ETM FAKLTES MATEMATK VE FEN BLMLER ETM BLM
EĞİTİM FAKÜLTESİ MATEMATİK VE FEN BİLİMLERİ EĞİTİMİ BÖLÜMÜ FEN BİLGİSİ EĞİTİMİ ABD FBÖ 314 -Özel Öğretim Yöntemleri I PROF. DR. SÜLEYMAN YAMAN
Görsel Araçlar 1 FBÖ 314 -Özel Öğretim Yöntemleri I Hafta-5
KONULAR • Kavram Ağı • Anlam Çözümleme Tablosu • Kavram Haritası • Zihin Haritası • Grafik • Bulmaca 3
KAVRAM LİSTESİ 1 4
NİÇİN GÖRSEL ARAÇLARA İHTİYAÇ DUYARIZ? ?
UNUTMA VE HATIRLAMA 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 İLK ANDA 20 DAKİKA 1 SAAT 9 SAAT 2. GÜN 7. GÜN 30. GÜN
VERİCİLER KISA SÜRELİ BELLEK DİKKAT VE SEÇİCİ ALGI DUYUSAL KAYIT ALICILAR ÇEVRE ZİHİNSEL TEKRAR KODLAMA HATIRLAMA UZUN SÜRELİ BELLEK BİLGİNİN ZİHİNDE DEPOLANMASI
Fen bilgisi birçok öğrenci için zor bir alandır. Bunun temel nedeni, öğrencilerin birçok kavram, olgu, ilke, hipotez veya kanunu hatırlamak ve anlamak zorunda olmasıdır. Bu durum da fen bilgisinde başarılı olmanın birçok öğrenci için hayal olmasına neden olur. Öğrenciler başarılı olmak için, diğer birçok alana göre daha fazla çalışmak ve okumak durumunda kalmaktadır. Çok yoğun olan bu içerik nedeniyle, bazı öğrencilerin öğrenme istek ve arzuları azalmakta, bazılarının ise tamamen yok olmaktadır.
Öğrencilerin derslerdeki başarılarının artırılması için öğrenme stratejilerinden yararlanmak gerekir. Bu stratejilerin bir sınıflaması şöyledir: • Yineleme (Tekrar) Stratejileri • Anlamlandırma Stratejiler • Örgütleme Stratejileri • Yürütücü Biliş Stratejileri (Anlamayı İzleme) • Duyuşsal Stratejiler (Erdem, 2005).
Öğrenme stratejilerinde, öğrenci yeni bilgileri kendisi için daha anlamlı olacak şekilde yeniden yapılandırır. Bu stratejiler içinde yer alan anlamlandırma ve örgütleme aşamalarında, bir metnin ana ve yan fikirlerinin çıkarılması, bilginin sınıflandırılması, grafikle gösterilmesi, grafiksel not alınması (matris, tablo, haritalar) bulunur (Erden ve Akman; 1995). İki boyutlu görsel öğrenme araçları öğrenme stratejilerinin anlamlandırma ve örgütleme aşamalarıyla ilişkili olduğundan, öğrencilerin bu araçları kullanmaları yarar sağlar. 10
İKİ BOYUTLU GÖRSEL ARAÇLAR İki boyutlu görsel araçlardan bazıları şunlardır: - Resim - Grafik - Çizim - Çizelge - Poster - Anlam Çözümleme Tablosu - Kavram Haritası - Zihin Haritası - Kavram Ağı - Vee Diyagramı - Veen Diyagramı -I Diyagramı - Karikatür - Bulmaca
Avantajları - Karmaşık konuları basitleştirir - Tüm konu ve seviyelere uygundur - Kolay kullanılır - Farklı araç-gereç gerektirmez - Ekonomiktir - Önceden hazırlanır Dezavantajları - Dayanıklılık - Saklama/koruma - Boyut - İki boyutluluk
İKİ BOYUTLU GÖRSEL ARAÇLARIN DÜZENLENMESİ İki boyutlu araçlar düzenlenirken şu özelliklere dikkat edilir: - Önemlilik - Basitlik - Uyum - Denge - Çeşitlilik
ÖNEMLİLİK: Önemli elemanlar çok kenarlara ve tam merkeze konulmamalıdır YANLIŞ DOĞRU 14
Önemli elemanlar için dikkat çekiciler kullanılmalıdır. FARKLI ARKA PLAN ÇEREÇEVE GÖSTERGE HAREKET 15
Önemli elemanlar göstermelidir. BÜYÜKLÜK DURUM farklılık RENK ŞEKİL 16
BASİTLİK: Gereksiz kullanılmamalıdır. YANLIŞ elemanlar DOĞRU 17
Basit arka planlar kullanılmalıdır YANLIŞ DOĞRU 18
UYUM: Birbiri ile ilişkili elemanlar olmalıdır. DOĞRU YANLIŞ 19
Elemanlar olmalıdır YANLIŞ birbiriyle bağlantılı DOĞRU 20
DENGE: Koyu renkliler veya büyük kütleliler ortanın altına konulmalıdır. YANLIŞ DOĞRU 21
Açık renkliler kullanıldığında koyu renklilerle denge kurulmalıdır YANLIŞ DOĞRU 22
Merkezdeki büyük kenardaki küçük dengelenmelidir DOĞRU elemanlarla YANLIŞ 23
ÇEŞİTLİLİK: İlgi çekmek için renk, doku özellikle de şekil yönünden farklılıklar yapmak gerekir. 24
KAVRAM (ANLAM) AĞLARI Öğrencilerin izlenimlerini ve düşüncelerini yazılı kaynaklardaki (kitap, dergi, ansiklopedi vb. ) kavram ve ilkelerle uyumlu bir biçimde sergileyen grafik bir araçtır. Bir başka ismi semantik (anlam) ağdır. Amaçları; - Öğrencilerin önceki bilgilerini harekete geçirmek - Kavramlar arası yeni ilişkiler bulmak - Yeni kavramlar geliştirmek - Kavramları yeniden düzenlemektir
Kavram ağları genelde bir üniteye başlarken (diagnostik) hazırlık amacıyla kullanılmaktadır. Bunun yanında süreç içinde (formative) ve sonunda da (summative) konuları özetleme ve ilişkilendirme amacıyla kullanılabilir. Kavram ağları, öğrencilerin analiz-sentez yapabilme ve düşünme becerilerini geliştirmede kullanılabilir.
YAPIMI 1. Öğretmen derste işlenecek konuyla ilgili temel bir kavramı veya ilkeyi tahtaya yazar (Örn; maddenin halleri; fiziksel-kimyasal özellikler, iletkenlik vb. ) 2. Öğrencilerden bu kavram veya ilkeyle ilgili sözcükler bulmaları istenir.
3. Öğrencilerin belirttiği sözcükler tahtanın bir köşesine listelenir. (Örn; uçucu, sıkıştırılamaz, akıcı, moleküller yakın vb. ) 4. Öğrencilerden bu sözcükleri anlam ve ilişkilerine göre gruplandırmaları istenir.
5. Her grup en az bir sözcüğü içermelidir. (Örn; sıkıştırılamaz, kristal, moleküller yakın, yoğun; akıcı, şekilsiz, sıkıştırılamaz; sıkıştırılabilir, uçucu, moleküller uzak vb) 6. Sözcükler gruplar halinde yazıldıktan sonra öğrencilerden her gruba bir isim bulmaları (Örn; Katı-Sıvı-Gaz) ve niçin bu ismi istediklerini tartışmaları istenir.
7. Öğrenciler bu grupları tablolaştırırlar. 8. Eğer tahtadaki sözcükler bu gruplardan hiçbirine girmezse, tablonun altına gruplamadan sıralanabilir.
KATI Yoğundur Moleküller yakın Kristal yapılı Sıkıştırılamaz Tabana kuvvet uygular MADDENİN HALLERİ GAZ Uçucudur Difüzlenir Sıkıştırılabilir Moleküller seyrek SIVI Şekli yoktur Sıkıştırılamaz Akıcıdır Temas yüzeyine kuvvet uygular
MADDENİN ÖZELLİKLERİ ASİTLER BAZLAR - Tatları acı - Kaygan bir his - Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirir -Sulu çözeltisi elektrik akımını iletir -Asitlerle tepkimeleri tuz oluşturur -Tatları ekşi - Yanıcı bir his -Mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir - Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir -Bazlarla tepkimeleri tuz oluşturur TUZLAR - Asit ve bazların tepkimesiyle oluşurlar - Turnusol kağıdında renk değiştirmez
ANLAM ÇÖZÜMLEME TABLOSU İki boyutlu olan bu araç, ele alınan bir konunun analizinde kullanılmak üzere ilk olarak Amerika’da geliştirilmiştir. Tam karşılığı “anlam özellikleri analizi tablosu”dur. Semantik özellikler analizi tablosu olarak da isimlendirilir. Türkiye’de ise “anlam çözümleme tablosu” olarak isimlendirilmektedir. Tablonun bir boyutunda özellikleri çözümlenecek olan varlıklar veya kavramlar, diğer boyutunda özellikler sıralanır.
Tanımlayıcı ve ayırt edici özelliklerin öğrenilmesinde etkilidir. Kavramları pekiştirmek için de kullanılabilir. Öğrenci bu araç hazırlanırken öğrendiği sözcüklerin anlamlarını daha önceden bildiği sözcüklere bağlar; böylece kavram geliştirmiş olur. AÇT bir defa hazırlandıktan sonra kavramları pekiştirmek için de kullanılabilir. Örneğin, öğrencilere “tablodaki maddelerden hangileri bileşiktir? ” sorusu sorulsa, onlar “bileşikler” sütununun altındaki X işaretine giderek soruyu kolayca cevaplandırabilirler (Turgut, 1997).
YAPIMI - Öğretmen kitap veya yazılı kaynaklardan bir konu seçer. - Konu başlığı tahtaya yazılır. (Örn; madde ve maddenin özellikleri) - Öğrencilerden bu konu ile ilgili madde adlarını söylemeleri istenir. Bir kişi öğrencilerin önerdikleri bu maddeleri tahtanın sol tarafına alta yazar. (Örn; Demir, oksijen, fosfor, taş, cam vb. ) - Öğrencilere tahtaya yazılan maddelerin hangi özelliklere sahip oldukları sorulur ve ne kadar bulabilirse o kadar fazla olması istenir. (Örn; katı, sıvı, gaz, yüzer, batar, saf madde, bileşik vb. )
- X ve Y eksenlerinde olmak üzere iki boyutlu tablo hazırlanır. Özellik 1 Özellik 2 Özellik 3 Özellik 4 Özellik 5 Özellik. . . Madde 1 Madde 2 Madde 3 Madde… - Öğrencilerden bu tabloyu defterlerine çizmeleri istenir. - Öğrenciler maddeleri belirtilen özelliklere sahip olanları işaretler (X, + vb. ) (Ayas, Çepni, Johnson ve Turgut, 1996).
Yüzme Uçma Diş Tüy Bacak Gaga Memeliler + - + - Kuşlar + + (bazıları) (çoğu) - + + + Sürüngenler - - + - Balıklar + - - -
ANLAM ÇÖZÜMLEME TABLOSU r le llik ze Ö Saydam Yarı Saydam Işığı Özellikler Saydam Işığı yansıtır Işığı yansıtmaz madde Yarı saydam. Saydam olmayan M madde saydam olmayan yansıtır yansıtmaz ad madde de Maddeler madde le r Metal kaşık Tahta Su Siyah karton Su Buzlu cam Naylon Tahta Buzlu cam Taş
Element Özellik Isı ve elektrik iletkenliği Parlaklık Kolay şekil alabilme Tel ve levha haline gelebilme Elektron vermeye yatkınlık Katı halde bulunma(civa hariç) Sıvı halde bulunma Gaz halde bulunma Elektron almaya yatkınlık Silisyum (Si) Berilyum (Be) İyot (I) Kalsiyum (Ca) Demir (Fe) Brom (Br) Altın (Au) Azot (N) Fosfor (P)
KAVRAM LİSTESİ 2 40
TAŞ 41
MÜZİK 43
YAY 44
BÖCEK 45
SARI 46
DEPO 47
SİLGİ 48
KAPI 49
BIÇAK 50
KOLTUK 51
GÜLÜŞ 52
BULUT 53
KAĞIT 54
YOL 55
GÖK 56
YAĞMUR 57
UZMAN 58
LASTİK 59
KALEM 60
ZİHİN (FİKİR) HARİTALARI Öğrencilerin düşünmesi ve öğrenmesine yardımcı olan bir araçtır. Bu araç 1970’li yıllarda Tony Buzan tarafından birbiri ile ilişkili fikirleri somut hale getirmek için geliştirilmiştir. Zihin haritası, beyni bütün kapasitesiyle kullanmayı hedefleyen güçlü bir grafikleme tekniğidir.
Eğitim sistemlerinin öğrencileri ezbere yönelttiğini ve bunun da yaratıcı düşünme becerisini gelişimini engellediğini iddia eden Buzan, 4 -5 yaşındaki bir çocuğun yaratıcı zekasının yüzde 90'ını; yetişkinlerin ise ancak yüzde 10’unu kullandıklarını belirtmiştir. Zihin haritası tekniğinin yaratıcılığı geliştirdiğini ve anlamlı öğrenmeyi sağladığını ileri sürmüştür.
İnsan “kırmızı” bir kavramı düşünür düşünmez zihninde bu kavramla en yakın ilişkili kavramlar canlanır ve sonra bu ikincil kavramlar “kırmızı” ile daha uzaktan ilişkili kavramların tetiklenmesine yol açar. Bu modele göre insan zihni çok kısa sürede bir kavramdan yola çıkarak yüzlercesine ulaşabilir ve yaratıcılık sergileyebilir.
KULLANIM ALANLARI - Yaratıcılığı Geliştirme - Beyin Fırtınası - Yeni Bir Konunun Öğrenilmesi - Hedefler Oluşturma - Toplantı/Sunum Hazırlığı - Raporlaştırma - Birleştirme - Not Alma
YARARLARI - Zihin haritası bir problem veya konuya ilişkin tüm detayları ve bunlar arasındaki ilişkileri gösteren genel bir bakış sağlar. - Öğrenciler tarafından sınıf sürecinde bireysel not alma için kullanılır.
- Öğrenciler bir zihin haritası oluştururken düşünceler, bağlantılar ve kategoriler ile meşgul olduklarından aktif öğrenmeye teşvik edilirler. - Bir öğrenme aracı olarak bireysel veya grup ortamında kullanıldığında zihin haritaları, öğrencilerin önceki bilgileri ve anlamalarını keşfetmek, yeni öğrenmelerle sahip olunan düşünce ve kavramları ilişkilendirmek, yeni düşüncelerin yeni öğrenmeler oluşurken nasıl değiştirildiği ve ilişkilendirildiğini ortaya çıkarmak için kullanılır.
- Öğretmenler öğrencilerin yaptıkları zihin haritalarından konuyu anlayıp anlamadıklarını ve öğrencilerin yeni bilgi için uygun bir yapıyı oluşturup oluşturmadıklarını öğrenebilirler - Öğrencilerin yeni bilgileri özümsemelerine, düşünmelerine ve kavramsal şemalar geliştirmelerine yardımcı olmaktadır.
- Zihin haritalarının kullanımı yaratıcı düşünme, problem çözme, bir konu üzerine yoğunlaşma, düşünceleri organize etme, daha iyi hatırlama, hızlı ve daha etkili çalışma, tüm alanı tek bakışta görme gibi konularda bireylere yardımcı olur. - Grup ortamında işbirlikli veya bireysel olarak kullanılır. - Görsel ve sözel becerilerin ilişkilendirilmesine yarar sağlar. - Öğrencilerin başarılarının artırılmasında ve kavramsal anlamanın oluşma sürecinde yararlı bir araç olarak kullanılabilir.
- Bu teknik beynin her iki lobunun kullanımını sağlar. - Zihin haritalama sayesinde, öğrenciler görsel bir yolla bir konu, yer veya kavrama ilişkin düşüncelerini organize edebilirler - Zihin haritaları bilgilerin temel özelliklerinin kavramsal anlaşılma başarısını arttırmaktadır ve birçok kavramın ilişkilendirilmesini mümkün kılmaktadır.
YAPIMI - Sayfa yatay tutularak ortasından başlanır. Merkezden yapılan başlangıç, beynin özgürce her yöne doğru düşünmesine olanak sağlar. - Merkezdeki düşüncenin ifade edilebileceği resim veya imgeler kullanılır. Bir görsel binlerce kelimenin yerini tutabilir, hayal etmeye, bilgi ve düşünceleri tekrar hatırlamaya yardımcı olur. - Zihin haritasının tamamında renkler kullanılır. Renkler beynin sağ lobunun etkin olarak çalışmasını ve düşüncelerin daha iyi hatırlanmasını sağlar.
- Merkez imge ana dallarla ve ana dallara bağlı düşünceler yeni yan dallarla ilişkilendirilir. Beynin çalışmasının temelinde bağlantı kurmak, ilişkilendirmek vardır. Bu nedenle ilişkilendirme, bilgilerin hatırlanmasında önemlidir. - Düz çizgiler yerine, kıvrımlı dallar kullanılır. Beyin bir düşünceden diğer düşünceye doğrudan ulaşamadığı için düz çizgiler beyne sıkıcı gelebilir. Ağaç dalları gibi kıvrımlar daha çekicidir ve göze hoş gelir.
-Her dalda düşünceyi ifade eden bir anahtar kelime kullanılır. Düz yazı biçimindeki düşünceleri beynin ilişkilendirmesi zordur. Fakat dikkat çekici bir anahtar sözcük beyni harekete geçirebilir ve bu sayede o kelimeye ilişkin düşünce hatırlanabilir. Her anahtar sözcük ilişkili olduğu ifadeyi temsil edecek biçimde seçilmelidir. - Sayfanın her yerinde imgeler kullanılır. Merkez imgede olduğu gibi, her imge binlerce kelimeyi ifadelendirir; bilginin hatırlanmasını kolaylaştırır ve yaratıcılığı artırır.
- Temel konuyla ilgili akla gelen her türlü düşünce yazılabilir. Bu teknik, özellikle yaratıcılığı geliştirmede kullanıldığı için bir sınırlandırma yapmamak gerekir. - Tanımlamalarda uzun cümleler yerine, en fazla üç kelimeden oluşan anahtar kelimeler kullanılmalıdır. Çünkü uzun cümleleri hatırlamak daha zordur. - Renklerin kullanımına özen gösterilmelidir: Dikkat çekilmek istenen noktalar daha kalın çizgilerle belirginleştirilmeli, ana ve yan dallar net olarak ayrıştırılmalıdır. - Her dalda sadece bir tek kelime ve sembol bulunmalıdır. Bu düşünceden çıkan yeni düşünceler ise ayrı dallarla gösterilir.
ÖRNEKLERİ
76
80
81
- Slides: 83