ETM FAKLTES TEMEL ETM BLM SINIF ETM ANABLM
EĞİTİM FAKÜLTESİ TEMEL EĞİTİM BÖLÜMÜ SINIF EĞİTİMİ ANABİLİM DALI SNÖ 413 -Özel Eğitim Dr. Öğr. Üyesi, Ceren ÇEVİK KANSU
Özel Eğitimin Temelleri Yasa-yönetmelikler, gönderme süreci-tanılama süreci, RAM, değerlendirme Anne-babalar, aileler, özel gereksinimli olma durumu—aile uzman ilişkisi, ailede yaşananlar SNÖ 413 -Özel Eğitim Hafta-3
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2006) yetersizlik türleri: • A) Hafif düzeyde zihinsel engelli birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim ve destek hizmetine sınırlı düzeyde ihtiyacı olan birey. • B) Orta düzeyde zihinsel engelli birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetine yoğun şekilde ihtiyacı olan birey. • C) Ağır düzeyde zihinsel engelli birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal, pratik uyum ve özbakım becerilerindeki eksiklikleri nedeniyle yaşam boyu süren, yoğun özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey. • D) Çok ağır düzeyde zihinsel engelli birey: Zihinsel yetersizliği yanında özbakım, günlük yaşam ve temel akademik becerileri kazanamayan, yaşam boyu bakım ve gözetime ihtiyacı olan birey.
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2006) yetersizlik türleri: • E) Hafif düzeyde otizmi olan birey: Sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki hafif düzeydeki sınırlılığı nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey. • F) Orta düzeyde otizmi olan birey: Sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılıkları nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine yoğun şekilde ihtiyacı olan birey. • G) Ağır düzeyde otizmi olan birey: Sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılıkları nedeniyle yoğun özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey. • Ğ) Bedensel engelli birey: Kas, iskelet ve sinir sistemindeki bozukluklar nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey.
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2006) yetersizlik türleri: • H) Görme engelli birey: Görme gücünün kısmen ya da tamamen kaybından dolayı özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey. • I) İşitme engelli birey: İşitme duyarlılığının kısmen veya tamamen kaybından dolayı özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey. • J) Özel yetenekli birey: Yaşıtlarına göre daha hızlı öğrenen, yaratıcılık, sanat, liderliğe ilişkin kapasitede önde olan, özel akademik yeteneğe sahip, soyut fikirleri anlayabilen, ilgi alanlarında bağımsız hareket etmeyi seven ve yüksek düzeyde performans gösteren birey.
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2006) yetersizlik türleri: • Özel eğitimle ilgili tüm tanımlar bir arada ve harf sırasına göre verildiği için karışık • Üstün yeteneklilere özel gereksinimli kapsamında yer verildiği • Zihinsel yetersizliğin 4 başlık altında ayrı tanımlandığı • Çoklu yetersizlik sınıflamasının yer almadığı görülmektedir.
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2018) yetersizlik türleri: • Özel eğitim grubunun 11 başlık altında toplandığı, • Zihinsel yetersizliğin 4 alt başlıkta toplandığı (hafif, orta, ağır ve çok ağır), • Otizmi olan bireylerin 3 alt başlıkta toplandığı (hafif, orta ve ağır), • Bunların dışında bedensel, görme, işitme ve özel yetenekli bireylerin tanımlandığı diğer grupların yer almadığı görülmektedir.
ABD’de çıkarılan Özel Gereksinimli Bireylerin Eğitimi Yasası IDEA (2004): • Özel gereksinim kategorisine ait 12 yetersizlik türü tanımlanmaktadır. • Otizm: Büyük ölçüde sözlü ve sözsüz iletişimi ve sosyal etkileşimi etkileyen, genellikle 3 yaşından önce ortaya çıkan, çocuğun eğitsel performansını olumsuz şekilde etkileyen gelişimsel bir farklılıktır. • Sağırlık: Duyma yetersizliği o kadar şiddetlidir ki çocuk, bilgiler işleme konusunda güçlük çeker ve bu durum çocuğun eğitsel performansını olumsuz şekilde etkiler. • İşitme yetersizliği: İşitmedeki sürekli ya da artıp azalan bir yetersizliktir ve çocuğun eğitsel performansını olumsuz şekilde etkiler. Fakat sağırlık tanımının altında yer almaz.
ABD’de çıkarılan Özel Gereksinimli Bireylerin Eğitimi Yasası IDEA (2004): • • Duygusal bozukluk: uzun bir dönem boyunca aşağıdaki bir ya da daha fazla özellikte görülen ve çocuğun eğitsel performansını etkileyen bir durumdur. a) Zihinsel, duyuşsal ve sağlık faktörleriyle açıklanamayan öğrenme güçlüğü, b) Öğretmeniyle ve akranlarıyla tatmin edici ilişkiler kurmada ve sürdürmede yetersizlik, c) Normal şartlar altında duygu ve davranıştaki uygunsuzluk, d) Yaygın depresyon ve mutsuzluk hali, e) Kişisel ya da okul sorunlarıyla ilgili olan fiziksel belirtileri ve korkuları ilerletme eğilimi. Bu terim şizofreniyi de kapsar. Sosyal olarak uyum sağlayamayan çocukların duygusal rahatsızlığa sahip olduğu saptanmadığı sürece bu terim çocuklar için kullanılmaz.
ABD’de çıkarılan Özel Gereksinimli Bireylerin Eğitimi Yasası IDEA (2004): • Zihinsel ve Gelişimsel Yetersizlik: Genel zihinsel çalışmada çoğunlukla ortalamanın altında kalan, uyumsal davranıştaki eksikliklerle aynı anda meydana gelen ve gelişimsel süreç boyunca ortaya çıkan, çocuğun eğitsel performansını olumsuz şekilde etkileyen bir yetersizliktir. • Çoklu yetersizlik: Özel eğitim programlarında yer almayan yetersizliklerden biridir. Ciddi eğitsel gereksinimlere neden olan, eş zamanlı ortaya çıkan yetersizliklerin kombinasyonudur (zihinsel yetersizlik, körlük, ortopedik yetersizlik gibi). Bu kavram hem körlük hem sağırlık kavramını içermez. • Bedensel yetersizlik: Çocuğun eğitsel performansını olumsuz şekilde etkileyen iskelet sistemine bağlı şiddetli yetersizliklerdir. Bu terim doğumsal güçlüklerden, hastalıklardan (örn. Tüberköloz, çocuk felci) ve diğer nedenlerden (örn. Serebral palsi, organ alınması, kırıklar, kontraktüre neden olan yanıklar) kaynaklanan rahatsızlıkları içerir.
ABD’de çıkarılan Özel Gereksinimli Bireylerin Eğitimi Yasası IDEA (2004): • Süreğen hastalığı olan çocuklar: Sınırlı güce, canlılığa ve uyanıklılığa sahip olma, eğitsel çevreye karşı sınırlı uyanıklılığa neden olan çevresel uyarana karşı artan duyarlılıktır. • a) Astım, dikkat bozukluğu ya da dikkat eksikliği veya hiperaktivite bozukluğu, diabet, epilepsi, kalp hastalığı, hemofili, kurşun zehirlenmesi, lösemi, nefrit, ateşli romatizma, orak hücre anemisi, tourette sendromu gibi sağlık problemlerinden meydana gelir. • b) Çocuğun eğitsel performansını olumsuz şekilde etkiler. • Özel Öğrenme Güçlüğü: Dinleme, düşünme, konuşma, okuma, yazma, heceleme, matematiksel hesap yapma konularında belirgin eksiklikler gösterme ve konuşma ya da yazmada dili kullanmayı ya da anlamayı içeren temel psikolojik süreçlerin birinde ya da daha fazlasında oluşan bir yetersizliktir.
ABD’de çıkarılan Özel Gereksinimli Bireylerin Eğitimi Yasası IDEA (2004): • Dil ve Konuşma Yetersizlikleri: Ses problemleri, dil problemleri, telaffuz problemleri ve kekemelik gibi çocuğun eğitsel performansını olumsuz şekilde etkileyen bir iletişim problemleridir. • Travmatik Beyin Yaralanması: Çocuğun eğitsel performansını olumsuz şekilde etkileyen, beyin yaralanmasıyla oluşan kısmi veya tamamen fonksiyon bozukluğuna ve psikososyal rahatsızlığa sebep olan, dışsal fiziksel gücün neden olduğu bir rahatsızlıktır. Bu terim doğum travmasıyla oluşan doğuştan ya da sonradan beyin yaralanmaları içermemektedir. • Körlüğü kapsayan görme yetersizlikleri: Çocuğun eğitsel performansını olumsuz şekilde etkileyen görmedeki rahatsızlıktır. Bu terim hem kısmi görmeyi hem de çok ileri derecede görme bozukluklarını içerir.
ABD’de çıkarılan Özel Gereksinimli Bireylerin Eğitimi Yasası IDEA (2004): • IDEA’da; • Üstün zekalı çocuklara yer verilmediği, • Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun, süreğen hastalığı olanlar/diğer sağlık sorunları başlığı altında yer aldığı, • Sağırlık ve işitme yetersizliğinin ayrı sınıflandığı, • Görme yetersizliğinin «körlüğü kapsayan görme yetersizlikleri» olarak sınıflandığı görülmektedir.
Sınıflandırmanın Olası Yararları • Müdahale için gereklidir. Tanı ile eğitim ilişkisinin kurulmasına yardımcı olur. • Olumsuz davranışların hoş görülmesini sağlar. • Uzmanların birbirleriyle iletişimine yardımcı olur ve araştırma bulgularının değerlendirilmesine yardımcı olur. • Para ve kaynakların gereksinim duyulan alanlarda kullanılmasını sağlar. • Özel programların desteklenmesi ve yasal hakların savunulmasında dernekleşme vb. mümkün kılar. • Politikacılar ve toplum için özel gereksinimlerin daha görünür olmasına yardımcı olur. • Çocukların doğru programlara yerleştirilmesini sağlar.
Sınıflandırmanın Olası Dezavantajları • • • Sınıflama eğer uygun önlemler alınmazsa etiketlenmeye dönüşebilir. Etiketler yetersizlik, bozukluk ve performans eksikliği üzerine odaklandığı için bazı insanlar bu kişilerin yapabileceklerinden çok yapamayacaklarına odaklanır. Damgalanma ve akran reddine yol açabilir. Kendine güveni olumsuz etkiler. Özel gereksinimli çocuk/bireyden beklentilerin düşmesine yol açar. Çocuğun öğrenme problemlerinin yetersizliğinden kaynaklandığını düşündürür, öğrenmeyi engelleyen diğer faktörler göz ardı edilir. Çevresel ve kültürel yoksunluğu olan oldukça yüksek sayıda çocuğun özel eğitim programlarına yerleştirilmesine ve bir yetersizlik etiketi almasına neden olabilir. Özel gereksinimi olan çocuğun genel eğitim sınıfından uzak tutulmasına yol açabilir. Etiketleme kalıcı olmaktadır. Çocuk bir kez etiketlendiğinde, diğer bir çocuğun statüsünü kazanması çok zor olabilir.
ÖZEL EĞİTİMİN GELİŞİMİ • Tıbbi Model (1850 -1950) • Sosyal Model (1950 ve sonrası) • Ekolojik Yaklaşım • Sosyal ve Ekolojik Yaklaşım
YASALARDA GELİŞME • 1975 ABD «Tüm özel gereksinimli çocukların eğitimi» yasası (3 -21 yaş) • 1. Sıfır reddetme • 2. Adil değerlendirme • 3. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları (BEP) • 4. En az kısıtlayışı ortam • 5. Adil yargılama hakkı • 6. Anne-baba ve öğrenci katılımı • 1975 yasasında ‘kaynaştırma’ kavramı vurgulanırken, 2004 IDEA’da ‘bütünleştirme (kapsayıcı eğitim)’ vurgulanmaktadır.
Müdahaleye Tepki Yaklaşımı Yoğunlaştırılmış Öğretim (Birkaç öğrenci) III. Aşama Zenginleştirilmiş Öğretim (Bazı Öğrenciler) II. Aşama Temel Öğretim (Tüm Öğrenciler) I. Aşama
Ülkemizde Özel Eğitimin Gelişimi • İlk Dönem Çalışmaları (1700 -1800) • Osmanlı döneminde özel gereksinimli olan bireylerin yaşlılar evinde korunmaya alındığı ya da bazılarının yetenekleri ölçüsünde uygun işlerde çalıştırıldığı görülmektedir. • «Enderun» üstün özel yeteneklilerin dünyadaki ilk sistemli seçim, eğitim ve istihdam örneği • İstanbul’da Grati Efendi’nin öncülüğü ile 1889 Ticaret Mektebi içinde işitme güçlüğü olan çocukların eğitimi için okul açılması, bir yıl sonra görme engelliler için bölüm eklenmiş. 1919 yılında kapatılmış.
Ülkemizde Özel Eğitimin Gelişimi • Kurumlar Dönemi (1900 -1950) • 1921 -İzmir’de özel bir dernek tarafından ‘Sağır-Dilsiz ve Körler Okulu’ • 1924 yılında Sağlık Bakanlığı’na devredilmiş • 1950’de Milli Eğitim Bakanlığı’na devredilmiş • Özel gereksinimi olan çocukların eğitilebileceği görüşü • 1950’lerde üstünlerin eğitiminin yasal olarak güvence altına alındığı • Özel gereksinimli çocukları yetiştiren öğretmenler ya hiç eğitim almamış ya da öğretmen okullarından mezun ve kısa süreli hizmetiçi eğitimden geçmiş öğretmenlerdir.
Ülkemizde Özel Eğitimin Gelişimi • 1950’li yıllardan sonra Gelişim (Özel Sınıfların Açılması) • Okullar ve programlar • Gazi Eğitim Enstitüsü içinde Özel Eğitim Şubesi kurulmuş • Psikolojik servis merkezi, Özel sınıflar, fen lisesi kurulmuş • Bireyci yaklaşım hakim, engelliğin toplumsal boyutu dikkate alınmamış.
Ülkemizde Özel Eğitimin Gelişimi • 1960’lı Yıllardan Günümüze Özel Eğitim • 1961 anayasası ile «İlköğretim ve Eğitim Kanunu» ile devlet tarafından garanti altına alınmış • 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu • 1970’li yılların başında ‘öğretilebilir zihinsel yetersizliği’ olan çocuklar için okul • 1982 anayasası ile özel gereksinimli bireyler için önlem alınması hükme başlanmış • 1983 -’Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Yasası’ • 2000 -Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği- En az kısıtlayıcı ortam, kaynaştırma • 1975 -ABD Tüm Engelli Çocukların Eğitimi Yasası • Kurumların oluşturulma süreçleri
- Slides: 22