ETM PSKOLOJS 4 HAFTA Ahlak Geliimi Tanm Kuramsal

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ 4. HAFTA

Ahlak Gelişimi - Tanımı -Kuramsal Yaklaşımlar -Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı -Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Kuramı -Ahlak Gelişimi Aşamaları -Özet -Değerlendirme Soruları

AHLAK GELİŞİMİ Her insanda “doğru yada yanlış”, ”iyi yada kötü” “yapılması hoş karşılanabilen yada hiçbir şekilde kabul edilmeyen” davranışların neler olduğuna ilişkin yargılar bulunmaktadır. Bu yargılar; bireyin kendi davranışlarını belirleyen, neleri yapıp neleri yapmaması gerektiği konusundaki, bireye özgü inançlar ve değerler sisteminden kaynaklanmaktadır.

AHLAK GELİŞİMİ Ahlak, bireyin doğru ile yanlışı ayırt edebilmesini sağlayan ilkeler ve değerler bütünüdür. Kişinin doğruyu ve yanlışı ayırmasındaki içsel sesidir. Toplumun çoğunluğunun vicdanında kabul gören kurallardır. Kuşaktan kurağa aktarılan değerlerdir. Yazılı olmayan toplum kurallarıdır.

AHLAK GELİŞİMİ Kişinin kendisinin oluşturduğu, toplum tarafından da kabul gören, kişinin yaşam biçimi ve davranışlarında gözlenen idealler ve ilkelerdir. Tanımlardan da anlaşılacağı gibi ahlakın; toplumsal olmak üzere iki boyuttan söz etmek mümkündür. bireysel ahlak

AHLAK GELİŞİMİ Ahlaki gelişim; ise çocuğun toplumun normları doğrultusunda, doğru ve yanlışa ilişkin kendi kişisel değerlerini oluşturabilme sürecidir. Ahlak gelişimi, birey açısında toplumun tüm değerlerine körüne uymanın ötesinde topluma etkin bir uyum sağlamak için bir değerler sistemi oluşturma süreci olarak tanımlanmaktadır.

Birlikte Düşünelim Toplumun genelinin ahlaki olarak kabul ettiği, ancak sizin ahlaki görmediğiniz davranışlar var mı?

AHLAK GELİŞİMİ Birey bu içselleştirmeyi gerçekleştirirken yeni değerler sistemi oluşturur ve kendinden de bir şeyler katar. Bunu yapmak içinde bilişsel gelişimde bir düzey gerektirir.

Ahlak Gelişimine Kuramsal Yaklaşımlar Psikanalitik Kuram: *Çocukların ahlak kurallarını fallik evrede (3 -6 yaş), aynı cinsiyetteki ebeveynlerinden özdeşim yolu ile öğrenirler. Bu özdeşim sonucu çocukta süperego ortaya çıkmaktadır *Süper-ego kişinin çocukluk devresinde büyükleri ile olan etkileşimi sonucu gelişir. *Süperego; vicdan ve ego ideali olarak iki bölümden oluşur. Vicdan bireyin yapmaması gerekenleri, ego ideali ise yapması gerekenleri içermektedir.

Ahlak Gelişimine Kuramsal Yaklaşımlar Kişi vicdanının sözünü dinlemez ise suçluluk hissedecektir. Eğer ego idealinin isteklerine yerine getiremez ise utanç hisseder. Frued’a göre kişinin vicdan ve ego ideallerine uygun davranmasının nedeni bu suçluluk ve utanç duygularıdır. Örn: Ali bakkala girdiğinde çikolataları görür ve kimseye çaktırmadan cebine onları atabileceğini fark eder. Bu noktada süperego devreye girerek vicdanı ile olayı hırsızlık olarak değerlendirecektir. Çocuk çikolataları çaldığında suçluluk hissedecektir.

Ahlak Gelişimine Kuramsal Yaklaşımlar Davranışçı Kuram; Davranışçı kurama göre ahlaki davranışlar şartlı öğrenme yoluyla kazanılabilmektedir. Ahlaki yargılar, bireyin dışındaki etkenlere bağlı olarak ortaya çıkmakta, genelde onay gören ve pekiştirilen davranışlar “doğru”, hoş görülmeyen, cezalandırılan davranışlar ise “yanlış” olarak değerlendirilmektedir.

Ahlak Gelişimine Kuramsal Yaklaşımlar Çocuğun ahlaka uygun davranış gerçekleştirdiğinde pekiştirilmesini, uygun olmayan davranışlarında ise cezalandırılması gerektiğini savunur. Bu süreçlerle ahlak gelişiminin sağlanacağını öne sürmektedir. Örn: Ali arkadaşları ile bakkala gider ve bir arkadaşının gizlice çikolataları cebine koyduğunu görür. Ona engel olmak ister ve tartışmaya başlar. Bunu gören ve durumu anlayan bakkal Ali’ye bir çikolata hediye eder ve arkadaşına kızar. Ali’nin aynı davranışı benzer durumlarda da göstermesi beklenir.

Ahlak Gelişimine Kuramsal Yaklaşımlar Sosyal Öğrenme Kuramı; *Ahlak gelişiminin temelinde yetişkin davranışlarının model alınarak ve taklit edilerek öğrenmesi yatar. *Çocukların, ilk modelleri anne-babalarıdır. Çocuklar, hem genel birtakım tutumları, hem de özel bazı davranışları, anne-babalarını gözleyerek, model alma ve taklit yoluyla öğrenirler.

Ahlak Gelişimine Kuramsal Yaklaşımlar Model alma süreci içindeki çocuklar, anne-babanın birçok kişilik özelliğini taklit ederken, ahlaki ve kültürel değer ve standartlarını da benimsemektedirler. Örn: Ali’nin, arkadaşının hırsızlık yapma girişimini engellediği için bakkal tarafından ödüllendirildiğini gören Mehmet’in hırsızlık yapmaya çalışan kişileri engellemesi gerektiğini öğrenmiş olur.

PIAGET’in AHLAK GELİŞİMİ KURAMI

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Piaget’e göre ahlak gelişimi, bilişsel gelişime paralellik göstererek ilerler. Bilişsel gelişimi etkileyen faktörlerin ahlak gelişimini de etkilediğini savunur. Bu sebeple ahlak gelişiminde üst düzeyde gelişim gösterilebilmesi için bilişsel gelişimde üst düzey gelişimin gerçekleşmesi gerekir.

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Piaget ahlakın merkezinde 2 kavramın yattığını ileri sürmektedir: 1. Sosyal düzenin kurallarına saygı 2. Adalet bilinci ve duygusu

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Piaget ahlak gelişimi kuramını çocukların oyunlarının incelenmesine dayanarak oluşturur. Ahlaki yargı gelişimini ölçmek için çocuklara ahlaki çelişki) içeren öyküler sunmuşlardır. ikilemler (dilemma, Örn: Hans adındaki küçük bir çocuk odasındadır. Yemeğe çağrılır. Yemek odasına gider. Fakat kapının arkasında bir sandalye vardır. Sandalyedeki tepside de 15 bardak. Kapının arkasındakinden haberi olmayan Hans içeri girer, kapıyı tepsiye çarpar ve bumm! 15 bardak kırılmıştır.

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Piaget ahlak gelişimini üç dönemde incelemiştir; *1. Ahlak öncesi evre (0 -5 yaş) *2. Dışa bağımlı ahlak (heteronom) (6 -10 yaş) *3. Ahlaki özerklik (otonom) (+11 yaş)

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Ahlak öncesi evre (0 -5 yaş): *Piaget`ye göre çocuklar yaklaşık 5 yaşına kadar, dışarıdan gördüğü olayları aynen taklit ederler, yani çevrelerinde gördüklerinin ne anlama geldiği konusunda bir fikirleri yoktur. *Yetişkin otoritesine körüne bağlılık vardır, önemli olan cezadan kaçmaktır. Bu nedenle yaşamın ilk beş yılında gerçekçi anlamda bir ahlak gelişiminden söz edilemez.

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Bu yaş aralığı Piaget`in bilişsel gelişim kuramında duyusal motor ve işlem öncesi dönemlere denk gelmektedir. Yani çocuğun olaylara başkalarının bakış açısıyla bakma şansı (empati) yoktur.

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı 2. Dışa bağımlı ahlak (heteronom) (6 -10 yaş): *6 -10 yaş arasındaki çocuklar artık çevrelerindeki olayların anlamlarını kısmen de olsa anlamaya başlarlar. *Piaget`e göre bunda oyun ve akranlarla etkileşim önemli paya sahiptir. *Kurallara mutlak uyum bu dönemin temel özelliğidir.

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Çocuklara göre kural büyük bir otorite tarafından konulmuştur ve asla sorgulanamaz. Yanlış davranış bu dönemdeki çocuklara göre otomatik olarak cezayı gerektirir. Fakat kendileri de kesin ve değişmez olarak kabul ettikleri bu kurallara uymakta zorlanırlar. Bu evrede çocuklar olayın nedenini, niyetini sorgulamaz. Onlar için nesnel olan sonuç önemlidir.

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Örn: Ahmet ve Mehmet evin içinde top oynarken, Ahmet masa üzerinde duran 5 bardağı Mehmet ise çok değerli bir vazoyu kırar. Eve gelen anne gördüğü manzara karşısında çok sinirlenir ve her ikisine de birer tokat atar. Mehmet haksızlığa uğradığını düşünmekten Eğer o bir tokat yediyse, abisi Ahmet beş tokat yemelidir.

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı 3. Ahlaki özerklik (otonom) (+11 yaş): *11 yaş ve üzerinde çocukların yaptıkları görelilik kazanmaya başlar. İçinde bulunulan koşulları dikkate alarak değerlendirme yapan çocukların değer 'yargıları esneklik gösterir. *Bir davranışın iyi ya da kötü olduğuna karar verirken davranışın altında yatan niyet önemlidir.

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Bu evreden itibaren çocuklar kuralların insanlar tarafından konulan «şeyler» olduğunu anlar. *Kuralların isteğe ve faydasına göre değiştirilebileceğini anlarlar. Bir kural çiğnenmişse sonuca değil önce nedene ve niyete bakılır ve ahlaki değerlendirme buna bağlı olarak yapılır. *Bu evrede nesnel sorumluluk önemini yitirmiş öznel sorumluluk ön plana getirilmiştir

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı Fatma, babasının masa üzerinde unuttuğu dolma kalemiyle oynarken küçük bir damla mürekkebi masa örtüsüne akıtır. Nesrin ise babasının masa üzerinde bıraktığı dolma kaleminin mürekkebinin bittiğini görür ve babasına yardımcı olmak için mürekkebi doldurmak ister. Bu esnada eli mürekkep şişesine çarpar ve masa örtüsü boydan boya mürekkep olur. Her iki olaya da şahit olan 13 yaşındaki Kenan. Fatma'nın daha suçlu olduğunu çünkü babasının dolma kalemiyle oynamaması gerektiğini söyler Nesrin suçlu değildir (ya da daha az suçludur) çünkü babasına yardımcı olmaya çalışmaktadır. Örn:

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı ALİM KAYA 159 DİYALOG FOTO EKLE

KOHLBERG’in AHLAK GELİŞİMİ KURAMI

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Bireyin ahlak gelişiminin geçirdiği aşamaları ve bu aşamaların birbirleriyle ilişkilerini ve ahlak gelişimini belirleyen temel prensiplerini en geniş şekilde Kohlberg (1927 -1987) incelemiştir. Kohlberg’in ahlak gelişim kuramı, Piaget’in kuramının yeniden incelenmesi ve anlamlandırılmasıdır.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Kohlberg ahlak aşamalarını saptayabilmek için deneklere dokuz hikaye vermiş, her birinin ardından doğru ve yanlış davranışları nedenleriyle birlikte sormuştur. Çözümlemede önemli olan doğru yada yanlış yargılardan çok, bu yargıların dayandığı ahlaki düşünce tarzı, ahlaki yargıdır. Kohlberg’e göre ahlak yargılarındaki tutarlılık, ancak ahlaksal düşüncenin davranışa da yansıması halinde mümkündür.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Heinz İkilemi https: //www. youtube. com/watch? v=5 czp 9 S 4 u 26 M

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Avrupa’da bir kadın yakalandığı özel bir kanser türünden dolayı ölüme çok yaklaşmıştır. Doktorlar, şehirdeki bir eczanenin yeni keşfettiği radium bileşimli bir ilacın yararlı olabileceğini, kadının kocası Heinz’e bildirirler. İlaç çok pahalıdır ve bir dozu için yaklaşık 200 dolara mal olmaktadır. Fakat eczacı ilacın bir dozu için yaklaşık 2000 dolar istemektedir.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Heinz bütün gayretleriyle 1000 dolar toplayabilmiştir. Heinz eczacıya karısının çok hasta olduğunu ve paranın kalan yarısını da sonra vereceğini söyler. Eczacı Heinz’in teklifini kabul etmez ve ilaç için paranın tamamını ister. *Şimdi Heinz ne yapmalı mıdır? Niçin?

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Kohlberg’e göre ahlaki evreler(aşamalar) düzenli bir sıra izlemektedir. Bir sonraki evreye ancak bir önceki evre sindirilince geçilebilir. *Evreler(aşamalar) arasında ardışıklık vardır ve asla geriye dönülemez! Her basamak bir sonraki basamağın ön koşuludur. Her birey farklı evrelerde sonlanabilir. *Dolayısıyla toplumsal ahlak ikinci plandadır. Bireysel ahlak ön plandadır.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı 1. Gelenek Öncesi Düzey Ceza ve İtaat Eğilimi Saf Çıkarcılık (Araçsal İlişkiler Eğilimi) 2. Geleneksel Düzey İyi Çocuk Eğilimi (Kişilerarası Uyum) Kanun ve Düzen Eğilimi 3. Gelenek Sonrası Düzey Toplumsal(Sosyal) Sözleşme Eğilimi Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı 1. Gelenek Öncesi Düzey: *Bu düzeyin temel özelliği körüne bağlılık, karşılıklı sorunlarda bireysel çıkarlara dayalı ilişkidir. *“Kuvvetli olan kazanır” düşüncesi temel felsefesidir. *Bu düzeyde kişi iyi-kötü, doğru-yanlış gibi kültürel kural ve değerlere açıktır.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Ancak bunları, ceza ödül gibi fiziksel sonuçlarına göre ya da bu kuralları ortaya koyan kimselerin fizik gücüne göre değerlendirir. Bu düzey iki evreyi kapsar; *Ceza ve İtaat Eğilimi *Saf Çıkarcılık (Araçsal İlişkiler Eğilimi)

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Ceza ve İtaat Eğilimi : *Kurallara ve otoriteye körüne bağlılıktır. Kurallar nasıl gerektiriyorsa, otorite nasıl istiyorsa ona uymak gerekir. *Uygun davranılmadığı zaman yanlış davranılmıştır ve karşılığı cezadır. Dolayısıyla otoriteye ve kurallara boyun eğmenin temel nedenlerinden biri cezadan kaçınmaktır.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Özellikle insanlara ve eşyalara maddi zarardan kaçınılır. İnsan yada eşyaya zarar verilmişse ceza zararın doğal sonucu olarak değerlendirilir. *Genel olarak olayın dış görünüşüne ve meydana gelen zararın büyüklüğüne bakarak karar verilir. Olayın gerisindeki neden önemli değildir. *Davranışın yapılıp yapılmaması, otoriterin varlık, yokluk durumuna göre değişmektedir.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Örnekler: – Odasında televizyon izleyen Mahmut, annesinin geldiğini duyunca hemen çalışma masanın başına oturmuş ve ders çalışmaya başlamıştır. – Kırmızı ışıkta karşıya geçen yayaya sorulur: ‘Burada bir trafik polisi olsaydı, yine kırmızı ışıkta geçer miydiniz? ’ ”Hayır” cevabı alınır.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Örnek: Bir çocuk annesine yardım ederken on tane tabağı kazara düşürüp kırmıştır. Diğeri ise annesi görmeden şeker alırken bir tek şekerliği düşürüp kırmıştır. Bu dönemdeki çocuklara hangi çocuğun daha suçlu olduğu sorulduğunda on tane tabak kıran çocuğun daha suçlu olduğunu belirtmişlerdir

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Saf Çıkarcılık (Araçsal İlişkiler Eğilimi): *İhtiyaç karşılandığı sürece kurallara uyulur. Birey için her şey karşılıklıdır. *Doğru olan, diğer insanların ihtiyaçlarını da dikkate alan somut ve pragmatik bir alışveriştir. *Bireyin kendisi yine birinci plandadır. Ancak, ilk kez kendisi dışındaki diğer insanların da bazı ihtiyaçları olduğunu anlar.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Bu eğilimde olan bireyler, çıkarlarına göre davranmaktadır. Dolayısıyla burada doğru davranış, kişinin gereksinimlerini tatmin eden davranıştır. *Bu evredeki kişinin düşüncesine göre kişi kendi çıkarları ve ihtiyaçları neyi gerektiriyorsa o şekilde davranması gerekir. Bu hak diğer insanlar için de geçerlidir. *Örn: Ahmet pastayı keserken daima en büyük dilimi kendisine ayırmaktadır. Ancak hangi dilimin kendisine geleceğini bilemediği zamanlarda, pastayı mümkün olduğunca eşit kesmeye çalışır.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Saf Çıkarcılık (Araçsal İlişkiler Eğilimi):

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı 2 - Geleneksel Düzey : *Bu düzeyde aile, grup yada ulusun beklentisi kendi başına değer taşır. Buradaki tutum sadece sosyal düzen ve beklentilere uymak değil, aynı zamanda onlara gösterilen sadakatte önemlidir. *Birey kişi sayısını biraz daha genişletecektir ve bu dönemle birlikte birey, ilk kez kendi ihtiyaçlarını ikinci plana atacaktır. Empati yeteneğiyle birlikte birey artık kendini başkalarının yerine koyabilmektedir.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Geleneksel düzeyde grubun beklentileri bireyin kendi beklentileri kadar değerlidir. Grupsal bir bencillik anlayışı vardır. Kendi bulunduğu grup, diğer gruplardan üstün tutulmalıdır. *Mevcut sosyal düzenin korunması ve desteklenmesi ve bu düzenin kurum ve gruplarıyla özdeşleşmek önemlidir. *Kabul görme anlayışı vardır. Geleneksel düzey için anahtar kelimemiz budur.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Bu düzeyin iki alt evresi vardır: *İyi Çocuk Eğilimi (Kişilerarası Uyum) *Kanun ve Düzen Eğilimi

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı İyi Çocuk Eğilimi (Kişilerarası Uyum): *Çevresindeki insanların ihtiyaçları ve beklentilerine, kendine biçilen role göre davranır. Grubuna karşı düşünceli ve özverilidir. *Bu süreçte artık birey, olayları çevresindeki kişilerin gözleriyle görmeye başlar, yani empati kurar. *İyi davranış demek başkalarını mutlu etmek demektir.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Davranış niyete göre değerlendirilir. ‘İyi niyetli olmak’ önem kazanır. Güven, sadakat, saygı, karşılıklı ilişkilerin devamlılığı ve minnettarlık önemlidir. *Örn: Otobüste oturacak yer bulan Semih, birkaç durak sonra yaşlı bir teyzenin ayakta kaldığını fark eder. "Şimdi yer vermezsem, otobüsteki herkes beni ayıplar" düşüncesiyle oturduğu yerden kalkıp yaşlı teyzeye yer verir. *Toplumsal bir konuda imza kampanyasına katılan Ayşe`ye neden bu kampanyaya katıldığı sorulduğunda "Öğretmenini çok sevdiğini, o katıldığı için kendisinin de katıldığını" söyler.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Kanun ve Düzen Eğilimi: *Doğru, bireyin temel ihtiyacı, toplumsal düzeni korumak, toplumun ve grubun refahı doğrultusunda davranmaktır. *Değer yargıları, kurallar toplumun düzeni için olmazsa olmaz olarak görülür. *Dolayısıyla kanunların, yönetmeliklerin değiştirilmesine, ihlaline karşı çıkarlar. Kanun ve düzen eğiliminde genel anlamda yasaların, kanunun üstünlüğü esastır. *Bakış açısı yakın çevreden bütün topluma genişlemiştir.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Doğru davranış kanunlar içinde değerlendirilir, kanunlar tartışılmadan, sorgulanmadan uygulanır. *Kurallara uymanın nedeni, toplumsal sistemin-düzenin- korunmasıdır. “Ya herkes aynı şeyi yaparsa” kaygısı toplumsal düzenin bozulması korkusunu yansıtır. “Herkes vergisini vermezse ne olur? ’’ *Örn: Veli, denizde dubaları geçip açılan arkadaşlarının tüm ısrarına rağmen, ‘Dubaları Geçmek Yasaktır’ tabelasından ötürü açılmamıştır. – Murat, etrafta hiç polis olmadığı halde yol bomboşken karşıya geçmek için yeşil ışığın yanmasını beklemektedir. – Sigara içmenin yasak olduğu bir alanda sigara içenleri gören Yasemin, sigara içenleri ilgili görevliye hemen şikayet etmiştir.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı 3. Gelenek Sonrası Düzey: *Bu düzeyde artık çıkarcılık tamamen bitmiştir. Bağımsız değerler sistemi oluşmuştur. *Gelenek sonrası düzeyde yer alan bireyler, mevcut otoriteden bağımsız olarak toplumsal düzeni, yasaları, kanunları artık sorgulayabilmektedir. *Bu düzeydeki bireyler kuralları reddetmezler, aksine savunurlar ancak bu kurallar önce sorgulanır ve değerlendirilir.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Birey bu sorgulama sonunda mevcut kuralların insan haklarına, eşitliğe, özgürlüğe vb. değerlere uygun olduğu sonucuna varırsa kuralı kabullenir ve savunur, değilse reddeder. *Kohlberg, Piaget’in her bireyin soyut işlemler dönemine çıkamayacağı bilgisine paralel olarak, insanların büyük bir kısmının geleneksel düzeyde ahlaki yargılarda bulunduklarını, gelenek sonrası düzeye çok az sayıda insanın çıkabileceğini belirtmiştir.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Toplumsal(Sosyal) Sözleşme Eğilimi: *Toplumun üzerinde anlaştığı konular korunmalıdır. Ancak ihtiyacı karşılamayan düzenler toplum yararına değiştirilebilir. *Kanunların toplumun ihtiyacına göre değişitirilebilmesi özelliği, kanun ve düzen eğiliminden farkını gösterir. *Kanunlar, uygulandığı bireylere adil olduğu ve ihtiyacı karşıladığı sürece saygıyı hak eder.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Toplumsal(Sosyal) Sözleşme Eğilimi: *Yaşama, özgürlük gibi temel hak ve özgürlüklerini çoğunluğun görüşüne ters düşse bile korumaktır. *Bu düzeydeki ahlak gelişimine göre çoğunluk anlaşarak, azınlıkta kalanların temel haklarına zarar verecek kanunlar yapamazlar. *Örn: Öğrenci Seçme Sınavı'na (ÖSS) girerken 2005 yılına kadar alanları dahilinde bir bölüm seçmeleri durumunda ek puan alıyorlardı. Ancak 2006 yılında ek puan kaldırıldı. Açılan dava sonucu ek puan geri geldi.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi : *Sistem ve kurallardan çok insan hakları, özgürlük, adalet, demokrasi gibi ilkeler ön planda tutulur. Yarar tüm insanlık içindir. *Etik ilkeler göz önünde tutulur ve ahlak üstü bir anlayış oluşur. Evrensel ahlak düzeyi, bireyin ahlak ilkelerini kendinin seçip oluşturduğu, ahlak gelişiminin son aşamasıdır. *Evrensel ahlak ilkesine ulaşan bireyler ideallerine sıkıya bağlıdır ama aynı zamanda bunları sorgulamaya da açıktır.

Kohlberg ’in Ahlak Gelişimi Kuramı Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi : *Halihazırdaki yasalar bu ideallerle çeliştiği zaman birey kendi vicdanına uygun davranışta bulunur. Dolayısıyla kendi ilkelerine aykırı durumlarda yasalara karşı çıkmaktan kaçınmaz. *Evrensel ahlak evresine ulaşmış bireyler, ihtiyaç duyulduğunda bir başkasını kurtarabilmek için kendi canlarını riske atabilirler. (Mesleği gereği ya da bir zorunluluk nedeniyle değil, sadece insanlık adına. ) *Örn: Mehmet Bey, denizde boğulmak üzere olan ve "imdat" diye bağıran bir kişi görür. Kendisi çok iyi yüzme bilmediği halde, hiç düşünmeden suya atlayıp o kişiyi kurtarmaya çalışır.

Birlikte Düşünelim 6. Evreye (Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi) ulaşma konusundaki düşünceleriniz nelerdir?

ÖZET

DEĞERLENDİRME SORULARI 1. 6, 10 ve 16 yaşındaki üç kardeş, haberlerdeki izledikleri 'silahlı çatışma' olayını farklı yönleri, e açıklamışlardır. En büyük kardeş olayı toplumsal açıdan ele alırken, ortanca kardeş bu insanların bu kadar kötü davranışlar sergilediğinden, küçük kardeş ise kaç kişinin öldüğünden bahsetmektedir. Çocukların bir olayı değerlendirirken, böylesi farklı açılardan ele almalarının temelinde, aşağıdakilerden hangisi yatmaktadır? A) Kişilik özelliklerinin farklılığı B) Genetik özelliklerini farklılığı C) Yetiştikleri ortamın farklılığı D) Duygusal özelliklerinin farklılığı E) Ahlak gelişim düzeylerinin farklılığı

DEĞERLENDİRME SORULARI 2. Ahmet Bey kendisinden borç para isteyen arkadaşının bu isteğini yerine getirmiştir. Eşinin "Neden borç verdin, bizim başkalarına borç verecek kadar paramız yok. " demesi üzerine eşine "Bir gün benim de ihtiyacım olursa o da bana verir. " demiştir. Arkadaşına borç verme gerekçesi dikkate alındığında Ahmet Bey, Kohlberg`in kuramına göre ahlak gelişiminin hangi dönemindedir? A) Amaca yönelik araçsal ilişkiler eğilimi B) İtaat ve ceza eğilimi C) Toplum düzenini koruma eğilimi D) İyi çocuk eğilimi E) Evrensel ahlak ilkeleri eğilimi

DEĞERLENDİRME SORULARI 3. Özgür, annelerine sürpriz doğum günü pastası yapmak isterken, on yaşındaki ağabeyinin mutfağı çok fazla kirlettiğine, on dört yaşındaki ablasının ise annesinin misafirler İçin yaptığı pastadan gizlice yerken buzdolabının önüne küçük bir parça düşürdüğüne tanık olur. Özgür, gelişimsel açıdan Piaget`nin öngördüğü 'ahlaki gerçekçilik' döneminde bulunduğuna göre, kardeşlerinin ne ölçüde kabahatli olduğu konusunda nasıl bir yargıya varması beklenir? A) Mutfağı kirlettikleri için her ikisini de eşit ölçüde kabahatli bulması B) Mutfağı daha fazla kirlettiği için ağabeyini daha çok kabahatli bulması C) Ağabeyinin iyi niyetini dikkate alarak, onu daha az kabahatli görmesi D) Hangi kardeşiyle daha iyi geçiniyorsa onun daha az kabahatli olduğunu söylemesi E) Ablasını bir yetişkin olarak gördüğü için onun mutfağı kirletmesini normal karşılayıp ağabeyini daha çok kabahatli bulması

DEĞERLENDİRME SORULARI 4. Bir işyerinde ilkyardım kursuna çağrılan personelin bu kursa karşı verdikleri aşağıdaki tepkilerden hangisi, Kohlberg`in ahlaki gelişim kuramına göre gelenek ötesi düzeydeki bir gelişimi yansıtmaktadır? A) Kursa gideceğim; çünkü bu sayede bir hayat kurtarırsam kahraman olacağım. B) Aslında kursa gitmek istemiyorum; ama gitmezsem uyarı alacağım İçin gideceğim. C) Bu kursa gitmek istememiştim; ama beni çağırdıkları için gidiyorum. D) İlkyardım öğrenmek umurumda değil; arkadaşlarımın hepsi gittiği için ben de gideceğim. E) Bu kursa gideceğim; çünkü öğreneceklerim sayesinde bir İnsanın yaşama şansını artırabilirim.

DEĞERLENDİRME SORULARI 5. İnsan gelişimine ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Ahlak gelişimi, bilişsel gelişim tamamlandıktan sonra başlar. B) Yetişkinlikte psikolojik sorunlar azalır, biyolojik sorunlar artar. C) Dil gelişimi ile bilişsel gelişim arasında nöbetleşe bir ilişki vardır. D) Psikomotor gelişim bedensel gelişimden bağımsız oluşur. E) Üst düzey ahlaki davranışlar soyut düşünmeyi gerektirir, ancak tersi doğru değildir. 6. Bir hasta bakıcı, hastalara bir yandan "Sıranızı bekleyin içeride hasta var!" deyip bekleyenleri doktorla görüştürmemekte, diğer yandan da, fark ettirmeden tanıdıklarını öncelikle muayene ettirmeye çalışmaktadır. Bu hasta bakıcının tanıdıklarına ayrıcalık göstermesi, Kohlberg`in ahlaki gelişim evrelerinden hangisinde olduğunu gösterir? A) İtaat ve ceza eğilimi B) Saf çıkarcı eğilim C) İyi çocuk eğilimi D) Toplumsal anlaşma E) Evrensel ahlak ilkeleri

DEĞERLENDİRME SORULARI 7. Burak arkadaşlarının oyunlarını bozan, aşırı hareketli bir öğrencidir. Bu konuda diğer öğretmenlerden de sık şikâyet duyan okul rehber öğretmeni Ayşe Hanım, Burak'la bir sözleşme yapmaya karar verir. Aralarında yaptıkları sözleşmeye göre, Burak arkadaşlarıyla kavga etmeyecek ve onları şikâyet etmeyecektir. Sözleşme yapıldıktan bir hafta sonra okuldan eve döndüğünde, ailesi Burak`ın bir dişinin kırıldığını fark eder. Ailesi ısrar etmesine karşın Burak, dişini kendisine saldıran bir öğrencinin kırdığını söylemez. Burak`ın rehber öğretmenle yaptığı sözleşmeye uyduğu için dişini kıran öğrencinin adın gizlemesi, Kohlberg`in ahlaki gelişim evrelerinden hangisinde olduğunu gösterir? A) İtaat ve ceza eğilimi B) Saf çıkarcı eğilim C) İyi çocuk eğilimi D) Kanun ve düzen eğilimi E) Sosyal sözleşme eğilimi

DEĞERLENDİRME SORULARI 8. Aşağıdakilerden hangisi Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Kuramı açısından doğrudur? A. Her bir düzeyin altında üçer alt evre olması, B. Kuramın sekiz temel basamaktan oluşması, C. Ahlaki düzeylerde yükselmeye paralel olarak, ahlaki yargıların karmaşıklaşması, D. Ahlaki yargıların düzeyinin, davranışın doğruluğu ve yanlışlığına göre belirlemesi, E. Ahlaki gelişimin, bilişsel gelişimden bağımsız olması. 9. Kohlberg’in ahlaki gelişim dönemlerinden, karar verilirken toplumsal anlaşmaya ya da evrensel ahlak ilkelerinin bireye rehberlik yaptığı düzey aşağıdakilerden hangisidir? a) Gelenek öncesi b) Geleneksel c) Gelenek sonrası d) Toplumsal vicdan e) Evrensel ahlak ilkeleri

DEĞERLENDİRME SORULARI 8. Aşağıdakilerden hangisi Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Kuramı açısından doğrudur? A. Her bir düzeyin altında üçer alt evre olması, B. Kuramın sekiz temel basamaktan oluşması, C. Ahlaki düzeylerde yükselmeye paralel olarak, ahlaki yargıların karmaşıklaşması, D. Ahlaki yargıların düzeyinin, davranışın doğruluğu ve yanlışlığına göre belirlemesi, E. Ahlaki gelişimin, bilişsel gelişimden bağımsız olması. 9. Kohlberg’in ahlaki gelişim dönemlerinden, karar verilirken toplumsal anlaşmaya ya da evrensel ahlak ilkelerinin bireye rehberlik yaptığı düzey aşağıdakilerden hangisidir? a) Gelenek öncesi b) Geleneksel c) Gelenek sonrası d) Toplumsal vicdan e) Evrensel ahlak ilkeleri

DEĞERLENDİRME SORULARI 10. Savaş her koşulda yanlıştır ve amacı ne olursa olsun insanlara zarar verir. Bunun yerine iletişime dayalı, karşılıklı saygı içeren çözümler bulunmalıdır. Savaşla ilgili bu yorumu yapan birey Kohlberg‘ in ahlak gelişimi kuramına göre aşağıdaki evrelerin hangisinde olabilir? a) iyi çocuk b) Yasalara uyma c) Saf çıkarcı eğilim d) Evrensel ahlak ilkeleri e) Ceza ve itaat