ETM PSKOLOJS 7 HAFTA BLSEL GELM ve DL

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ 7. HAFTA

BİLİŞSEL GELİŞİM ve DİL GELİŞİMİ -Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı -Bilişsel Gelişim ile ilgili Temel Kavramlar Bilişsel Gelişim Dönemleri -Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli -Chomsky’nin Dil Gelişimi Kuramı -Değerlendirme Soruları

BİLİŞSEL GELİŞİM Biliş sözcüğü akıl, bilgi, bellek, akıl yürütme, anımsama, unutma, problem çözme, kavramlar ve düşünce gibi zihinsel yapıları ve süreçleri ifade eder. *Biliş insanların dünyayı öğrenmelerine, anlamalarına, anlamlandırmalarına kaynaklık eden zihinsel etkinlikleri ifade eder.

BİLİŞSEL GELİŞİM Marcy Driscoll’a göre, bilişsel gelişim, “bebeğin farklılaşmamış-özelleşmemiş zihinsel becerilerinin yetişkin kavramsal yetkinliğine ve problem çözme becerilerine dönüşme” sürecidir.

BİLİŞSEL GELİŞİM Kısacası, bilişsel gelişim, bebeğin reflekslerden ibaret olan ve kendisiyle etrafındaki nesne ve kişileri ayırt edemediği basit zihinsel becerilerindenhastalıklara çareler bulan tıp uzmanlığına, Nobel ödülü kazanan bilim ve sanat insanlarına nasıl bir süreç takip ederek ve ne tür yaşantılardan geçerek dönüştüğümüzü betimleme çabasındadır.

Place your screenshot here JEAN PIAGET

JEAN PIAGET Jean Piaget 1896 yılında İsviçre’de doğdu. Piaget insanın bilişsel gelişimi konusunda öncü çalışmalarıyla bilinir. Kuramını kendi çocukları ve diğer çocuklarla 50 yılı aşkın bir süre boyunca yaptığı titiz çalışmaları neticesinde oluşturdu. Piaget çocuk aklının yetişkinlerin bir minyatürü olmadığını ve düşünüş tarzlarının kendilerine has olduğu fikrini ortaya attı.

Place your screenshot here

JEAN PIAGET Piaget doktora derecesi de dâhil olmak üzere kimi kaynaklara göre biyoloji- kimilerine göre de zooloji alanında eğitim gördü. Ancak annesinin ruh sağlığının bozulmasıyla psikopatolojiye ilgi duydu. 1919’da Fransa’ya gidip orada psikopatoloji, mantık, bilim felsefesi ve epistemoloji dersleri aldı

JEAN PIAGET Daha sonra zekâ testlerinin gelişiminde öncü isimleriyle beraber çalışmaya başladı. Piaget’nin belki de kuramına temel teşkil eden gözlemi çocukların zekâ testlerine benzer yanlış yanıtları vermeleriydi.

JEAN PIAGET Piaget’nin en az 50 kitap ve sayısız makale ve en az 30 civarında fahri doktorası olduğu bilinmektedir. Kendisi insan bilişsel gelişimini kapsamlı bir teorinin kurucu olarak yirminci yüzyılın en önemli bilim insanlarından biri olarak anılır. Time dergisi Piaget’yi 20. yüzyılın en önemli 100 bilim insanları arasında andı

PİAGET’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI Piaget çalışmalarını insanın nasıl bir yol izleyerek düşündüğünü bulmaya adadı. Fikirlerinde biyoloji eğitimi almış olmasının etkileri belirgindir. Kuramında biyolojik dinamikleri özenle vurgular. Bu nedenledir ki, Piaget bilişsel gelişimin insanın olgunlaşma sürecine paraleldolayısıyla- yaşa dayalı bir seyir izleyerek vukuu bulduğunu ifade eder.

Piaget’nin Temel Kavramları Yine biyolojideki bilgisi ve tecrübesinden ötürü teorisinin temeli olarak dengeleme (equilibration) kavramını kullanır. Tıpkı biyolojik yapı ve organizmalarda olduğu gibi insan zihninin de gelişiminin temelinin denge arayışı olduğu iddiasındadır.

Piaget’nin Temel Kavramları Bilindiği gibi bir dokuda yer alan hücrelerde herhangi bir madde eksildiğinde dengesinde bir bozulma olur ve yeniden denge sağlamak için bu maddeyi temin ederler. Piaget biyolojide hemeostasis (denge) olarak bilinen bu dinamiği zihnimizin işleyiş ve gelişiminde de temel mekanizma olarak nitelendirir.

HOMEOSTASIS

Piaget’nin Temel Kavramları Tıpkı biyolojik dünyada olduğu gibi, insan da uyum (adaptation) sağlama eğilimi ve yetisine sahiptir. Piaget’ye göre insanın zihinsel gelişiminin temeli biyolojik olgunlaşma sürecine dayanır. Bu nedenle yaşa paralel bir gelişim gösterdiğimiz kanısındadır. Piaget çocukların aktif “düşünürler” olduğunu ve sürekli olarak dünyayı anlamalarını ilerletmek çabasında oldukları fikrindeydi.

Piaget’nin Temel Kavramları Piaget bu “anlamaları ya da anlamlandırmaları” bilişsel dünyamızın yapı taşları olarak nitelendirdi. Piaget bunları şema (schema-schemata) terimiyle ifade etti. Piaget yaşamı sürekli bir şekilde yeniden anlamlandırmamızın dünyayı zihnimizde organize etme eğiliminde olduğumuzu savunur.

Piaget’nin Temel Kavramları Piaget’ye göre insanlar var olan şemalarına uygun olmayan durum ve bilgilerle karşılaştıklarında zihinsel dengeleri bozulur. Bu dengeyi tekrar oluşturmak için 3 mekanizmadan birini kullanırlar

Piaget’nin Temel Kavramları Bu bilgileri var olan şemalarımızdan birine yerleştirmek. Yani, varılan bilgi ve şemaların içinde asimile ederler. Buna özümleme (assimilation) der.

Piaget’nin Temel Kavramları Eğer yeni bilgi ya da yaşantıyı eski şemalara yerleştirmek dengeyi sağlayamıyorsa- var olan şemaları bu yeni bilgi dâhilinde değiştirerek yeniden denge sağlanır. Bu işleme uyma /uyumsa (accomodation) adı verilir.

Piaget’nin Temel Kavramları Üçüncü bir mekanizma da, eğer bir yeni bilgi bu iki mekanizma ile işleyemeyeceğimiz kadar bize yabancıysa o zaman da bu bilgiyi görmezden gelmek yeniden denge kurmakta kullandığımız bir yoldur. Örneğin, hiç bilmediğimiz bir yabancı dilde konuşan iki insanın konuşmalarına kısa bir süre sonra hiç dikkat etmemektir.

Piaget’nin Temel Kavramları

Piaget’nin Temel Kavramları

Piaget’nin Temel Kavramları Piaget insan da dâhil bütün canlı organizmaların kendini düzenleme yeteneğine sahip olduklarını ve bu mekanizma sayesinde türlerini devam ettirdiklerini (survival) ifade eder. Hatta Piaget bu uyum sağlama yeteneğinin biyoloji (kalıtım) ile çevre arasındaki temel halka olarak görür. Piaget’ye göre bilişsel gelişimin en temel amacı uyum-adaptasyondur.

Piaget’nin Temel Kavramları Piaget kuramı çocuklara ilişkin şu varsayımlara dayanır: *Çocuklar bilgiyi yaşantıları yoluyla kendileri organize eder ve yapılandırırlar. *Çocuklar yaşıtlarından, yetişkinler ya da büyük çocuklardan öğrenirler ancak daha çok kendi başlarına oluştururlar. *Çocuklar öğrenme yönünde doğal bir yönelim (eğilimle) doğarlar. Çocukların öğrenmek için yetişkinlerin teşviki ya da ödüllendirmelerine ihtiyaçları yoktur

Bilişsel Gelişim Dönemleri Piaget evrensel (her toplum ve kesimde aynı şekilde) olarak insanların dört dönemden geçerek-refleksif motor tepkilerle başlayan ve soyut düşünmeye dek devam eden bir süreç arz ettiğini savunur (Woolfolk, 2004).

Bilişsel Gelişim Dönemleri *Duyusal-motor Dönem (Sensory-Motor Stage) 0 -2 Yaş *İşlem Öncesi Dönem (Preoperational Stage: Intuitive and Symbolic Stages) 2 -7 Yaş *Somut İşlemsel Dönem (Concrete Operational Stage) 7 -11 Yaş *Soyut İşlemsel Dönem (Formal Operational Stage) +12 Yaş

Bilişsel Gelişim Dönemleri

Bilişsel Gelişim Dönemleri ?

Duyusal-Motor Dönem (0 -2 Yaş) Bu dönemin gelişimsel görevleri: *Hafıza geliştirmeye, taklit etmeye başlar *Nesnelerin gözden kaybolmalarına rağmen yok olmadıklarını anlamaya başlar *Reflekslerden ibaret davranışlarda bulunmaktansa giderek amaçlı davranışta bulunmaya başlar

Duyusal-Motor Dönem (0 -2 Yaş) Piaget bebeklerin doğuştan reflekslerle doğduklarını, Reflekslerin hayvanlarca ömür boyu kullanılmasına karşın insan bebeklerinin çevreye uyum amacıyla bu refleksleri kullandıklarını, Kısa sürede bu refleksler yapılandırılmış daha anlamlı şemalara dönüştürdüklerini ileri sürmektedir.

Duyusal-Motor Dönem (0 -2 Yaş) Bu dönemde bebekler kendi bedenleriyle çevre arasındaki ilişkileri kurmakla meşguldürler. Göreli olarak iyi gelişmiş duyu organlarının sayesinde bunu yapabilirler. Görme, dokunma, duyma ve emme yoluyla kendilerine ve çevreye dair izlenimler toplarlar.

Duyusal-Motor Dönem (0 -2 Yaş) Piaget bu döneme duyusal-motor dönem adını koymuştur çünkü ilerideki zihinsel etkinliklerin temeli sayılan bu yaşantılarda temel araç duyusal ve motor yaşantı ve etkinliklerdir. Bebek sayısız deneme sonucu dışsal dünya ile kendisinin birbirlerinin uzantıları olmadıklarını ve bilakis ayrık olduklarını fark eder.

Duyusal-Motor Dönem (0 -2 Yaş) Bu dönemde edindikleri en önemli keşiflerden bir tanesi nesne devamlılığı (sürekliliği) kavramıdır Bu, bir nesne gözden kaybolsa dahi (annenin mutfağa gitmesi, oyuncak topun koltuğun altına girmesi) yok olmadıklarını- varlıklarına devam ettiklerini fark etmektir. Nesne devamlılığı genellikle 12. -18. aylar arasında kazanılır.

Birlikte Düşünelim Sonraki slaytlardaki resimleri nesne devamlılığı açısından değerlendirelim …

Birlikte Düşünelim

Birlikte Düşünelim

Duyusal-Motor Dönem (0 -2 Yaş) Bebeğin belirli türdeki davranışları ısrarla tekrarlamasına döngüsel hareketler adı verilir. Piaget’ e göre bu bitmeyen «egzersizler» , yeni edinilen bilgi ve becerileri özümlemek ve şemalarına yerleştirmek için yapılmaktadır. Bu dönemde dış dünyaya karşı bitmez, tükenmez bir ilgi söz konusurdur.

Duyusal-Motor Dönem (0 -2 Yaş) Bu dönemin bir başka özelliği taklit yoluyla öğrenmenin başlamasıdır. Ancak taklit gözlemden hemen sonra ortaya çıkmayabilir. Ses bulaşması bu dönemin bir başka özelliğidir. Bir çocuk ağlamaya başladığında diğerleri de ağlamaya başlar.

Duyusal-Motor Dönem (0 -2 Yaş) Piaget’nin her bir dönemi için öngörülen gelişimsel görevlerin tamamlanması çocuğun söz konusu dönemden “mezun olup” bir sonraki döneme geçmesine olanak sağlar. Bu dönemin çocukları yukarıda belirtilen beceri ve yaşantıları kazanmadan bir sonraki dönemin sembol kullanma ve dil öğrenme gibi temel öğrenme yaşantılarına hazır bulunuşluk geliştiremez.

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Bu dönemin gelişimsel görevleri: *Dil öğrenmeye ve sembollerle düşünmeye başlar. *Mantık yürütebilir ancak olayları sadece bir yönleriyle düşünebilir (renkli üçgen, kare ve dikdörtgenleri sınıflandırırken, bunları en belirgin özellikleri olan renkleri göz önünde bulundurmak gibi). *Ben-merkezcidir, başkasının bakış açısını algılayamaz/anlayamaz.

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Bu dönemin çocukları giderek dili daha iyi öğrenir olayları belli bir mantıkla düşünebilirler (tek bir doğrultuda ama- mesela nesneleri renklerine göre sınıflandırmak gibi). Düşünmelerine cansız nesnelere canlılık atfetmek (animizm) ve doğa olaylarına birilerinin sebep olduğunu düşünmek (yapaycılık) hâkimdir.

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Animizm: Canlı olmayan nesnelere canlılık atfetmek. Örn: Güneş ve ay canlıdır, bizi takip ederler. Yapaycılık: doğa olaylarının insanlar tarafından gerçekleştirildiğini düşünürler. Örn: Ay dede küstü, gece oldu karanlık oldu. Bu dönem iki alt döneme ayrılır Sembolik dönem (2 -4 yaş) Sezgisel dönem (5 -7 yaş)

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sembolik Dönem (2 -4 Yaş); *Çocukların dil gelişimi 2 -4 yaşlarında oldukça hızlıdır. *Sözcük dağarcıklarını 200’den 2000 kelimeye kadar çıkarırlar. Dildeki bu hızlı değişime karşın dilin karmaşık özelliklerinden bihaberdirler. *Örneğin, yazın sevdiği kışlık bir kıyafeti giymek istediğinde kendisine bu kıyafetin mevsime uymayacak derecede sıcak olduğunu izah etmeye çalışmak boşunadır

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sembolik Dönem (2 -4 Yaş); *Sihirli (Büyülü, Doğaüstü) Düşünce: Çocuklar bu evrede, yetişkin tarzı düşünemezler. Bu yüzden gerçek ile hayal arasında ayrımı çok fazla yapamazlar. Buna bağlı olarak çocuklar, büyüsel düşünmeye başlayabilirler. Bu düşünce bağlamında, çocuklar masal kahramanlarının ve sihir yapmanın gerçek olduğunu düşünebilirler.

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sembolik Dönem (2 -4 Yaş); ? ? ? PİKAÇU FERHAT

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sembolik Dönem (2 -4 Yaş);

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sembolik Dönem (2 -4 Yaş);

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sembolik Dönem (2 -4 Yaş) *Bu dönemde sembolik oyunlar oynarlar Mesela bir çubuğu at olarak kullanmak ya da anne-baba taklitleri yapmak gibi. *Bu dönemde nesneleri sadece bir yönleriyle algılarlar. Mesela, geometrik şekilleri hem renk hem de türlerine göre sınıflandıramazlar. *Bu da bilişsel gelişimde önemli bir kavram olan korunumun (conservation) henüz gelişmediğini gösterir

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sezgisel Dönem (5 -7 Yaş) *Bu dönemde çocuklar nesnelerin en dikkat çekici özelliklerine odaklaşır diğer özellikleri gözden kaçırırlar. *Çokça sorular sorarlar, her şeyin cevabını bilmek isterler, bildiklerinden emin görünürler ancak bildiklerini nasıl bildiklerini açıklayamadıklarından bu döneme sezgisel dönem denmiştir

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sezgisel Dönem (5 -7 Yaş) *Bu yaş grubundaki çocuklar olguları aralarındaki karmaşık ilişkilerle ele alamadıklarından bunlara ilişkin algılayışlarını “dar kavramlarla örgütlemeye ve sıkıştırmaya çalışırlar. [bu nedenle]. . kalıp yargılar” geliştirirler *Örn: kızlar subay olmaz, erkekler hemşire olmaz…

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sezgisel Dönem (5 -7 Yaş) • Korunum Deneyi: -Piaget, çocukların gözü önünde kalın ve kısa bir bardaktan ince ve daha uzun bir bardağa suyu aktarıp- bu çocuklara hangi bardayken suyun miktarının daha fazla olduğunu sorarlar. -Bu işlem gözlerinin önünde yapıldığı halde ve kısa bardaki su aynen uzun bardağa aktarıldığı halde çocuklar uzun bardaktaki suyun daha fazla olduğunu söylerler.

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sezgisel Dönem (5 -7 Yaş) *Bu deney, çocukların korunum ilkesi geliştirmediklerinin kanıtıdır. *Korunum “herhangi bir nesne ya da nesne grubunun fiziksel biçimi ya da mekândaki konumu değiştiğinde, nesnenin miktar, sayı, alan, hacim vb. özelliklerinin değişmeyeceği ilkesidir”.

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sezgisel Dönem (5 -7 Yaş)

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sezgisel Dönem (5 -7 Yaş)

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sezgisel Dönem (5 -7 Yaş) Korunum Video

İşlem Öncesi Dönem (2 -7 Yaş) Sezgisel Dönem (5 -7 Yaş) *Bu dönemin işlem öncesi dönem olarak nitelendirilmesinin nedeni çocukların işlemleri tersine çevirmenin mevcut olmamasıdır. *Örn: Öğretmen: Ali hiç kardeşin var mı? Ali: Evet. Bir tane. Adı Ezgi. Öğretmen: Ali, Ezginin hiç kardeşi var mı? Ali: Hayır.

Somut İşlemler Dönemi (7 -11 Yaş) Bu dönemin gelişimsel görevleri: *Somut problemler çözebilir. *Korunumu edinir. *Olayların, nesnelerin birden fazla yön- özelliğini hesaba katarak düşünebilir *Tersine çevrilebilirlik edinir.

Somut İşlemler Dönemi (7 -11 Yaş) Bu çocuklar korunumu edinmişlerdir yani maddenin miktarının onların aldıkları şekil veya pozisyonla değişmediğini kavramışlardır. Çocuklar önce miktarların (sayılar, uzunluk, alan) korunumu, sonra ağırlık, sonra da hacim korunumu edinirler. Piaget buna gelişimde ardışıklık adını vermiştir.

Somut İşlemler Dönemi (7 -11 Yaş) Bu çocukların düşünüşleri kendilerini çevreleyen fiziksel gerçeklikle ve “şimdi ve burada” ile sınırlıdır. Dolayısıyla uzak geleceğe ya da varsayımsal olarak akıl yürütemezler. Okul çağı çocukları yine işlemleri tersine çevirebilirler (zihinlerinde). Bu nedenle, Piaget bu dönemi işlem yapılabilen ilk dönem olarak nitelemiştir.

Somut İşlemler Dönemi (7 -11 Yaş) Bu dönemdeki çocukların düşünmeleri mantıksal kurallar içerir ve bu çocuklar bir önceki dönemin ben-merkezciliğinden uzaklaşmış olduklarından başkalarının düşünceleri olabileceğini bilirler. Dünyanın biç çok ülkesinde çocukların bu dönemde okula gitmelerinin nedeni de bu dönemde gruplandırma, sınıflandırma, kıyaslama, parçalar arasındaki ilişkileri görme ve problem çözme gibi görevlere bilişsel olarak hazır oldukları düşüncesidir.

Soyut İşlemler Dönemi (+12 Yaş) Bu dönemin gelişimsel görevleri: *Soyut problemleri mantıksal yollarla çözebilir. *İzafi/göreli ve karşılaştırmalı düşünür. *Düşüncede tümdengelim kullanabilir ve mantıksal ayırımlar yapabilir. *Bu yaş bireyler ideolojik sorunlarla ilgilenir ve kendi ahlaki anlayışlarını geliştirme uğraşı içine girerler

Soyut İşlemler Dönemi (+12 Yaş) Bilimsel yöntem problem çözme aşamalarında olduğu gibi sistematik düşünebilir. Toplumsal olaylara ilgisi artar, kim olduğunu sorgular. Soyut düşünmenin önemli gerekliliklerinden biri varsayımsal(hipotetik) düşünmedir. Hipotetik düşünmede ihtimaller dikkate alınarak geleceğe yönelik sonuçlar hakkında kestirimler yapılır. *Örn: A. B. ’ye üye olursak eğitim sistemimiz nasıl olur?

Soyut İşlemler Dönemi (+12 Yaş) Bir bütünü oluşturan değişkenleri bütünden ayırıp- tek ele alabilir, bu değişken yerine başka bir değişken olduğunda bütünün bundan nasıl etkileneceğini sorgulayabilirler. Ergenlik çağında çocukların varsayımsal düşünebilmesi kimlik gelişimi açısından da önemlidir. Çünkü gençler başka insanların kendilerini nasıl gördüklerini zihinlerinde test edebilir.

Soyut İşlemler Dönemi (+12 Yaş) Yaygın olarak ergen benmerkezciliği olarak nitelendirilen özellik de nitekim soyut düşünmenin bir ürünüdür. Bu kavram ergenlerin sanki sahnedelermiş de etraftaki herkes kendilerini izliyor olarak algılamalarını açıklamak için kullanılır.

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli Rus psikolog Vygotsky (1896 -1934), Piaget’nin insan gelişimine bakış açısını sosyal ve kültürel bağlamı (context) hesaba katmadığını vurgulayarak eleştirdi. Kısa yaşamına rağmen insan gelişimine anlamamız yönündeki katkıları azımsanacak gibi değildir.

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli Vygotsky’nin bilişsel gelişim kuramı, sosyal bilişsel kuram, sosyokültürel model, sosyo-tarihsel kuram, toplumdaki zihin kuramı gibi farklı isimlerle bilinmektedir. Kuramın isimlerinden de anlaşılacağı gibi, Vygotsky kuramını sosyal ve kültürel yapıya dayandırmaktadır.

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli İnsanların üst düzeyde zihinsel fonksiyonlara sahip oluşlarının kaynağını sorgulamıştır. Bu kaynağın insanların içinde yaşadıkları sosyo-kültürel yapı/bağlam olduğunu düşünmüştür. Daha spesifik olarak bu kaynağın sosyal süreç olduğu sonucuna varmıştır.

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli Bireyin bilişsel gelişimini kişisel bir çaba olarak yani bireysel psikoloji bakış açısıyla değil, bireyi toplum-içindeki-birey olarak algılamıştır. Tarihsel koşullar gelişim üzerinde önemli etkiye sahiptirler. Bilimsel incelemenin konusu birey değil, bireyin sosyokültürel bağlam içindeki etkileşimleridir fikrindedir.

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli Gelişim bir sosyalleşme süreci değil, sosyal etkileşimlerin zihinsel süreçlere evrilmesi /dönüştürülmesidir. Çocuğun kültürel gelişiminde her fonksiyon iki kez yaşanır/gerçekleşir; ilkin sosyal olarak çocuk ve çevresi arasında- sonra çocuğun zihninde

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli Bütün üst seviyedeki zihinsel süreçlerin orijinleri kişiler arası ilişkilerdir. Kişiler arası etkileşimler çocuğun zihnindeki tartışma ve değerlendirmelere dönüştürülür. Vygotsky’e göre çocuklar kendilerine konuşurken (self-talk) bunu kendi düşünüşlerini düzenlemek için yaparlar.

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli Çocuklar büyüdükçe bu kendiyle sesli konuşma fısıldamaya, sonra sessiz dudak hareketlerine ve son olarak içsel bir şekle dönüşür. 4 -7 yaşlarında kendiyle konuşma en yüksek seviyeye ulaşır ve 9 yaşına doğru içsel düzeye ulaşır. Vygotsky’e göre kendine konuşmanın sessiz bir şekle gelmesi bilişsel gelişim açısından çok önemlidir.

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli Yetişkinler zor durumdayken daha sesli bir şekilde düşünürüz çünkü zor durumdayken insanlar daha çok gelişimsel olarak eski (geri) basamaklara has davranışlara gerileyebilmektedir (regression).

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli Vygotsky’e göre dil bilişsel gelişimin vazgeçilmez bir parçasıdır. Dil, sosyal yaşamın bir gereği ve sonucudur. Vygotsky dilin bilişsel gelişime katkısını da sosyal bağlamın katkıları arasında sayar. Bugün de bilinmektedir ki, dil açısından zengin çevre koşullarında yaşamak bilişsel gelişime manidar katkılar yapar.

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli Yakınsal/yaklaşık gelişim alan (the zone of proximal development) kavramı Vygotsky’nin en temel kavramlarındandır. Vygotsky’e göre gelişim her zaman daha karmaşığa doğru giden bir hiyerarşi arz ettiğinden, çocuklar kendilerinin hemen önündeki eşikleri aşmak için rehberliğe ihtiyaç duyarlar.

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli Vygotsky’nin yakınsal/yaklaşık gelişim alanı kavramı; Çocuğun kendi başına öğrendiği ile bir yetişkin yardımı ile öğrenebileceği yer arasındaki mesafedir. Vygotsky’e göre kişiler ve gruplar beraberce hatırlayabilir ve problem çözebilirler.

Vygotsky’ nin Sosyo-kültürel Modeli *Öğrenme gelişimi uyarır. *Eğitim planlı bir şekilde ve öğretmenin rehberliğinde olmalıdır. *Eğitim her çocuğun gelişim düzeyi ve hızına göre olmalıdır. *Çocuklarda birbirlerine öğretebilirler, akran öğreticiliğinden yararlanılmalıdır.

PIAGET ve VYGOSTKY’ NİN KURAMLARININ BİRLİKTE İNCELENMESİ ?

PIAGET ve VYGOSTKY’ NİN KURAMLARININ BİRLİKTE İNCELENMESİ

DİL GELİŞİMİ

DİL GELİŞİMİ Dil gelişimi bilişsel gelişimle paralellik gösteren bir gelişim alanıdır. Dil bireylerin, duygu ve düşüncelerini ifade etmesine yardımcı olan ve sembollerin kullanıldığı kurallar dizisi olarak tanımlanabilir. Konuşma, dinleme, yazma gibi yaşamda önemli yeri olan iletişim araçlarını kapsamaktadır.

DİL GELİŞİMİ Davranışçı Kuram: Davranışçı kuram denildiğinde, klasik koşullanma ve edimsel koşullanma akıllara gelmektedir. Bu kuramlara göre, insanlar bir davranışı nasıl öğreniyorlarsa, dile ilişkin kazanımları da öyle öğrenmektedirler. Yaşantı geçirme, şartlanma, pekiştirme, tekrar gibi davranışçı ekolün önemli özellikleri ile dil gelişir.

DİL GELİŞİMİ Örneğin; Çocuk ev içinde, “baaa”, “baab”, “baba” gibi rastgele sesler çıkartır. Bunu gören çocuğun babası, çocuğa gülümser ve aferin kızıma ya da oğluma diye çocuğu pekiştirir. Çocukta bu sesler ile gülümseme ve babası arasında bir koşullanma süreci başlar. Bundan sonra babayı gören çocuk bu sesleri çıkaracak ve karşılığında gülümseme bekleyecektir.

DİL GELİŞİMİ Sosyal Öğrenme Kuramı: Sosyal öğrenme kuramcılarına göre dil kazanımı sosyalleşme sürecinde gelişmektedir. Sosyalleşme sürecinde, bireyler gözlem ve taklit yoluyla konuşmayı ve dilin temel bileşenlerini öğrenirler. Çocuk duymuş olduğu bir sese, heceye, kelimeye veya cümleye öncelikli olarak dikkat eder ve model alır. Daha sonra bu model alınanlar çocuk tarafından taklit edilir.

DİL GELİŞİMİ Bilişsel Kuram: Dilin dış dünyaya ilişkin bilişsel izlenimler yoluyla geliştiğini, bu nedenle bilişsel gelişimin bir sonucu olduğunu bilişsel kuramlar vurgulamaktadır. Bilişsel kuramlara göre dilin, zeka, bellek, algılama, hatırlama gibi süreçleriyle ilişkisi bulunmakta ve bu süreçlere paralel olarak gelişmektedir. Piaget’e göre, çocuklar önce uyarıcılarla ilgili bilişsel bir şema oluştururlar. Daha sonra oluşturdukları şemaları dilsel olarak sembolleştirirler.

DİL GELİŞİMİ Psikolinguistik Kuram (Doğuştancı Kuram, Biyolojik Alt Yapılı Kuram) Naom Chomsky bu kuramla özdeşleşmiştir. Psikolinguistik kurama göre bireyler dil öğrenme mekanizmasıyla, biyolojik alt yapısıyla ve kapasitesiyle dünyaya gelirler.

Psikolinguistik Kuram Chomsky mekanizmaya ^dil kazanım aygıtı/mekanizması/ programı (language aquisition device) ^ adını vermiştir. Daha sonra mekanizma olgunlaştıkça öğrenme potansiyeli açığa çıkmaya başlar. Var olan potansiyel çevreyle etkileşime girer. Etkileşim sonrasında, çevrede konuşulan dili ve özellikleri birey kazanmaya başlar.

Psikolinguistik Kuram Bu yaklaşımı destekleyen iki temel bulgu vardır. Birincisi, çocukların dil gelişimi seyri ve bu seyirde olup biten temel değişimler bütün dil ve kültürlerde paralellik göstermesi. İkincisi, çocuklar yapılandırılmış bir dile yeteri kadar maruz kalmadıklarında dahi belli bir düzeyde dil edindikleridir.

Psikolinguistik Kuram 1. Agulama Evresi a. Ağlama evresi (0 -2 ay) b. Babıldama evresi (2 -5 ay) c. Çağıldama-heceleme evresi (6 -12 ay) 2. Tek Sözcük Evresi (12 -18 ay) 3. Telgrafik Konuşma Evresi (18 -24 ay) 4. İlk Dilbilgisi (gramer) Süreci (24 -60 ay)

Psikolinguistik Kuram bilinmektedir. Agulama Evresi (0– 12 ay): Konuşma öncesi evre olarak da Agulama evresinde, bebeklerin çıkardığı sesler gerçek konuşma olarak değerlendirilemezler ve bu evrede çıkartılan sesler evrensel özelliktedir. Yani dünyanın her tarafında bebekler bu yaşlarda aynı sesleri çıkartır, sesleri aynı şekilde birleştirirler

Psikolinguistik Kuram Tek Sözcük Evresi (12– 18 Ay): Bebekler, çevresiyle ilişkili olarak ilk anlamlı kelimelerini kullanmaya başlar. 13 aylık bebekler, 50 civarında kelime bilmekte fakat bunların tamamını 18 aya yaklaşırken ifade etmeye başlamaktadırlar. Tek sözcük döneminde, bebekler öncelikli olarak, “baba”, “anne”, “kedi”, “top” gibi aşina olduklarını konuşurlar. Bebekler, bu evrede tek kelimeyle çok şey anlatmaya çalışırlar. Bu duruma morgem denir

Psikolinguistik Kuram Bebekler ilk sözcüğünü ortalama olarak 13 aylıkken kullanırken; kelime dağarcığının birden artması olarak bilinen sözcük patlaması genellikle 17, 18 ay civarında görülmektedir. Tek sözcük döneminde aynı zamanda, anlam genişletmesi ya da anlam daraltması görülmeye başlanır. Örnek 1: Çocuğun “kedi” kelimesini, “köpek”, “koyun” gibi hayvanların yerine kullanması anlam genişlemesidir. Örnek 2: Çocuğun, kendinden küçük kardeşine “bebek” demesi fakat, komşusunun yeni doğan bebeğine bebek dememesi anlam daralmasıdır.

Psikolinguistik Kuram Telgrafik (İki Kelime) Konuşma Evresi (18– 24 Ay): Çocuklar iki kelimeyi bir araya getirerek kullanırlar. Kullanılan kelimeler, isim ve fiil şeklinde bazen de sıfat olurlar. Çocuklar bu evrede yaklaşık olarak 200 civarında kelime kullanırlar. Kullanımlarda “tanımlama, yer belirtme, tekrarlama, olumsuzlama, sahiplik, soru sorma” gibi anlam çeşitliği bulunmaktadır.

Psikolinguistik Kuram İlk Dilbilgisi (gramer) Süreci (24 -60 ay): 2 yaşından sonra çocuklar, gramer kuralına uygun (öznenesne-yüklem) uzun cümleler kullanılmaya başlanır. Ortalama 4 -5 kelimelik cümleler kullanmaya başlayan çocuklar, üzerinde, altında, yukarıda, aşağıda gibi yer belirten kelimeleri kullanmaktadırlar. «aşırı kurallaştırma: taksici- polisçi»

ÖZET

DEĞERLENDİRME SORULARI 1. İşiten anne-babaların doğuştan duymayan çocuklarıyla çalışan bir araştırmacı, bu ebeveynlerden bir kısmının, konuşma dilini öğrenebilmeleri umuduyla çocuklarına işaret dilini öğretmediklerini saptamıştır. Araştırmacı daha sonra yaptığı çalışmada, bu çocukların işaret dilinde bulunanlardan daha farklı hareketlerle, kendilerini ifade etmeye çalıştıklarını gözlemiştir. Araştırmacının bu gözlemi, dilin kazanılmasında aşağıdakilerden hangisinin önemine vurgu yapmaktadır? A) Sosyal öğrenme B) Taklit C) Pekiştirme D) Klasik koşullanma E) Biyolojik altyapı

DEĞERLENDİRME SORULARI 2. Bir çocuk annesinden su isterken "Anne su" diyor. Çocuğun bu sözü, dil gelişimi açısından aşağıdakilerden hangisine örnektir? A) Özne, yüklem, bağlaç, ek vb. öğelerin bazılarını kullanmadan konuşma (telegrafik) B) Kuralları, ilişkili olan ve olmayan bütün durumlara uygulama eğilimi (aşırı kurallaştırma) C) Kuralları yalnızca öğrenilen örneklerle sınırlı olarak kullanma eğilimi (eksik kurallaştırma) D) Yeni sözcük üretebilmek için istekli olma eğilimi (alıcı dil) E) Duyu organlarıyla alınan bilgiyi nesnelerin zihinsel tasarımlarına dönüştürme (kavram gelişimi)

DEĞERLENDİRME SORULARI 3. İlköğretim birinci sınıf öğrencisi Ulaş'ın mahallesindeki berberi 'berberci' olarak adlandırması, dil gelişiminde aşağıdakilerden hangisine bir örnektir? A) Aşırı kurallaştırma B) Kavram gelişimi C) Telgraf konuşma D) Eksik kurallaştırma E) Alıcı dil kavramı 4. Hangisi Piaget’in kuramının temelini oluşturmaktadır? a. Uyum (adaptation) b. Özümleme (assimilation) c. Dengeleme (equilibrium) d. Uyma (accomudation) e. Yakınsal gelişim alanı

DEĞERLENDİRME SORULARI 5. Hangisi insanların zihin gelişimlerinin ancak sosyal bir çevrede (bağlamda) olabileceğini vurgulayıp, zihinsel gelişimin temeline sosyal etkileşimleri koyan gelişim uzmanıdır? a. Perry b. Vygotsky c. Piaget d. Kohlberg e. Chomsky 6. Her bilişsel gelişim aşamasında üstesinden gelinmesi gereken öğrenme yaşantılarına…………………. denir. Uygun sözcük hangisidir? a. Olgunlaşma b. Büyüme c. Farklılaşma d. Gelişimsel görevler e. Adaptasyon

DEĞERLENDİRME SORULARI 7. Aşağıdaki kavram ve bilim insanı eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? a. Perry- Görelilik b. Piaget- Özümseme c. Freud- Saldırganlık İçgüdüsü d. Chomsky- Dil öğrenme aygıtı (programı) e. Vygostky- Dengeleme 8. Bir insanın tek başına öğrenmesi ile bir başkasının yardımı ile öğrenmesi arasındaki farkı ifade eden kavram hangisidir? a. Yakınsal gelişim alanı b. Öğrenmede gelişimsel fark c. Öğretmenin farkı d. Olgunlaşma yoluyla öğrenme e. Mizaç kaynaklı öğrenme

DEĞERLENDİRME SORULARI 9. 5 yaşındaki Ayşe oyuncak bebeğinin kolunu kırmış ve ondan defalarca özür dilemiştir. Bu davranışı Piaget’in bilişsel gelişim kuramında yer alan hangi özelliğe bir örnektir? a. Korunum b. Yapaycılık c. Animizm d. Gerçekçilik e. Tersine çevirebilirlik 10. Bir hemşirenin kendisine iğne yapmasından sonra hemşirelerin kötü olduğuna inan bir çocuk, yanağını okşamak isteyen başka bir hemşirenin de onun canını yakmak istediğini düşünür. Bu düşünce hangisine örnektir? a. Genelleme b. Benmerkezcilik c. Uyumsama d. Psikolojik stres e. Özümleme

DEĞERLENDİRME SORULARI 11. İki yaşındaki Esra, annesi gözden kaybolduğunda huzursuzluk, gerginlik, ağlama ve benzeri tepkiler vermektedir. Esra’nın böyle tepkiler vermesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Henüz nesne devamlılığı kavramını kazanmamış olması B) Bu yaşlardaki çocuklarda görülen benmerkezci düşünme biçimine sahip olması C) Kayıtsız bağlanma stiline sahip olması D) Bu yaşlardaki çocuklarda benzer durumlarda ortaya çıkan ayrılık kaygısını yaşaması E) Bu yaşlardaki çocuklar gibi gerçeklik ilkesinden çok, haz ilkesine göre davranması

DEĞERLENDİRME SORULARI 12. Ali’nin annesi bir çikolatayı tam ortasından bölerek yarısını onun, diğer yarısını da küçük kardeşinin tabağına koyar. Ancak, küçük kardeşinin dişleri henüz tam olarak çıkmadığı için onun tabağındaki çikolatayı birkaç parçaya böler. Ali, kardeşinin tabağındaki çikolataları görünce annesine “Ona daha çok çikolata verdin. ” der ve ağlamaya başlar. Piaget’nin bilişsel gelişim kuramına göre Ali aşağıdakilerden hangisini henüz kazanmamıştır? A) Nesne devamlılığı B) Korunum ilkesi C) Başkalarının bakış açısını anlama D) Davranışları niyete göre değerlendirme E) Görelilik ilkesi

DEĞERLENDİRME SORULARI 13. Lise 2. sınıf öğrencisi Deniz’in kendisini sürekli olarak izleyen ve kendisi hakkında fikir yürüten bir seyirci kitlesinin olduğunu düşünmesi, aşağıdaki kavramlardan hangisine örnek olabilir? A) Cinsel rol karmaşası B) Suçluluk duygusu C) Ergen benmerkezciliği D) Aşağılık duygusu E) Yalnızlık duygusu

DEĞERLENDİRME SORULARI 14. Birey işlem öncesi dönemde birçok şeyin başkaları tarafından da kendisinin algıladığı gibi algılandığını düşünür. Bireyin bu yaklaşımı aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir? A) Gruplandırma B) İmgeleme C) Benmerkezci D) Bütünleştirme E) Dengeleme

DEĞERLENDİRME SORULARI 15. Dört yaşındaki Nursel sokakta yürürken bir cüce görür. Annesine dönerek “Şu çocuğa bak. ” der. Annesi Nursel’e bazı yetişkinlerin böyle küçük olduklarını anlatmaya çalışır. Nursel “Hayır anne, o bir çocuk. ” diyerek ısrar eder. Nursel’in cüce kişiyle ilgili bu tepkisi aşağıdakilerden hangisine örnek olabilir? A) Organizasyon B) Uyum kurma (akomodasyon) C) Özümleme (asimilasyon) D) Nesne devamlılığı E) Korunum