ETM HUKUK TEMELLER Yard Do Dr Bakr ARABACI

EĞİTİM HUKUKİ TEMELLERİ Yard. Doç. Dr. İ. Bakır ARABACI

DÜŞÜNME SORULARI • • Hukukun temel kaynakları nelerdir? Eğitim hakkı nerede yer alır? Uluslar arası belgelere eğitim nasıl ele alınır? Ülkemizde hangi hukuksal metinlerden eğitim ne şekilde ele alınmıştır? Türk Milli Eğitim sisteminin amaçları nelerdir? Türk Milli Eğitim sisteminin ilkeleri nelerdir? Eğitim şurası nedir ne zaman toplanır? Kalkınma planları nedir kaç yılda bir hazırlanır?

HUKUK VE DEVLET • Toplumsal yaşamın oluşturulması ve bunun sürdürülmesi için bir takım kurallara ihtiyaç vardır. • Sosyal hayatı düzenleyen kurallardan bazısı; din, ahlak ve görgü kurallarıdır. Ancak hukuk kuralları ise bunların içinde en önemlisidir. • Kişilerin birbiriyle ve toplumla ilişkilerini bir arada düzenleyen ve yaptırımı olan kurallardır • Çeşitli nedenlerle hak ve özgürlüklerin güçsüz insanlar aleyhine olması hukukun doğmasına yol açmıştır

• Halk egemenliği kullanma yetkisini devlete bırakmıştır. Devlet, kişilerin hak ve hukukunu korumakla görevlidir. • Devlet yönetiminin kurallarla yürütülmesi, yansızlık ve eşitlik gibi temel prensipler açısından önemlidir. • Hukuk devleti, insan haklarına saygı gösteren, bu hakları koruyan, adil bir hukuk düzeni kuran ve bunu devam ettirmeye çalışan, bütün eylem ve işlemlerinde hukuka ve yargı denetimine açık olan devlettir.

• Sosyal devlet, herkese ve insan onuruna yaraşır asgari bir hayat seviyesi sağlamayı amaçlayan devlettir. • SD eğitim ve öğretimi devletin başta gelen görevi sayar. • Öğretmen yetiştirme, parasız yatılılık, burs ve kredi sağlama devletin görevleri olmalıdır • Güçsüzleri korumalı, sosyal adaleti sağlamalı • Çağdaş devlet, sosyal hukuk devletinin tüm kurumlarıyla anayasanın ruhuna uygun olarak kurulmasını gerekli kılar.

HUKUKUN KAYNAKLARI • Hukuku doğuran kaynaklar – Hukuk kurallarının nasıl ve ne şekilde meydana geldiğini ifade eder • Hukuku bildiren kaynaklar – Yazılı kaynaklar (kanun, KHK, Yönet) – Yazısız kaynaklar (örf ve adetler) – Yardımcı kaynaklar (bilimsel görüşler ve yargısal kararlar)

HAK VE TÜRLERİ • Hukuk düzeni tarafından kişilere tanınmış olan yetkilerdir. Haklar üç kategoriye ayrılırlar: • Negatif statü h. : Devletin dokunamayacağı ve özel alanını çizen özgürlükler (vicdan, düşünce kişi güvenliği, konut dokunulmazlığı) • Pozitif statü h. : Devletten yardım, hizmet alma imkanı tanır (sağlık, eğitim, sosyal güvenlik) • Aktif statü h. : Siyasal görüş, tutumları açıklama örgütlen, seçilme yetkisi gibi yönetime katılma yetkisi veren haklardır.

• Hak bir durumun varlığı, özgürlük ise bireyin bu hakkın kullanılıp kullanılmamasını ifade eder • Haklar kamu hakları ve özel haklar olarak ikiye ayrılırlar. • Kamu hakları; 1)kişisel, 2)sosyal ve ekonomik 3)siyasi olmak üzere üçe ayrılırlar • Özel haklar; 1)mutlak haklar, 2)nispi haklar olarak iki guruba ayrılırlar • Mutlak haklar (herkese karşı ileri sürülebilir) • Nispi haklar (belli bir kişi yada kişilere karşı ileri sürülebilir)

EĞİTİM HAKKI • Huzurlu bir toplumun oluşturulmasında eğitim önemli bir yere sahiptir. • Demokratik ülkeler eğitim hakkının kullanılması hususunu bir görev olarak algılarlar. • Günümüzde öğretmenin siyasi tartışmalardan uzak, bireylere çeşitli beceriler kazandırması demokratik yaşamın devamı için gereklidir. • Günümüzde birçok suç unsuru ve buhran eğitim eksikliğinden kaynaklanmaktadır. • Eğitim hakkını kullanma bu yönden önemlidir

HUKUKLA İLGİLİ BELGE VE BİLDİRİLER • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (10. 12. 1948) – Eğitim hakkı hiç olmazsa temel eğitim düzeyi için parasız olmalıdır – Eğitim hoşgörüyü güçlendirmeye yönelik olmalıdır – Ana baba çocuğa verilecek eğitimi seçme hakkına sahip olmalıdır – Herkes toplumdaki kültürel etkinliklere katılma ve bilimden yararlanma hakkına sahiptir – Herkes sahibi bulunduğu yapıtları koruma hakkına sahiptir

HUKUKLA İLGİLİ BELGE VE BİLDİRİLER • Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950) – Hiç kimse eğitim ve öğretim hakkından yoksun bırakılamaz. Devlet bu görevleri yerine getirmede ana ve babanın bu eğitim ve öğretimi kendi dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama haklarına saygı gösterir • Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) – Hak ve özgürlüklerin korunması konusunun devletin başka gelen görevleri arasında olduğu

HUKUKSAL METİNLER • Anayasa: Devletin şekli, hak ve ödevler ile devlet organları arasındaki ilişkiyi belirler • Yasa: Genel, süreklilik ve soyut olmak üzere üç özelliği vardır • KHK: Bakanlar kurulunun, anayasadan aldığı sınırlı bir yetki ile yaptığı düzenleyici işlemdir • Tüzük: Bakanlar kurulu çıkarır. Danıştay inceler • Yönetmelik: Başbakanlık, bakanlık ve kamu tüzel kişileri çıkarır • Genelge: İlgililerce çıkarılan ve iletilen duyurular

HUKUKSAL METİNLER • Yönerge: hangi yolda ve nasıl çalışılması gerektiğini belirten direktiflerdir • Resmi Gazete: ilk kez 1920 yılına oluşturulmuş olan bu gazeteler, 1927 yılından itibaren düzenli olarak yayımlanmaktadır. • Resmi gazete genel olarak günlüktür. Aynı gün bir sayı daha çıkarılırsa, mükerrer sayı denir. • Resmi gazetenin 1997 sonrası sayıları ise internet üzerinden ücretli olarak dağıtılmaktadır

ÜLKEMİZDE EĞİTİMİN YASAL DAYANAKLARI • Kanuni Esasi (1876). İlköğretim okullarda zorunlu ve parasızdır • 1924 Anayasası: Hükümet gözetiminden her türlü eğitim serbesttir. ilköğretim bütün Türkler için mecburi ve devlet okullarında parasızdır. • 1961 Anayasası: Din öğretimi ancak kişilerin kendi isteği ve küçüklerin kanuni temsilcileri isteğine bağlıdır. İlköğretim kız ve erkek bütün vatandaşlar için mecburi ve devlet okullarında parasızdır. 222 sayılı yasa bu tarihlidir

ÜLKEMİZDE EĞİTİMİN YASAL DAYANAKLARI • 1982 Anayasası: Herkes dil, din, renk…ayrımı gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. • Din kültürü ve ahlak bilgisi dersleri ilköğretim okullarında zorunlu dersler arasındadır • Herkes bilim ve sanatı yayma hakkına sahiptir • Kimse eğitim ve öğretim hakkından yoksun bırakılamaz. Türçe”den başka hiçbir dil eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dili olarak okutulamaz. Özel okulların kurulması serbesttir

• Tevhidi Tedrisat Kanunu (1924): Eğitim ve öğretim bu yasa ile birleştirilmiştir. • İlköğretim ve Eğitim Kanunu (1961): İlköğretim ile ilgili düzenlemeleri içerir. • Milli Eğitim Temel Kanunu (1973): Milli eğitim ile ilgili temel düzenlemeleri içerir. • MEB Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun (1992): Bakanlığın görev ve yetkilerini düzenler • Yüksek Öğretim Kanunu (1981). Yüksek öğretim ile ilgili durumu düzenler

MİLLİ EĞİTİM TEMEL İLKELERİ • • • • Genellik ve eşitlik Ferdin ve toplumun ihtiyaçları Yöneltme Eğitim hakkı Fırsat ve imkan eşitliği Süreklilik Atatürk inkılap ve ilkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği Demokrasi eğitimi Laiklik Bilimsellik Planlılık Karma eğitim Okul ile ailenin işbirliği Her yerde eğitim

EĞİTİM ŞURALARI • Milli eğitim sorunlarını görüşmek ve birtakım kararlar almak amacıyla her kesimden insanın katılımı ile oluşturulan bir danışma kuruludur. • İlk kez II. Mahmut döneminde 1845 yılında toplanmıştır. (Dar-ı Şuray-ı Babıali) • Cumhuriyet yıllarında ilk kez 1923 yılında toplanmıştır (Heyeti ilmiye) • Daha sonra Milli Eğitim Şurası adını almıştır • Şura üç yılda bir toplanır. Her şuraya önemli bir konu damgasını vurur.

KALKINMA PLANLARI • TBMM onayından sonra yürürlüğe giren ve her sektörün kaynak dağılımı ve diğer konularda önemli değerlendirmelerinin yapıldığı kalkınma planları 1961”den itibaren yapılmaya başlayıp günümüze kadar devam etmiştir. • Kurumlar ayrıca stratejik planlar hazırlamak zorundadırlar. • Bunlar kurumların amaç ve stratejilerini ve o kurama ait performans kriterleri ile bütçeyi içerirler.