ETM FAKLTES TEMEL ETM BLM SINIF ETM ANABLM
EĞİTİM FAKÜLTESİ TEMEL EĞİTİM BÖLÜMÜ SINIF EĞİTİMİ ANABİLİM DALI SNÖ 413 -Özel Eğitim Dr. Öğr. Üyesi, Ceren ÇEVİK KANSU
İletişim Bozuklukları SNÖ 413 -Özel Eğitim Hafta-9
İLETİŞİM, DİL VE KONUŞMA YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER
Dilin Bileşenleri • Sesbilgisi (Fonoloji): Dilin ses sistemini, ses birleşimlerini düzenleyen kuralları içermektedir. Bir sesbirim, konuşmada yer alan ve anlamda farklılık meydana getiren en küçük ses birimidir. • Biçimbirim bilgisi (Morfoloji): Sözcüklerdeki kökler, ekler ve bunların birleşme şekillerini, dilin çekim özelliklerini içermektedir. Morfem, dilin kendi başına anlam taşıyan en küçük birimidir. • Sözdizimi (Sentaks): Sözcüklerin cümleleri oluşturmak üzere diziliş kurallarını kapsamaktadır.
Dilin Bileşenleri • Anlam bilgisi (Semantik): Sözcüklerin ve cümlelerin anlamını düzenleyen sistem olarak tanımlanabilir. Anlam bilgisi, sözcük dağarcığı ve kavram gelişimini, birden fazla anlamı olan sözcük ve terimleri, sözcükler arasındaki ilişkileri içermektedir. • Kullanımbilim/Edim bilgisi (Pragmatik): Dilin sosyal bağlamda kullanımı ve işlevlerini kapsamaktadır. • (a) Dilin selamlama, isteme, reddetme gibi farklı amaçlarla kullanımı • (b) Dinleyicinin gereksinimlerine veya duruma göre dili değiştirme • (c) Sıra ile konuşma, aynı konuda konuşmayı devam ettirme gibi sohbet kurallarını izleme
Dil Yetersizliklerinin Sınıflandırılması • 1 -Nedenlerine göre dil yetersizlikleri A)Birincil ve ikincil yetersizlikler B) Gelişimsel ve edinilmiş yetersizlikler • 2 -Belirtilerine göre dil yetersizlikleri A) Alıcı ve ifade edici dil yetersizlikleri B) Biçim, içerik ve kullanım yetersizlikleri
Konuşma Yetersizlikleri • 1 -Solunum: Bir konuşmacı, iyi bir konuşmanın meydana gelebilmesi için uygun şekilde ve yeterli miktarda nefes vermelidir. • 2 -Ses üretimi (Fonasyon): Konuşma güçlü bir sesi gerektirir. Ses kalitesi, konuşmayı önemli derecede etkiler. • 3 -Artikülasyon (Sesletim): Konuşma seslerinin fiziksel üretimi. Konuşma sesleri akciğerlerden gelen havanın artikülatör organlar (dil, dişler, çene gibi) aracılığıyla artiküle edilmesidir.
Konuşma Yetersizliklerinin Sınıflandırılması • Artikülasyon/Sesletim Bozuklukları: Hafiften ağıra farklı şekillerde ortaya çıkan artikülasyon bozukluklarında, konuşma seslerinin çıkarılmasında; yerine koyma (kapı yerine tapı, mor yerine moy), çoklu yer değiştirmeler (kar yerine tay) anlaşılmayı son derece olumsuz etkiler. Örneğin ses atma (kar yerine «ka» denmesi gibi seslerin sözcük sonu, başı ve ortasında atılması); ekleme ( «sandalye» sözcüğünün «sandaliye» şeklinde bir ses eklenerek söylenmesi); çarpıtma (hedeflenen sese benzemekle beraber konuşma sesinin doğru çıkarılmaması) şeklinde hatalar ise sözcüklerin anlamını, anlamayı zorlaştıracak şekilde değiştirmezler.
Konuşma Yetersizliklerinin Sınıflandırılması • Akıcılık Bozuklukları: Konuşma çeşmeden akan su gibi engellenme, duraksama veya tekrar içermediğinde yani pürüzsüz ve çabasız olduğunda akıcıdır. • Akıcılık konuşmanın akışıdır. Konuşma akıcılığı güçlüklerinin en bilineni söz söylerken birdenbire duraklama, çoğunlukla buna katılan yüz buruşturma ve gerilme hareketleriyle hecelerin tekrarlanması olarak karakterize edilen kekemeliktir.
Konuşma Yetersizliklerinin Sınıflandırılması • Ses Bozuklukları: – Zihinsel ve gelişimsel yetersizlik – Öğrenme güçlüğü – Otizm spektrum bozukluğu – İşitme kaybı – Görme yetersizlikleri – Serebral palsi – Duygu ve davranış problemleri – Ağır ve çoklu yetersizlikler
Dil bozukluğu yaşayan çocuklar • • • 1 -Duyusal ve algısal beceriler 2 -Görsel beceriler 3 -Dokunsal beceriler 4 -Duyusal algılama 5 -Fiziksel özellikler 6 -Bilişsel özellikler
Dil ve Konuşma Yetersizliklerinin Nedenleri • 1 -Biyolojik nedenler: Zihinsel yetersizlik, otizm spektrum bozukluğu, serebral palsi gibi merkezi sinir sistemi ile ilgili yetersizlikler, yarık damak, yarık dudak gibi nedeni tam olarak bilinmeyen faktörlerde oral motor bölgenin yapı ve işleyişindeki yetersizlikler ya da işitme kaybı, duyusal sistemle ilgili olarak ortaya çıkmaktadır. • 2 -Çevresel nedenler: Ailenin sosyoekonomik düzeyi, çocuğun yakın sosyal çevresinin nitelikleri ve deneyimlerin çeşitliliği ve ailenin çocukla etkileşim kurma biçimleri dil gelişiminde etkili olmaktadır.
İLETİŞİM, DİL VE KONUŞMA YETERSİZLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ, TANILANMASI VE MÜDAHALE YÖNTEMLERİ • • Sistemli gözlem Dilin kendiliğinden kullanım kayıtları Standartlaştırılmış testler Tanılayıcı değerlendirme yöntemleri
OKULA/ÖĞRETMENE DÜŞEN GÖREVLER • Çok hızlı konuşmaktan ve kompleks cümleler kurmaktan kaçınılmalı, daha kısa ve basit cümleler tercih edilmelidir. • Mecaz, ima ya da kinaye gibi ifadelerden kaçınılmalı, söylenecekler net ve anlaşılır olmalıdır. • Çocuğun ilgilendiği konular hakkında konuşulmalıdır. • Alıcı ve ifade edici dile becerilerini destekleyen oyunlar oynanmalıdır. • Çocuğun cümleleri genişletilmelidir. • Çocuğun dilini geliştirmeyi olumsuz yönde etkileyen evet/hayır gibi kısa cevaplı sorular sormaktan kaçınılmalıdır. • Öğrenci söylemek istediğiniz şeyi anlamadıysa cümleyi tekrar etmek yerine farklı cümlelerle ifade etmeye çalışılmalıdır.
OKULA/ÖĞRETMENE DÜŞEN GÖREVLER • Gerçek hayat konularını içeren dramatizasyonlara yer verilmeli, kuklalar, drama ve roller iletişim fırsatları yaratılmalıdır. • Çocuğa yeterince söz hakkı tanınmalı, sonrasında beklenmeli ve karşılıklı sohbette baskın olmaktan kaçınılmalıdır. • Çocuğun dili yargılanmamalı, kullandığı dil kabul edilmeli, eğer hatası söylenir ve hep eleştirilirse, sizinle konuşmayı keseceği göz önünde bulundurulmalıdır. • Çocuk konuşurken sözü kesilmemeli, nazik olunmalı ve çocuğa cevap vermesi için yeterli zaman verilmelidir. • Çocuğa dili kullanması ve bunun sonucunda amacına ulaşabilmesi için fırsat verilmelidir.
- Slides: 16