ETN TANIMI 1 VE TARHES KAVRAMLAR ETK AHLAK

ETİĞİN TANIMI 1 VE TARİHÇESİ

KAVRAMLAR • ETİK • AHLAK 2

ETİK NEDİR? Felsefe, Yunanca “bilgi sevgisi” anlamındadır. İlk dönemlerde bilgi sevgisi olarak tanımlanan felsefe, Sokrates’e göre “neyi bilmediğini bilme” şeklinde tanımlanmıştır. İlk kez Pythagoras “ben bir filozofum” demiştir. Bugünkü anlamında felsefenin babası sayılan, Herakleitos tarafından kullanılmıştır. FELSEFE, insanın evrenle ilişkisini kavramsal olarak açıklayan sistematik, bilimsel bilgidir. ETİK ise felsefenin alt dalı olarak kısaca ahlaki değerler felsefesidir. 3

ETİK NEDİR? Etik insan eylemlerine ilişkin değerler felsefesi olarak ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda etik ”insan tutum ve davranışlarının iyi (doğru) ya da kötü (yanlış) yönden değerlendirilmesi” çalışmalarıdır şeklinde tanımlanabilir. İnsan-insan ilişkilerinde açık uçlu sorulara “iyikötü” değerlendirmeleri ile yanıtlar bulmaya çalışır. 4

Etik kavramı eski Yunanca’dan gelmektedir. Latince “Ethicus” veya Yunanca “Ethos” ya da “Ethicos kelimesinden gelen ve Türkçe karşılığı “Ahlak bilim” olan bir terimdir. Toplumun bakış açısını da dikkate alarak, bireylerin uygun ve uygun olmayan davranışlarını belirlemektedir. Belirli durumlardaki ilişkilerimizde en doğru, en iyi tutumu belirleme ve buna göre davranma; yani çeşitli yararları, riskleri ve ödevleri dengeleyerek, vereceğimiz kararlarda doğrunun/iyinin, yanlışa/kötüye ağır basmasını sağlama olarak tanımlanabilir. 5

Etik dürüstlük, doğruluk, yardımseverlik, adaletli olmak, sadakat, yalan söylememek, hırsızlık yapmamak, cana kıymamak gibi dünyanın her yerinde geçerli olan değerlerden oluşur. Etik değerler evrenseldir ve her ülkede geçerliliği olan kurallardır. İnsan tutum ve davranıs larının iyi ya da ko tü yo nden deg erlendirilmesi olarak da kullanılır. 6

Yasal bir zorunluluğu yoktur. Etik ile hukukun başlıca ortak noktası kural koyucu sistem olmalarıdır. Hukukun kuralları arkasında devlet gücünü bulundurmaktan ve kuvvetli yaptırımla desteklenmiş olmaktan ötürü daha kuvvetlidir. Etik kuralları ise hukuka göre daha zayıf kalmaktadır. Belli konudaki bazı kuralların hem etik hem hukuk kuralı olması rastlanan bir durumdur. 7

AHLAK NEDİR? Her toplumda deg is ebilecek gelenekler, alıs kanlıklar, o rf ve adetler, to reler, yas am bic imleri gibi alanlardaki tutum ve davranıs lar olarak tanımlanır. Kis iler arası ilis kilerde uyulması gereken ilke ve kuralları ic erir. Ahlak toplumdan topluma deg is ebileceg i gibi aynı toplum ic indeki farklı gruplar arasında bile deg is iklik go sterebilir. Ahlaki değerler insanın içinde yaşadığı yere, kültüre, topluma, konuştuğu dile, bağlı olduğu dine göre değişir. 8

ETIK ILE AHLAK ARASıNDAKI FARK ? ? ? İyi ve kötü, doğru ve yanlışa ait ilkeler ahlakı oluştururken, insanların karar ve hareketlerini yönlendiren ve bunların ahlaki bir temele göre iyi veya kötü ya da doğru veya yanlış olup olmadığının belirlenmesi etik olarak tanımlanmaktadır. Etik daha çok ahlak üzerinde düşünmek, fikir yürütmek, sorgulamak, tartışmak ve yargılamaktır. 9

ETIK ILE AHLAK ARASıNDAKI FARK ? ? ? ÖRNEK: Ben ‘’ÇALMAMALIYIM’’ dediğimde etik düşünce eylemini gerçekleştiriyorum, ‘’ÇALMADIĞIMDA’’ ise ahlaklı davranmış olurum. Örneğe göre ‘’çalmak’’ günümüzde toplumların birçoğunda hukuk tarafından suç olarak değerlendirilmekte ve böylece etikten ahlaka, oradan da hukuka giden süreç tamamlanmaktadır. 10

11

ETİK’İN ÇEŞİTLERİ 1. Özerk Etik 2. Özerk olmayan Etik 3. Biçimsel Etik 4. İçeriksel Etik 5. Düşünüş Etiği 6. Başarı Etiği 12

AYRıCA; Ödev Etiği ve Eğilim Etiği, Deneysel Etik, Betimleyici Etik ve Normatif Etik, Bireysel Etik, Toplumsal Etik gibi etik çeşitleri de vardır. 13

ETIK AYNı ZAMANDA, Tek başına etik ile ilgili olmayan ama konusunun ya da konusu hakkındaki bilginin etik açıdan önemli yanlarını aydınlatmaya yarayan diğer kuramsal ve pratik felsefe disiplerinin bilgilerine başvurur. Meta-Etik Uygulamalı Etik Tıp Etiği Biyoetik Sosyal Etik İktisat Etiği Bilim Etiği Ekoloji Etiği Barış Etiği 14

KAYNAKLAR Çobanog lu N, 2009, Kuramsal ve Uygulamalı Tıp Etig i, 1. Baskı, Ankara: Eflatun Yayınevi. Tıpta Etik ve Deontoloji. Prof. Dr. Ayşegül Demirhan Erdemir 2011. Nobel Tıp Kitabevi. Aydın E. , Tıp Etiği, 2006 Güneş Kitabevi. Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramları. C. Ü. Tıp Faku ltesi Dergisi 29 (2): 7 -12, 2007. Etik, Biyoetik, Hukuk: Temel Kavramlar ve Yaklas ımlar. Yes im Is ıl U lman. Acıbadem Üniversitesi Sag lık Bilimleri Dergisi Cilt: 1, Sayı: 1, 2010. 15