ETM EKONOMK TEMELLER Yard Do Dr brahim GL

EĞİTİM EKONOMİK TEMELLERİ Yard. Doç. Dr. İbrahim GÜL

DÜŞÜNME SORULARI • • Eğitim ile ekonomi arasında ne ilişki vardır? Eğitim arzının özellikleri nelerdir? Eğitim talebinin özellikleri nelerdir? Eğitimin yatırım özelliğinden ne anlarız? Eğitimin tüketim özelliğinden ne anlarız? Eğitimin iktisadi gelişmeye etkisi nedir? Eğitim hizmetinin finansmanı nasıl yapılır? Türkiye”de eğitim ekonomisinin görünümü nasıldır?

EĞİTİM EKONOMİ İLİŞKİSİ • İnsan toplumsal bir varlık olduğu için ekonomi ile iç içedir. • İnsan ihtiyaçları sınırsız iken kaynaklar sınırlı olup, rasyonel kullanılması gerekir • Halkın refahının yükseltilmesi için mevcut kaynakların ihtiyaç alanına yöneltilmesi gerekir • Ekonomik faaliyetler; üretim, tüketim ve bunların dağılımı olarak özetlenebilir

EĞİTİM ARZI VE GENEL ÖZELLİKLERİ • Eğitim kurumlarının eğitim öğretim hizmeti görmek için arz ettikleri zamandır. Sermaye ve emek unsurlarıyla oluşur. Eğitim arzının özellikler şunlardır: 1. Eğitim Hizmetlerinin arzı talebine göre öncelik gösterir 2. Eğitim hizmetleri arz dilimi büyüktür. 3. Eğitim arz unsurları birbirini tamamlamalıdır 4. Arz ve fiyat ilişkisi diğer mallara göre farklılık gösterir. Fiyat değişmeleri eğitim arzını belirlemez

EĞİTİM TALEBİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ • • • Kişinin belli bir konu ile ilgili olarak, belli bir seviyede, belli bir eğitim kurumuna devam edebilme imkanıdır Kişiler eğitim talebinden aynı derecede yarar sağlamazlar Eğitim ihtiyacı bir dereceye kadar ertelenebilir Eğitim artarak biriken bir özellik gösterir Eğitimin şiddet derecesi fizyolojik ve medeni ihtiyaçlara göre daha yüksektir. Süreklidir

EĞİTİM TALEBİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ • • • Kişinin belli bir konu ile ilgili olarak, belli bir seviyede, belli bir eğitim kurumuna devam edebilme imkanıdır Kişiler eğitim talebinden aynı derecede yarar sağlamazlar Eğitim ihtiyacı bir dereceye kadar ertelenebilir. Eğitim artarak biriken bir özellik gösterir Eğitimin şiddet derecesi fizyolojik ve medeni ihtiyaçlara göre daha yüksektir. Süreklidir

EĞİTİM TALEBİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ • • • Eğitimde tüketici dengesi farklılık gösterir. Tüketici tatmininde fiyat ve gelir etkili iken, bunlar eğitimde tüketicinin talebini fazla etkilemez Eğitim talebi ülkemizde yıllara göre farklılık gösterir. Bu talebi nüfus ve okullaşma oranı belirler Makro açıdan eğitim talebini, toplumun gelir seviyesi, nüfus büyüklüğü, nüfusun yaş ve cinsiyet bakımından bileşimi etkiler

EĞİTİM TALEBİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ • • Mikro açıdan, tüketici tercihi, bireyin gelir seviyesi ve fiyat etkiler. Eğitimin talep elastikiyetini tayin eden üç faktör, alıcıların gelir durumu, ikame etkisi v ihtiyaçların şiddetidir. Eğitimin diğer mallar karşısında çapraz elastikiyeti de düşüktür Eğitimde kişinin geliri arttıkça eğitim için daha fazla harcama yapabilir Eğitim ihtiyacı günümüzde arttığı için bazı eğitim kurumlarına talep artmışır

EĞİTİMİN TÜKETİM ÖZELLİĞİ • • Eğitimin hem elde edilmesi hem de tüketimi uzun zaman alan bir hizmettir. Dayanıklı bir tüketim malı olarak görebiliriz Eğitim alan kişi alacağı eğitimin miktarını kontrol edemez. Küçük çocuklar bunu genç yaşta kavrayamazlar Eğitim hizmeti diğer hizmetlerle bağımlılık özelliği gösterir. İyi eğitilen iyi iletişim kurar Eğitimin tüketim yönünü eğitime yapılan giderler oluşturur. Ancak eğitim uzun süre tüketilen bir hizmet niteliği taşır

EĞİTİMİN YATIRIM ÖZELLİĞİ • • • Eğitim harcamalarının bir kısmı plasman niteliği taşır. Devlet eğitilen kişilerin ülkeye yarar sağlayacağını düşünüp yatırım yapar Araştırmalar eğitimin milli hasılaya önemli bir katkı sağladığını düşünmektedirler Özel şirketler kaynaklarının önemli miktarını personelini eğitmeye harcarlar İyi eğitim almış birey eğitimin kendisine iyi bir iş sağlayacağını düşünür Bireyler tercih yaparken bu faydayı dikkate alırlar

YATIRIM VE TÜKETİM OLARAK EĞİTİM • • Eğitim iş gücünün verimliliğini artırır, teşebbüse itibar kazandırır ve kuruma olan bağlılığı artırır Eğitime yapılan harcamaların ne kadarının yatırım veya tüketim olduğu kesin olarak belli olmaz Birey pahalı bir eğitim alanı seçmişse bunu sebebi yatırım olabilir. Diş hekimliği fak. Yatırım hacmini tayin eden, sermayenin kârlılık derecesidir. Eğitimin marjinal verimi kolay hesaplanmaz

YATIRIM VE TÜKETİM OLARAK EĞİTİM • • • Eğitim harcamalarının ne olarak görüldüğü önemlidir. Hükümetler bu anlayışa göre hareket ederler Eğitimin yatırım olarak görülmesi milli gelir seviyesini de etkiler. Yatırım harcamalarında değişmeler milli gelirde bir artışa ve azalışa neden olur Son zamanlardaki araştırmalar, eğitimin bir tüketim aracı olarak görülmekten öte daha çok bir yatırım olarak görülmesini gerektirir

EĞİTİM YATIRIMLARININ İKTİSADİ GELİŞMEYE ETKİSİ • • • Eğitimin iktisadi gelişmeye etkisi bir süre anlaşılamamıştır Eğitim hasılasını ölçmeyle ilgili üç yaklaşım üzerinde durulabilir: basit bağıntı, artık değer ve eğitimin dolaysız hasılasını ölçme yaklaşımı Bu yaklaşımlarla hasılayı ölçmenin çeşitli güçlükleri vardır Eğitim teknik ilerlemeyi mümkün kılar. Eğitim, suç oranlarını azaltır, refahı artırır. Mali ve parasal olarak kişiye yarar sağlar

EĞİTİM HİZMETLERİNİN FİNANSMANI • • • Eğitim işleri devlet eliyle yürütülür. Bunun için gelire ihtiyaç vardır. Toplumun eğitim talebini genellikle kamu okulları karşılar GSMH ile eğitim paralellik gösterir. Kişi başı gelirin fazla olduğu ülkelerde eğitime yüksek pay ayrılır Eğitim maliyeti hesaplamada iki önemli taraf devlet ve ailedir. Devlet=maaşlar+bakım-malzeme+diğ. mas. Aile=harçlar+kırtasiye+diğer masraflar

EĞİTİM HARCAMALARININ ANALİZİ • • • Maliyet fayda analizi, maliyet etkinlik analizi, sistem analizi ve program bütçedir MFA kamu kesimindeki kaynakların etkili kullanılmasına yardım eden bir tekniktir MEA uygulanması düşünülen projeler arası tercih yapmayı imkan sağlayan bir tekniktir SA sezgiye daha fazla yer veren bir tekniktir PB bir bütçenin amacı belirlenmiş hedeflerin gerçekleştirilmesinde ve çeşitli programların başarı veya başarısızlıklarını ölçmede kullan

EĞİTİM EKONOMİK KALKINMA İLİŞKİSİ • • • Ülkeler arasında karşılaştırma yapılırken en iyi ölçüt kişi başına düşen gelir miktarıdır. Bunun için iş gücünün verimliliği artırılmalıdır Bu durum, sermaye ve teknolojiye bağlıdır Bir ülkenin kalkınmasında beşeri sermeye de önemlidir. Kalkınmakta olan ülkelerde insan gücüne yatırım yapma yetersizdir Araştırmalar ülkelerin gelişme hızındaki artışın iş gücünün kalitesine bağlı olduğunu ortaya çıkarmışlardır.

TÜRKİYEDE EĞİTİMİN EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ • • Cumhuriyetin kuruluşunda okuma ve yazma konusunda gelişmeler olmuştur. Eğitim planı olmadığı için harcamalar verimli olmamıştır Atatürk”ün çabaları günümüze kadar etkili devam etmemiştir. Okullaşma oranları her eğitim kademesinde yeterli düzeyde değildir Ülkemizde milli gelirin artışına paralel olarak nüfus ve eğitim ihtiyacı da artmış ve bu artış yetersiz kalmıştır.

TÜRKİYEDE EĞİTİMİN EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ • • • Milli gelirin ne kadarının eğitime ayrıldığı önemlidir. Kalkınmakta olan ülkelerde bunun artması beklenir. MEB bütçesinin GSMH ya oranına bakıldığında bunun arttığı görülür. Ülkemizde eğitim planları 1960 yılından itibaren yapılmaya başlanmıştır. Ancak bu planların hedeflere ulaşmadığı gözlenir İş yaşamının ihtiyaç duyduğu iş gücünün nitelik ve niceliği iyi hesaplanmadığından eğitim arzında dengesizlik görülür.

TÜRKİYEDE EĞİTİMİN EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ • • • Ülkemizdeki kaynakların sınırlı oluşu bu kaynakların kamu kuruluşları arasındaki dağılımı etkilemektedir. Eğitim harcamaları ülkemizde yetersizdir. Bölgelerimizde okullaşma oranları arasında önemli farklılıklar mevcuttur. Ülkemizde hizmet sektörü üçüncü sıradadır. Milli eğitim bakanları da bu konuda etkilidir Ülkemizde neo-liberal bir anlayış eğitime vatandaşın katkı sağlamasını öngörür