EUROMELANOMA 2014 Persconferentie 03 april 2014 Agenda Introductie

EUROMELANOMA 2014 Persconferentie – 03 april 2014

Agenda • Introductie van de campagne en voorstelling van het kabinet Door Dr Thomas Maselis, Dermatoloog – Voorzitter Euromelanoma België • “ Ontkenning bij kankers” Door Nicole Delvaux, Psycho-oncologe, Hôpital Erasme – ULB • “Ontkenning en huidkanker” Door Dr Nathalie Rooseleer, Dermatoloog, C. H. U Saint-Pierre • Getuigenis van een patiënt • Presentatie van de campagne in België, praktische aspecten, verloop Door Dr Thomas Maselis, Dermatoloog – Voorzitter Euromelanoma België • Q&A • Einde – Gevolgd door lunch

Introductie van de campagne en voorstelling van het kabinet Door Dr Thomas Maselis, Dermatoloog – Voorzitter Euromelanoma België

Bezoekt huisarts voor ander probleem -verwijzing

“Mijn moedervlek groeit al vanaf mijn geboorte. ”

“Ik heb een puist op mijn hoofd… sinds 3 jaar. ”

Jaarthema « De ontkenning »

Ontkenning • Mevrouw Delvaux, Dienst Psychologie, ULB: “Psychologische ontkenning en kanker” • Dr. Rooseleer, Dermatoloog: Ontkenning en huidkanker

Wist u dat … • 80% van de mensen optimisten zijn? • Definitie van een optimist: – Iemand die negatieve informatie minimaliseert en positieve informatie versterkt Uit: Tali Sharot* “the optimism bias” *chief of the Affectice Brain Lab Cognitive Perceptual and Brain Sciences University college London

We zien de toekomst door een roze bril 1. Wie in het huwelijk treedt doet dat overtuigd 'voor het leven’ De realiteit in België: jaarlijks 40. 000 huwelijken en 30. 000 echtscheidingen 2. 85% van ons denkt beter dan het gemiddelde met anderen te kunnen opschieten Per definitie onmogelijk 70 % denkt over bovengemiddelde leiderscapaciteiten te beschikken Per definitie onmogelijk •

Evolutionair voordeel (Darwin) • Minder angst voor de toekomst en voor de gevolgen van zijn daden => • Moed, durf, ondernemingsdrang

MM 2011 België – Vrouwen 1249 – Mannen 917 -------------Totaal 2166* (+668 in situ melanomen) *Bron: Kankerregister België

Hoeveel patiënten stellen hun consultatie i. v. m. huidkanker uit? • Enquête bij 120 Belgische dermatologen – Bij ⅔ van de dermatologen komen tussen de 50 en 75% van de patiënten tijdig Maar ook 25% komt in een laat stadium langs.

Wat zijn de belangrijkste oorzaken van laattijdige consultaties? • 25% van de patiënten kennen niet genoeg de tekenen van kanker • 57% begrijpen het mogelijk gevaar van huidkanker niet • 17, 9% van de patiënten ontkennen de eerste tekenen van huidkanker

Vooral mannen hebben risicogedrag • 33% van de dermatologen denken dat mannen tussen de 35 en 50 jaar ontkenningsgedrag vertonen • 44% van de dermatologen denken dat meer mannen boven de 50 jaar hun kanker ontkennen • 7% van de vrouwen > 50 jaar

Top 10 kanker, volgens geslacht

Huidkanker komt niet voor in de top 10 van dood door kanker

Psychologie van ontkenning en huidkanker Nicole Delvaux Nathalie Rooseleer Véronique del Marmol

Subjectieve perceptie De wijze waarop een individu subjectief de risico's van een kanker waarneemt, komt zeer nauw overeen met het reële risico. Kanker kan een doodsbedreiging zijn, het is een fundamenteel trauma

het Health Belief Model (HBM) Socio-demografische variabelen (leeftijd, geslacht, sociale categorie enz. ) Waargenomen kwetsbaarheid (voor ziektes) Waargenomen ernst (van ziektes) De waarschijnlijkheid een gezonde houding aan te nemen Houding tegenover de gezondheid in het algemeen Individuele psychosociale eigenschappen (persoonlijkheid, cognitieve en emotionele eigenschappen…) Waargenomen Voordelen (gebonden aan een houding) Waargenomen barrières (geassocieerd met een houding) Trigger signalen Becker et Rosenstock, 1984

Het proces van psychologische adaptatie Stressfactoren • Diagnose • Prognose • Behandelingen Aanpassingsmechanisme Shock Emotionele reacties Verdriet Schrik Ontkenning Andere gebeurtenissen • • Trauma • Verlies • Onzekerheid Intrusion Depressie Angst

De aanpassing van een individu bij de dreiging van kanker Hangt af van talrijke factoren: De houding met betrekking tot het lichaam, gezondheid, het leven, de dood ontwikkelt zich in de eerste levensjaren en ontwikkelt zich verder tijdens verdere levensgebeurtenissen. • Sommige gevoeligheden en bepaalde geloofsovertuigingen kunnen voor depressieve en ongeruste reacties zorgen. Dit kan zo ver gaan dat dit problemen kan geven bij het opvolgen van preventiemaatregelen, verdere diagnosestelling en zelfs voor therapeutische mogelijkheden. •

De aanpassing van een individu bij de dreiging van kanker De betekenis van bedreigende gebeurtenissen kan zo geleidelijk aan geïntegreerd of ontkend worden. De ontkenning is vaak de eerste reactie bij contact met een levensgevaarlijke gebeurtenis = een complex en essentieel afweermechanisme

Ontkenning De ontkenning is een onbewust psychologisch mechanisme dat buiten de wil om plaatsgrijpt Zowel bij een acuut trauma als bij een toekomstige bedreiging: Probeert een deel of de totaliteit van de dreiging of het trauma te minimaliseren of teniet te doen : mechanisme van vertekening van de realiteit De ontkenning is een afweermechanisme dat ervoor zorgt dat de persoon zijn perceptie van de realiteit kan veranderen, beïnvloeden of vervormen, om zo de interne of externe realiteit beter te kunnen verdragen

Ontkenning Onbewust mechanisme dat zich buiten de vrije wil afspeelt: Het onbewuste karakter van de ontkenning samen met een voorgevoel van een trauma of de dreiging ervan, zorgen ervoor dat existentiele dreigingen niet alleen draaglijker maar ook makkelijker beheersbaar zijn. Zorgt ervoor dat de mens elk moment kan beleven zonder constant emotioneel geremd te worden door de gedachte aan zijn eigen eindigheid.

Ontkenning Een uitgewerkt efficiënt afweermechanisme om zich te beschermen tegen een te pijnlijke realiteit, maar… In geval van ontkenning bij een niet zo ernstige bedreiging moet men een ‘psychologische breekbaarheid’ vermoeden, die een breuk met de realiteit kan veroorzaken…. . Een majeure ontkenning kan zeer ernstige gevolgen hebben voor de diagnose, maar ook voor de behandeling

Ontkenning We spreken dus over -Adaptatieve ontkenning -Pathologische Hoe kan je deze onderscheiden? De intensiteit, de stabiliteit in de tijd, de rigiditeit van het proces… De mechanismen zijn waarschijnlijk verschillend

Aanpassingsproces of ‘coping’ Coping verwijst naar alle psychologische reacties (emoties, gedachten, gedrag) die ervoor zorgen dat men aan één of meerdere stressfactoren het hoofd kan bieden. Deze reacties kunnen bewust of onbewust zijn, en wel of niet de aanpassing aan de situatie vergemakkelijken. De verscheidenheid van de reacties - of copingstrategieën – zal de aanpassing aan complexe situaties, zoals het ontstaan van een bedreiging voor de gezondheid, vergemakkelijken.

Specifieke copingstrategiën bij somatische aandoeningen Coping Gecentreerd op het Probleem - Informatie vergaren, vechtlust, therapietrouw Coping Gecentreerd op de Emotie – Rationalisatie, Minimalisatie, Vermijdingsgedrag Het zoeken naar Sociale Ondersteuning – Versterkt het gevoel ergens bij te horen (familie, groep, netwerk) – Het zoeken en aanvaarden van professionele hulp

Conclusies De rol van de clinicus: evalueren of een persoon voldoende gewapend is om adequaat op een gezondheidsprobleem te reageren. • Communiceren met de patiënt betreffende de aanpassingsstrategieën (coping) of het feit deze te herkennen, leidt ertoe dat de patiënt zich bewust wordt van zijn psychologische reacties, en deze optimaal kan benutten. De preventie- en opvoedingscampagnes zouden deze psychologische aspecten moeten integreren om zo bij mensen met risicogedrag de beste gedragsaanpassing betreffende hun gezondheidstoestand te kunnen bewerkstelligen. •

Ontkenning en huidkanker Nathalie Rooseleer Nicole Delvaux Véronique del Marmol

Ontkenning en huidkanker Afweerreflex: Situaties die als gevaarlijk worden gezien Ziektes Kankers Huidkankers : melanomen, basocellulaire- en spinocellulaire carcinomen

Ontkenning en huidkanker Kenmerken : foutieve denkbeelden : Alleen oppervlakkig Langzame evolutie Alle gevallen kun je genezen door eenvoudige heelkunde Minder dodelijk dan de andere kankers Zeldzame kankers Huidkanker komt alleen bij oudere mensen voor Komt slechts éénmalig voor (~10% : 2 e melanoom) Een bruine kleur beschermt Zonnebanken zijn onschadelijk

Ontkenning en huidkanker -Primaire preventie: beschermen tegen de zon maar : Bruin als modeverschijnsel Het veelvuldig gebruik maken van de zonnebank Er is weinig zon in België Controverse over vitamine D-tekort Extreem : « zonverslaafd/zonneklopper » -Secundaire preventie: huidonderzoek Risicosensibilisering

Ontkenning en huidkanker Vooral : - Jongeren Risicogedrag Zonnebanken Een aantrekkelijk kleurtje Het risico lijkt ver weg in de toekomst - Mannen >50 jaar : Minder zonnepreventie, minder zelfonderzoek en minder huidonderzoeken. Latere diagnose betekent slechtere prognose

Ontkenning en huidkanker Verminder de ontkenning door middel van : Informatie en gezondheidsopvoeding: Zelfonderzoek van de huid (SSE) Bescherming tegen de zon Risico’s van de zonnebank Huidveroudering door de zon (vlekjes, rimpels) Wijs de patiënt op de mogelijkheid van ontkenning

Ontkenning en huidkanker Verminder de ontkenning door middel van : Het opleiden van de artsen in een betere communicatie : Luisteren, open vragen Een persoonlijk gesprek met de patiënt en hem wijzen op zijn eigen hulpbronnen (herstellingsvermogen, coping) en die van zijn omgeving Een vertrouwensrelatie die leidt naar de aanvaarding van de diagnose en de behandeling

Ontkenning en huidkanker Verminder de ontkenning door middel van : Preventieboodschappen: Helder, practisch Gericht op een desbetreffende leeftijdsgroep en het risicogedrag Samenhangend met de verschillende actoren

Ontkenning en huidkanker Indien de ontkenning persisteert of pathologisch wordt, verwijs de patiënt dan naar een psycholoog of psychiater. In geval van het andere uiterste : hypochondria

Ontkenning en huidkanker Dank u voor uw niet te ontkennen aandacht !

Getuigenis van een patiënt Door Carine Meskens

Presentatie van de campagne in België, praktische aspecten, verloop Door Dr Thomas Maselis, Dermatoloog – Voorzitter Euromelanoma België

19 -23 mei gratis consultatie Inschrijven kan vanaf 3/4/2014 www. euromelanoma. org

Beperkt aantal consultaties • Vol = vol • Doel = aandacht trekken op het probleem • Mediacampagne om de boodschap te verspreiden

Campagne materiaal

Key message • Huidkanker is perfect te behandelen, als het tijdig wordt ontdekt!

Euromelanoma Europa 33 landen o. a. Turkije, Canada & Montenegro • Prof Dr. Véronique del Marmol, Voorzitster Europa

Bedankt voor jullie aandacht! GOLD Expanscience Leo Pharma SILVER La Roche Posay BRONZE Avène Galderma BMS Janssen-Cilag SYMPATHY Abbvie Eucerin Envederm