EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY KATOWICE 17 MAJA 2011 Cargo

EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Cargo. Strategia ekspansji przewoźników kolejowych na rynkach międzynarodowych Moderator: prof. Juliusz Engelhardt Uniwersytet Szczeciński 1

EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Rynek formalnie otwarty Od 1 stycznia 2007 pełne otwarcie rynku w przewozach towarowych, również dla przewozów kabotażowych Od 1 stycznia 2010 pełne otwarcie rynku w międzynarodowych przewozach pasażerskich, w tym również dla przewozów kabotażowych 2

EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Znaczny wzrost liczby wydanych licencji przewozowych l kraje z największą liczbą licencji – Niemcy , Polska, Wielka Brytania, Włochy, Estonia, Dania l kraje z umiarkowaną liczbą licencji – Czechy, Holandia, Austria, Szwecja l kraje, które zapoczątkowały licencjonowanie – Łotwa, Francja, Węgry, Belgia, Hiszpania, Finlandia, Litwa, Słowenia 3

EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Podział „starych” przedsiębiorstw kolejowych na „infrastrukturę” i „eksploatację” Można wyróżnić 4 modele tego podziału: szwedzki, francuski, brytyjski, holdingowy Który jest właściwy lub pożądany z punktu widzenia polityki liberalizacji transportu kolejowego ? Który jest właściwy lub pożądany z punktu widzenia efektywnego rozwoju kolejowego ? 4

EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Rozwój instytucji regulacyjnych transportu kolejowego w krajach Unii Europejskiej Art. 30 dyrektywy 2001/14 daje swobodę wyboru formy organizacyjno – prawnej takiej instytucji. W unii Europejskiej istnieją aktualnie trzy modele wykonywania funkcji regulacyjnych w transporcie kolejowym: - poprzez ministerstwo właściwe do spraw transportu - poprzez urzędy, łączące nadzór nad zagadnieniami technicznymi z nadzorem nad rynkiem - poprzez specjalny urząd regulacyjny nadzorujący tylko udostępnianie infrastruktury kolejowej a także udostępnianie innych sieci infrastrukturalnych Który model jest właściwy ? 5

EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Liberalizacja a deregulacja Liberalizacja rynku jest na ogół łączona z jego demonopolizacją oraz deregulacją, rozumianą jako odejście od nadmiaru sztywnych regulacji i ścisłego, szczegółowego oraz permanentnego nadzoru nad rynkiem. W europejskim transporcie kolejowym, wraz z jego liberalizacją rośnie zakres dość szczegółowych regulacji w postaci rozbudowanych dyrektyw, ustaw krajowych oraz rozporządzeń wykonawczych. Wobec tego można postawić pytania: Czy liberalizacja transportu kolejowego musi prowadzić do wzrostu regulacji ? Czy, uwzględniając również tzw. trzeci pakiet kolejowy, nie mamy już do czynienia z „przeregulowaniem” branży kolejowej w Unii 6 Europejskiej ?

EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Liberalizacja a regulacja Problem stawek dostępu do infrastruktury kolejowej w krajach Unii Europejskiej Stawki dostępu Europa Zachodnia Europa Wschodnia Paradoks ekonomiczny, prawidłowość czy brak regulacji ? 7

EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Liberalizacja a regulacja Problem stawek dostępu do infrastruktury kolejowej w krajach Unii Europejskiej Dotacje do kosztów utrzymania infrastruktury Europa Zachodnia Europa Wschodnia Prawidłowość, całkowita swoboda czy brak regulacji ? 8

EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Konkurencja kolei z pozostałymi gałęziami transportu W poprzednich latach w większości krajów Unii Europejskiej miał miejsce spadek względnego udziału transportu kolejowego w rynku przewozowym, zarówno pasażerskim jak i towarowym. Pytania: Czy jest to rezultat polityki liberalizacji transportu kolejowego ? Czy istnieją szanse na wzrost udziału kolei w rynku w dalszych latach ? 9

50 45 40 35 w % 30 25 20 15 10 5 0 1995 1996 1997 1998 1999 UE-25 2000 2001 UE-15 2002 2003 2004 2005 UE-10 Udział kolei w rynku lądowych przewozów towarowych w UE-25, UE-15 i UE-10 1995– 2005) Źródło: KOM(2007)609. 10

600 500 400 300 200 100 0 1970 1980 1990 2000 UE 25 UE 15 2003 2004 2005 UE 10 Tendencje w zakresie wielkości pracy przewozowej kolejowego transportu towarowego w UE-25, UE-15 i UE-10 (1970– 2005) Źródło: KOM(2007)609. 11

Zmiana wielkości pracy przewozowej kolejowego transportu towarowego w latach 2000– 2005 Źródło: KOM(2007)609. 12

35 32, 5 30, 6 30 26, 7 25 w % 20 18 16, 9 16, 4 15 11, 5 10, 6 10 9 10 4, 9 5 3, 18 3 2, 9 0 SE EE RO NL PL DE IT LV AT HU ES BG BE SK 0 0 EL FI 0 IE 0 0 0 LT LU PT Łączny udział rynkowy nowych przedsiębiorstw kolejowych świadczących usługi przewozów towarowych w 2006 r. Źródło: KOM(2007)609. 13

Wskaźnik Herfindahla - Hirschmana dla krajowych rynków kolejowych Źródło: KOM(2007)609. * Brak danych dotyczących CZ, DE, DK, FR, IT, NL, SE i UK. 14

Rozwój kolejowych przewozów towarowych w latach 2000 - 2007. Źródło: KOM(2009)676. 15

Rozwój kolejowych przewozów towarowych w latach 2007 - 2008. Źródło: KOM(2009)676. 16

Łączny udział w rynku nowych przedsiębiorstw kolejowych świadczących usługi przewozów towarowych do końca 2008 r. Źródło: KOM(2009)676. 17

Rok Przedsiębiorstwo Przejmuj e Przedsiębiorstwo 2005 DB Schenker (DE) 98 % RBH (DE) 2005 Trenitalia (IT) 51 % TX Logistik (DE) 2006 Babcock & Brown (AU) 100 % Crossrail (CH) 2007 DB Schenker (DE) 100 % WS (UK) 2007 DB Schenker (DE) 55, 1 % Tansfesa (ES) 2008 DB Schenker (DE) 49 % Nord Cargo (FR) 2008 SNCF (FR) 75 % ITL (DE) 2008 OKD Doprava (CZ) 100 % 2008 Rail Cargo Austria (AT) 55 % 2008 Veolia (IT) 100 % Rail 4 Chem (DE) 2009 DB Schenker (DE) 100 % PCC (PL) 2009 Europorte 2 (FR) 100 % Veolia Cargo (FR) 2009 SNCF (FR) 100 % Veolia Cargo (DE) 2009 Veolia Transport (IT) 50 % Viamont Cargo (CZ) Linea (FR) Transdev (FR) Najważniejsze połączenia i 95 przejęcia sektorze 2009 DB Schenker (DE) % PTKw. Holding (PL) kolejowym od 2005 r. Źródło: KOM(2009)676. 18

Drogi Kolej Żegluga śródlądowa Rurociąg Ogółem 1995 1 289 386 122 115 1 912 1996 1 303 392 120 119 1 934 1997 1 352 410 128 118 2 007 1998 1 414 393 131 125 2 063 1999 1 470 384 129 124 2 107 2000 1 519 404 134 127 2 183 2001 1 556 386 133 2 208 2002 1 606 384 133 128 2 251 2003 1 625 392 124 130 2 271 2004 1 747 416 137 132 2 432 2005 1 800 414 139 136 2 489 2006 1 854 440 138 135 2 568 2007 1 915 453 147 127 2 642 2008 1 878 443 145 124 2 590 Przewozy ładunków w krajach EU – 27 w latach 1995 – 2008 według gałęzi transportu, w mld tkm. Źródło: Eurostat. 19

Drogi Kolej Żegl. Śródl. Rurociąg 1995 67, 4 20, 2 6, 4 6, 0 1996 67, 4 20, 3 6, 2 1997 67, 3 20, 4 6, 4 5, 9 1998 68, 5 19, 0 6, 4 6, 1 1999 69, 8 18, 2 6, 1 5, 9 2000 69, 6 18, 5 6, 1 5, 8 2001 70, 5 17, 5 6, 0 2002 71, 4 17, 1 5, 9 5, 7 2003 71, 6 17, 3 5, 4 5, 7 2004 71, 8 17, 1 5, 6 5, 4 2005 72, 3 16, 6 5, 5 2006 72, 2 17, 1 5, 4 5, 3 2007 72, 5 17, 1 5, 6 4, 8 2008 72, 5 17, 1 5, 6 4, 8 Struktura przewozów ładunków w krajach EU – 27 w latach 1995 – 2008 według gałęzi transportu, w %. Źródło: Eurostat. 20

Przewozy ładunków w 2008 r. według największych europejskich przewoźników kolejowych - w mln ton. 21 Źródło: CER Annual Report 2008.

Przewozy ładunków w 2008 r. według największych europejskich przewoźników kolejowych - w mld tonokilometrów. Źródło: CER Annual Report 2008. 22

Udziały największych europejskich przewoźników kolejowych w 2008 r. w rynkach krajowych. 23

Udział DB Schenker Rail w rynku kolejowych przewozów ładunków w 2008 r. w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Holandii i Danii (mld tkm). 24

Podział rynku kolejowych przewozów ładunków w 2008 r. EU 27 + Szwajcaria (na bazie pracy przewozowej w mld tkm). 25