maar eigenlijk heeft ze ook daar geen mentale kracht meer voor. Niet dat ze verward is, in de zin van hallucinaties of wanen, maar ze is mentaal ‘op’ en stuurloos. Ik heb de indruk dat wij een voorstel moeten doen om haar te 'ordenen'. “

4 Wie wil er nu ondraaglijk lijden? Niemand, maar waarom gebruiken wij die term

4 Wie wil er nu ondraaglijk lijden? Niemand, maar waarom gebruiken wij die term ‘ondraaglijk lijden’ zo veel, zo gemakkelijk? Is het omdat de ‘ont-lasting’ – door goede zorg en door aangepaste levensomstandigheden – meer dan vroeger te kort schiet? Vanderbleken < zorg dementerenden, geriatrische patiënten omdat we minder draagkracht, minder ruggengraat hebben dan vroeger? Van ‘Waarom? ’ ‘Daarom!’ naar zelf kiezen om iets te verdragen – wel: resilience, herstel, empowerment… Gemeenschap (bv. UP) als versterking van draagkracht.

5 Psychisch lijden is ook erg: inderdaad maar wat is het? ‘Psychisch’ = meer

5 Psychisch lijden is ook erg: inderdaad maar wat is het? ‘Psychisch’ = meer dan ‘psychologisch’ Psycho-socio-spiritueel lijden tgv ongeneeslijke ziekte? Burn-out? mentale impact fysische ziekte en therapie Psychiatrisch? tussen psychopathologie& balanssuïcide Anticipatorisch lijden? Levensmoeheid? Het voltooide leven?

5 Psychisch lijden is ook erg: inderdaad maar Wat is het verband met medische

5 Psychisch lijden is ook erg: inderdaad maar Wat is het verband met medische uitzichtloosheid? Cf. Wet betr euthanasie (België): ‘fysisch of psychisch lijden ten gevolge van een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening’ Wanneer kan psychisch lijden niet gelenigd worden? Soms onverwachte en onuitgelegde verbeteringen. Anders dan bij neurodegeneratieve processen (Dementie, Parkinson, CVA’s) Bv. Borderline: na 10 jaar tot 85% ‘remissie’

5 Psychisch lijden is ook erg: inderdaad maar Is de stervenswens niet een ‘normaal’

5 Psychisch lijden is ook erg: inderdaad maar Is de stervenswens niet een ‘normaal’ symptoom van psychisch lijden? Een dynamiek om mee te ‘werken? Of spreken we hier over verschillende patiëntengroepen, van andere graden van complexiteit en van duur van begeleidingen? Wanneer spreken we van psychiatrische/psychotherapeutische hardnekkigheid? Luisteren we dan nog naar de patiënt?

5 Psychisch lijden is ook erg: inderdaad maar zijn we bereid in paradoxen te

5 Psychisch lijden is ook erg: inderdaad maar zijn we bereid in paradoxen te gaan staan? Twee- of meersporenbeleid (JV, LT): tegelijk recht doen aan levens- en dodingsmogelijkheid. Ja, maar waar ‘kantelt’ de balans? Diversiteit. Nederlandse (Vlaamse) richtlijn: bv. Wie redelijk behandelingsvoorstel weigert komt niet in aanmerking voor euthanasie. Spanningsveld suïcide voorkomen & suïcide helpen Euthanasie verkort het leven, de mogelijkheid ertoe verlengt soms (preventie suïcide) – analoog: PZ verlengt soms leven (Temel-studie). Paradox: spreken over ‘hoop’ door dood , in wanhoop.

6 De mensen zijn niet meer religieus Zou kunnen, maar euthanasie lijkt verdacht veel

6 De mensen zijn niet meer religieus Zou kunnen, maar euthanasie lijkt verdacht veel op een postmodern ritueel. Out of the box:

6 De mensen zijn niet meer religieus Zou kunnen, maar euthanasie lijkt verdacht veel

6 De mensen zijn niet meer religieus Zou kunnen, maar euthanasie lijkt verdacht veel op een postmodern ritueel. Out of the box

6 De mensen zijn niet meer religieus Zou kunnen, maar euthanasie lijkt verdacht veel

6 De mensen zijn niet meer religieus Zou kunnen, maar euthanasie lijkt verdacht veel op een postmodern ritueel. Out of the box: ritualiteit als invalshoek verwerken kanaliseren en controleren gemeenschap Euthanasie: een soort postmodern ritueel Psychiater: een postmoderne biechtvader/moeder

6 De mensen zijn niet meer religieus Zou kunnen, maar is de psychiater niet

6 De mensen zijn niet meer religieus Zou kunnen, maar is de psychiater niet de biechtvader of –moeder van deze tijd? Biechtstoel : Dagelijkse zonde of doodzonde? Werkelijk inzicht in zwaarte van het kwaad? Absolutie (ontslaat van zonde) + penitentie Psychiatrisch kabinet:

6 De mensen zijn niet meer religieus Zou kunnen, maar is de psychiater niet

6 De mensen zijn niet meer religieus Zou kunnen, maar is de psychiater niet de biechtvader of –moeder van deze tijd? Biechtstoel : Psychiatrisch kabinet: Dagelijkse zonde of doodzonde? Dragelijk of ondraaglijk lijden, een ‘doodzonde waard’? Werkelijk inzicht in zwaarte van het kwaad? ‘redelijke doodsvraag’, geen redelijke andere oplossing? Absolutie (ontslaat van zonde) + penitentie Ontslaat van lijdenslast + extra voorwaarden/wachttijd

6 De mensen zijn niet meer religieus De psychiater: biechtvader of –moeder. So what?

6 De mensen zijn niet meer religieus De psychiater: biechtvader of –moeder. So what? Zegt iets over hoe cultuur met limietsituaties omgaat Psychisch-existentiële is doorslaggevend bij euthanasie Experten in het psychisch-existentiële: niet langer priesters, eerder ‘zielenknijpers’ – machtsverschuiving: van doodzonde vergeven naar doodswens honoreren

6 De mensen zijn niet meer religieus De psychiater: biechtvader of –moeder. So what?

6 De mensen zijn niet meer religieus De psychiater: biechtvader of –moeder. So what? Het euthanasiegesprek kan ook therapeutisch werken, zoals de biecht: vraag wordt ernstig genomen en wordt vaak daardoor uitgesteld. Breder: betekenis van euthanasia talk ‘ET’ (Fr. Norwood) Manier in deze tijd om over lijden en (on)zin te spreken.

7 Als ik mijn vrouw niet meer herken, mogen ze mij euthanaseren. Bij dementie

7 Als ik mijn vrouw niet meer herken, mogen ze mij euthanaseren. Bij dementie zijn er vergeten dimensies. Die maken euthanasie complexer dan je denkt, maar dementie misschien ook wat mooier dan je vreest. Statistisch: - Aantal euthanasies wegens dementie stijgt lichtjes: - (‘ 12: 12 – ’ 13: 13 – ’ 14: 16 – ’ 15: 20)

Vergeten dimensies Bij beslissingen: de tirannie van het zich-herinnerende-ik ten opzichte van het ervarende-ik

Vergeten dimensies Bij beslissingen: de tirannie van het zich-herinnerende-ik ten opzichte van het ervarende-ik (Kahnemann) Dilemma’s: Momenteel: Nog wilsbekwaam persoon vraagt euthanasie (Clausule): je gooit nog veel goede tijd weg Voorstel: Voorafgaandelijke ‘positieve’ wilsverklaring: als ik een tijd mijn partner niet meer herken, wil ik euthanasie: misschien lijdt die persoon dan niet, integendeel… Ander voorstel: A priori controle (Pa. Ge-groep): als ik volgens team/comité ondraaglijk lijd (noodsituatie), mag je me euthanaseren: hoe organiseren? En stel dat zo iemand ‘ondraaglijk lijdt’ maar voordien geen toelating gaf…

Vergeten dimensies Respect voor het ‘ik’ dat men wordt then self – now self

Vergeten dimensies Respect voor het ‘ik’ dat men wordt then self – now self Het gaat niet meer over ‘euthanasie’ maar over levensbeëindiging op vraag van de ander: mijn vroeger ik persoon die met wilsverklaring komt arts in samenspraak met omgeving

Dementie: nood aan herwaardering van alle waarden Gevaar: voorbijgaan wat rest en soms ontstaat

Dementie: nood aan herwaardering van alle waarden Gevaar: voorbijgaan wat rest en soms ontstaat aan mogelijkheden bij de dementerende – vergeten esthetiek: Feel my love Dementerenden stellen bepaalde aspecten scherp: Vergeten waardigheid: los van criteria Vergeten vrijheid: enkel mogelijk door solidariteit Vergeten geluk: geen continuüm, soms heel even Vergeten geheugen: Chochinov – dignity therapy Vergeten veerkracht: ‘niets doen’ of bestaansinspanning?

Kortom: tien nuances �Er zijn derde wegen: ‘middenstanders’, ‘buren’, hoe-vraag? �Diversiteit is ok en

Kortom: tien nuances �Er zijn derde wegen: ‘middenstanders’, ‘buren’, hoe-vraag? �Diversiteit is ok en kan leiden tot een ‘juist evenwicht’ �We verschuiven van euthanasie naar hulp bij zelfdoding �Waarom gebruiken wij die term ‘ondraaglijk lijden’ zo veel? �Psychisch lijden is veelvormig en vergt veel competenties

Kortom: tien nuances �Ritualiteit helpt te begrijpen, eerder dan te veroordelen. Euthanasia talk is

Kortom: tien nuances �Ritualiteit helpt te begrijpen, eerder dan te veroordelen. Euthanasia talk is andere taal voor zin- en lijdensvragen �We moeten weer leren last-post te zijn en volledig te leven �Euthanasievraag-bij-dementie onthult vergeten dimensies