ETM PSKOLOJS AHLAK GELM Ahlak bir toplumda bireylerin

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ

AHLAK GELİŞİMİ

• Ahlak, bir toplumda bireylerin benimsedikleri, uymak zorunda bulundukları davranış biçimleri ve kurallar olarak tanımlanabilir. • Birey, içinde bulunduğu toplumun davranış kuralları ile değerlerini, kazandığı ve davranışlarına mal ettiği sürece sosyalleşir ve ahlaki olarak da gelişir. • Karakter, kişiliğin ahlaki boyutu olup vicdan da, bireyin kendi davranışlarını ahlaki ölçülere göre eleştirerek, bunların iyiliği-kötülüğü, yanlışlığı-doğruluğu hakkında yargıda bulunmasıdır. 3

Piaget’ ye Göre Ahlaki Gelişim Evreleri - dışa bağımlı dönem (5– 7 yaş) - bağımsız dönem (8– 12 yaş) 4

Lawrence Kohlberg’in Ahlaki Gelişimle İlgili Görüşü • Ahlaki yargının gelişimiyle ilgili olarak ergenlik ve yetişkinliği de içeren üç düzeyli ve altı basamaklı ahlaki yargı gelişim evresi belirlemiştir. 5

I. Kural Öncesi Düzey (Gelenek öncesi düzey) -Davranışları ceza ve ödül açısından değerlendirir. -Bu düzeyin “ceza ve itaate yönelik” ve “bireyselcilik ve karşılıklı çıkara dayalı ilişkilere yönelik” olmak üzere iki alt basamağı vardır. 6

1. Basamak (Ceza ve itaat) • Davranışın doğruluğunun ya da yanlışlığının ölçüsü, onun cezalandırılıp cezalandırılmayacağıdır. Cezalandırılan davranış kötü, ödüllendirilen davranış iyidir. 7

2. Basamak (Saf Çıkar) • Ahlaki dünyası ben-merkezli olduğu için, başkalarıyla ilgilenmede çıkar ön planda olup faydacı bir alışverişten yanadır. Her şey karşılıklıdır inancına sahiptir. 8

II. Kural dönemi düzeyi (Geleneksel düzey) • Toplumun kurallarını ve kalıp yargılarını, uzlaşmadan öte olduğu gibi kabul eder ve benimser. • II. düzeyin “İyi çocuk olma” ve “Yasa ve düzene uyumaya yönelik” olmak üzere iki alt basamağı vardır. 9

3. Basamak (İyi çocuk olma) • Davranışların değerlendirilmesinde niyetler dikkate alınmaya başlar. • Çevresinin ya da kendisi için önemli olan kimselerin onay ve beğenisini kazanmayı hedefler. 10

4. Basamak: (Yasa ve düzene uyum) • Yasalar, değişmez olup, var olan düzeni ve toplumun sürekliliğini sağladığı gerekçesiyle, mutlaka uyulması gereken kurallardır. , 11

III. Kural Sonrası Düzey (Gelenek Sonrası Düzey) • Bu düzeyde birey, kendi vicdanını kontrol etmeye başladığı için, otoriteden bağımsız olarak kendi özerk ahlaki ilkelerini oluşturur. • Bu düzeyin de “Sosyal Anlaşma” ve “Evrensel Ahlaki İlişkilere yönelik” olmak üzere iki alt basamağı vardır. 12

5. Basamak (Sosyal Anlaşma) • Yasalara, sosyal bir anlaşma olduğu ve çoğunluğun haklarını koruduğu için uyulur. • Yasalar, uyulmak üzere değil, yaşamayı güvence altına almak, insan haklarını korumak ve genel refahı artırmak üzere vardır. 13

6. Basamak: (Evrensel Ahlak İlkeleri) • Mantık ve evrensel ilkelerin hâkim olduğu bu basamakta bulunanlar, doğru ve yanlışı sosyal düzenin yasa ve kurallarıyla değil; kendi vicdanı ve kendi geliştirdiği ahlak ilkeleriyle tanımlar. 14