ETM FAKLTES OAE 303 ERKEN OCUKLUKTA SANAT ETM

EĞİTİM FAKÜLTESİ OÖAE 303 - ERKEN ÇOCUKLUKTA SANAT EĞİTİMİ Öğr. Gör. Şerife ŞAHİN

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ, GELİŞİM EVRELERİNE GÖRE ÇOCUK RESİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ 4. HAFTA

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ Her toplumda farklı görünümde ortaya çıkan sanat, insanın yaşama biçimi ve yaşama bakışı hakkında bilgiler yansıtır ve insanlık tarihinin her döneminde var olmuştur ve olacaktır. Sanat kendini ifade, duygusal terapi, düşünsellik, kültürel ürün, bir disiplin ve insan olmanın önemli bir parçasıdır. Tüm insanların ortak dili olarak düşünülür ve onların düşünen, eleştiren, gözleyen, araştıran, yenilikçi, yaratıcı, sosyal, kendini tanıyan ve kendisiyle barışık bireyler olmalarına katkı sağlamaktadır.

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ Sanatsal aktivite, kişinin kendisine saygı duymasını ve bir şey yapabileceğini inanmasını sağlayarak kişilik gelişimini olumlu yönde etkilemektedir. Sanat çocuk yada yetişkin herkesin hayatında olması gereken bir olgudur. Sanat, sadece sanat olarak sınırlı bir bölüm yada sürece değil, hayatımızın tüm alanlarına yansıyan bir gücü vardır. Yaratıcı sanat, bir güç kaynağı olduğu kadar, özellikle çocuklar için bir eğlence kaynağı da olabilmelidir. Çocuğun öğrenme sürecinde yaratıcı sanatsal aktiviteler çok önemlidir. Bu aktiviteler birlikte beynin ilgili bölümleri harekete geçerek görme anlama, algılama en yüksek düzeyde gerçekleşmektedir.

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ Sanat ve sanatçıları tanıyarak büyüyen çocuklar, farklı sanat akımlarını tanıyabilirler, kendi algıları çerçevesinde bu bilgileri kullanabilirler. Yetişkinler sanat eleştirisi konusunda çocukları yönlendirebilirler. Sanatçılar ve yapıtları hakkında yapılan tartışmalar sırasında örnek olarak çocuklara şu sorular sorulabilir; ü Bu gördüğünüz nedir? (resim, heykel, fotoğraf, halı vb. ) ü Ne gibi biçimsel özellikleri var? (büyük, yuvarlak vb. ) ü Nelerden yapılmıştır? ü Sanatçı burada neyi anlatmaya çalışmıştır? ü Size neler hissettiriyor? (mutluluk, üzüntü, korku, komik vb. ) ü Bu yapıtı sevdin mi neden? ü Bu ürüne neler eklemek isterdin?

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ Çocuğa yöneltilen bu soruların amacı; ü ü ü ü Artistik becerilerin kazanılmasını Görsel duyarlılığın artırılmasını Özgür ve düşünceli bireyler yetiştirilmesini Üretken kişiliklerin oluşturulmasını Sezgi gücünün kazandırılmasını Taklitten uzak yaratıcı düşüncelerin oluşturulmasını Sağlıklı bir ruhsal gelişim ve kişilik gelişimini desteklemektir.

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ Sanat programları: • Hem doğal hem de insan yapımı eserlerin yoğun olarak incelenmesi, • Çocukların düşüncelerini ve yaratıcı el becerilerini ortaya koyan değişik sanat çalışmalarının örnekler aracılığı ile onların bireysel duygu ve düşüncelerini ifade edebilmelerine yardımcı olunması, • Sanatsal materyallerin detaylı incelenmesi, • Çocukların yetenekleri ve estetik ifadeyi tatmin edici el becerilerini geliştirici araç ve gereçlerle çalışılması, • Çizgi, şekil, renk ve uzaysal ilişkilerle ilgili özelliklerin anlaşılabilir olmasına yönelik gerekli organizasyonların, değerlendirmelerin yapılması, • Sanatçıların yapıtlarının kendi stüdyolarında değerlendirilmesi, sınıf ortamında tanıtılması ya da film izlenmesi gibi uygulamalarla sanat deneyimlerini içermelidir.

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ Yapılacak sanat çalışmalarında şu noktalara dikkat edilmelidir: § § Her çocuğa orijinal ve bağımsız düşünebilme olanağı sağlanmalıdır. Yaratıcı düşünce geliştirmelerine yardımcı olunmalıdır. Çocuğun kendi gelişim hızları ilerlemelerine olanak sağlanmalıdır. Sanat çalışmalarının yapılacağı alan düzenli ve kolay temizlenebilir nitelikte olmalıdır. § Tüm malzemeler önceden günlük kullanım için hazır olmasıdır. § Anlık deneyimler (yağmurun yağması vb. ) kullanılmalıdır. § Asla taklit etmeleri için model kullanılmamalıdır.

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ Çocuklar sanatla; ü Bireyselliklerini ifade edebilirler. ü Deneyimlerini açığa çıkarabilecek ortam bulurlar. ü El-göz koordinasyonunu ve el becerisi kazanımını sağlayarak motor. gelişimlerinde destek görmektedirler. ü Uygun rengi, uyumu ve deseni bulma fırsatına sahip olurlar. ü Algıya dayalı bir öğrenme metodu üzerine eğitim almış olurlar. ü Çocuklar sanat aracılığı ile kendilerine yönelik olduğu kadar, yaşadıkları çevreye yönelik olarak da daha farkındalık kazanırlar.

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ Çocukların sanat etkinliklerini açıklama, Çocukların sanat etkinliklerini beğenmek / taktir etmek, bunu anlamak ya da açıklamaya çalışmaktan daha kolay olabilir. Çocukların sanat etkinliklerinin verdiği zevklerin ötesinde ne anlama geldiğini yetişkinler yıllardır incelemektedir. Araştırmacılar, öğretmenler, aileler, sanat eğitmenleri ve çocuk gelişimi ile ilgilenenler içerik, neden, süreç ve ürünle ilgilenir ve odak noktaları şu konularda yoğunlaşır: • Çocukların eserlerine neyi ekleyip neyi eklemediği (içerik) • Çocukların eserlerini nasıl yarattığı ( süreç) • Çocukların eserlerini neden yarattığı (neden) • Çocukların sonuçta neler yarattığı (ürün)

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ İçerik; konuya ya da temsil edilen nesneye işaret eder. İçerik evcil hayvan, kişi, ruh hali, istek, hayal yada dürtü olabilir. Örneğin siyah boyanın fırçayla genişçe yayılması ağaç gövdesini temsil edebilir. Öte yandan bu hareket çocuğun boya ve fırça ile yaratıcı araştırmalarını temsil edip, iletişim amacıyla yapılmamış olabilir. Süreç; bir sanat ürünün ortaya çıkarılmasında yer alan eylem ve becerilere işaret eder. Kağıdın yırtılması ya da kesilmesi, kilin yuvarlanması, boyama gibi. Tüm bu işlemler bir ürün meydana getirmez. Çoğu çocuk sadece yapmış olmak için bazı işlemler uygular.

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ Neden; Çocuğun sanat etkinliklerindeki sebeplerine işaret eder. Örneğin yetişkinler çocuğun kağıdı neden geniş fırça darbeleri ile doldurduğunu inceleyebilir. Çocuğun siyah renkle uğraşması duygusal bir problemi mi yansıtmaktadır? Kağıdın her yerinde karşımıza çıkan tek bir işaret sosyal izolasyon Simge simidir yoksa çocuk teklik olgusunu temsilmi etmektedir? Ürün; Elde edilen sonuca işaret eder. Kağıda vurulan siyah boya darbeleri, kilden yapılan dinozor, kağıt torbadan yapılan kukla ya da sulu boyayla yapılan geometrik tasarım gibi. Ortaya çıkan ürün konu ile benzer olabilir de olmayabilir de.

ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE SANAT EĞİTİMİ Çocukların sanat etkinliklerindeki neden ve nasılı analiz ederken yanlış yorumlama ya da sanattan çok şey bekleme riski vardır. Ancak uzun dönem boyunca çocuklar ve yaptıkları sanatsal etkinlikleri izledikten sonra eğilimler ve örüntüler ortaya çıkar. Başarılı bir gözlemci bu eğilim ve örüntüleri fark edip çocukların neyi, neden ve nasıl yarattıkları ile ilgili genellemeler yapabilir.

GELİŞİM EVRELERİNE GÖRE ÇOCUK RESİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ Çocuk resimleri, çocuğun gelişim aşamalarına göre değerlendirilmelidir. Hemen hemen tüm çocuklar sanatsal gelişim aşamalarını benzer şekilde tamamlamaktadırlar. Örneğin başlangıçta tamamen doğaçlama şekilde olan çizgiler zamanla yerini anlamlı sembollere ve şekillere bırakmaktadırlar. Çocuklar büyüdükçe yapmış oldukları resimler de ayrıntılı ve gerçeğe yakın olmaktadır. Çocuk resminin gelişimi karalama dönemi ile başlamaktadır.

GELİŞİM EVRELERİNE GÖRE ÇOCUK RESİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ Karalama Dönemi (1, 5 -4 yaş) Çocukların ilk resimleri karalamadan ibarettir. Bu dönemde çocuğun bilişsel gelişimi fiziksel gelişimin önündedir. Çocuğun eline kalem kağıt verildiğinde ortaya çıkan düzensiz karalamalar bunun en iyi örneklerinden biridir. Çocuklar çevrelerindeki nesnelerin işlevselliğini 1, 5 yaşından önce kavrayamazlar. 1, 5 yaşından itibaren çocuk nesneleri tanır, pastel boyanın çizmeye yaradığını anlar, kitaplarda gösterilen resimlere ilgi duyar. Çocuğun yaptığı çizimlerin gerçeklikle ilişkisi yoktur. Çizgiler çocuğun tamamen o an hissettiği duygular ve yürüttüğü mantığın bir sonucudur. Sağlıklı gelişim gösteren her çocuk benzer gelişim süreçlerinden geçmektedir.

GELİŞİM EVRELERİNE GÖRE ÇOCUK RESİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ Linderman’a (1997) göre çocukların tüm çizgisel aktiviteleri, kendi içinde farklı gelişim basamakları oluşturmaktadır. Bunlar; • İsimsiz karalamalar: Çizgiler gelişigüzeldir. Geniş kol hareketleri ile çizim yaparlar. • Kontrollü Karalamalar: Kontrollü çizgiler çocuklarda motor koordinasyonun gelişmesi ile gerçekleşir. • İsimlendirilen Karalamalar: Çocuklar yaptıkları karalamaları bir nesne ya da obje olarak adlandırmaya başlarlar. Bu davranış, onların şekiller ile düşünmeye başladıklarına işaret eder. Çevrelerindeki yaşamla ilişki kararlar ve şekillerin yapılarını anlarlar. Çocuk canlı varlığı değil, zihninde kaydettiği bir imgeyi çizgileriyle ifade eder.

GELİŞİM EVRELERİNE GÖRE ÇOCUK RESİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ • • Karalama Dönemi Çocuklar kağıdın üzerinde iz bırakma yeteneklerini şaşkınlıkla karşılarlar. Çevreleri ile etkileşim kurabildiklerini ve çevrelerini etkileyebildiklerini anlamaya başlarlar. Motor becerilerini kullanarak daha çok Zaman geçirmeye başlarlar. İlk önce daireler çizerler, ardından kare ve diğer geometrik şekilleri çizerler. Kendi dünyalarını yeniden yaratmayı denemeye başlarlar. Yaptıkları çizimleri isimlendirmeyi ve işaretlemeyi isteyebilirler.

GELİŞİM EVRELERİNE GÖRE ÇOCUK RESİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ Kellogg (1969) 30 yılda Amerika'dan ve diğer ülkelerden bir milyondan fazla çocuk resmi ve çizimi toplamıştır. Kellogg’a göre ilk gelişim evresi 20 temel karalama örüntüsüdür. Bu karalamalar gelecekte resimli ya da resimsiz grafik sanatların temelidir. Çocuk karalama evresinden resim çizme evresine doğru, yerleştirme, şekil, tasarım ve resim çizme evrelerinden geçmektedir. 20 temel karalama iki yaş itibarıyla 17 farklı yerleştirme örüntüsü ile çizilmektedir. Üç yaşında iken bu diyagramlar ya da formlar yuvarlak, artı, kare ve diyagram olan mandala, çocuğun görsel düşünmesine hakim olup gelecek çizimler için sanatsal bir imlem olarak görev alırlar. Çocuklar insan, çiçek ve güneş figürleri çizmek için mandala kullanırlar.

GELİŞİM EVRELERİNE GÖRE ÇOCUK RESİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ Diyagram ya da mandala çizme becerisine sahip olan çocuk tasarım evresine geçer. Birleştirme ya da yapılandırma desenleri oluşturur. Üç ya da daha fazla birleşik diyagram küme oluşturur. Dört beş yaşları arasında çoğu çocuk yapılandırılmış tasarım ya da kümelerin nesnelere benzediği resim çizme evresine geçmiştir. Kellogg çocukların sanat etkinliklerindeki gelişim evrelerini ilkel sanata benzetir. Kellogg’un normatif yaklaşımı dünyadaki tüm çocukların aynı yaşta aynı şeyleri aynı şekilde çizdiğini savunur

KELLOGG’UN İNSAN RESMİ ÇİZME EVRELERİ Kellogg’un (1979) insan resmi Çizme evreleri; Karalama evresi. 20 temel karalama mevcuttur.

Çocuğun Karalama Dönemi Sonrasına Dair Şu Şekilde Bir Gelişim İzlediği Bilinmektedir ü ü Şema Öncesi Evre (4 - 7 yaş) Şematik Evre (7 -9 yaş) Ergenlik Öncesi Evre (9 -11 yaş) Mantık Çağı (11 -13 yaş)

Çocuğun Karalama Dönemi Sonrasına Dair Şu Şekilde Bir Gelişim İzlediği Bilinmektedir • • Şema Öncesi Dönem (4 -7 Yaş) Önce insanları ve nesneleri gösteren resimler yapmaya çalışırlar. Bu çalışmalar yetişkinler tarafından anlaşılabilir. Çok çeşitli renkleri kullanmaya düşkündürler. Çizimler arasındaki değişik parçalar arasındaki bağlantılar belirgindir. Öğretmenlerinden ve akranlarından gelen onaylama ifadeler, önemlidir. Kolayca cesaretleri kırılabilir ve yorulabilirler. Aktif öğrenmeye istekli ve ben merkezlidirler. Doğrudan deneyimler elde ederler. Yüksek düzeyde hayal gücüne sahiptirler ve belli zaman diliminde bir fikre odaklanabilirler. Düşüncelerini ifade etme yollarını ararlar.

KAYNAKLAR • Çeviri Editörleri. Aral, N. Ve Duman, G. (2014): Çocuklarda Sanat ve Yaratıcılığın Gelişimi. Ankara: Nobel. • Çetin, Z ve Koyuncuoğlu B. (20013): İz Bırakmak: «Çocuk, Sanat ve Yaratıcılık» Ankara: Vize Basın Yayın. • Özdağ, E, D. (2019): Erken Çocukluk Döneminde Sanat Eğitimi. Editör. Dere, Z. Ankara: Eğiten Kitap. • Gürtuna, S. (2003). Çocuk ve Sanat Eğitimi. «Çocuğum Sanatla Tanışıyor» . İstanbul: Morpa kültür Yayınları. • Kalburan, C, N. (2011). Erken Çocukluk Döneminde Yaratıcılık ve Sanat. Ankara: Eğiten Kitap