ETM DENETM VE SORUNLARI Denetimde ada Yaklamlar ve

EĞİTİM DENETİMİ VE SORUNLARI Denetimde Çağdaş Yaklaşımlar ve Uygulamalar

DENETİMDE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR Klinik Denetim Bilimsel Denetim Emsal Denetim Portfolyo Değerlendirmesi Yöneylem Araştırması Kılavuz Denetimi Gelişimsel Denetim Sanatsal Denetim Öğretimsel Denetim Farklılaştırılmış Denetim 2

EĞİTİMİN HEDEFLERİNİ GERÇEKLEŞTİRMEDE HANGİ DEĞİŞKENLER ETKİLİDİR? Öğrenciden Kaynaklanan Etkiler Öğrencinin Hazır bulunuşluk Düzeyi Derse Yönelik Tutumları Öğrenme Stratejileri Öğrenme Stilleri Beklentileri Başarı Güdüsü vb. Değişkenler 3

ÖĞRETMENDEN KAYNAKLANAN ETKİLER Etkili öğretmen özellikleri konusunda yapılan sınıflamaların çoğunda ortak sayılabilecek yönler şunlardır: Öğretmenin Akademik ve Bilişsel Yeterlikleri Sınıf-içi Öğretmen Davranışları Öğretmenin Kişilik Özellikleri Öğretmen-Öğrenci İlişkileri Sınıf Yönetimi Becerileri 4

KLİNİKSEL DENETİM Özellikle sınıf içi etkinliklerin denetiminde etkili bir denetim yöntemi olan kliniksel denetim; TKY ilkeleri ve amaçlarına uygun bir denetim yöntemidir. TKY’deki sürekli gelişme, personeli geliştirme ve personele güven, kalite kontrol halkaları, süreç odaklı anlayış ve takım ruhu gibi kavramlar kliniksel denetimin de kapsamında olan kavramlardır. 5

Kliniksel Denetimin Amacı Öğretmenin sınıf içi öğretmedeki yeterliliğini artırmak ya da öğretmeni daha yeterli kılmak amacıyla planlanmış bir program ve uygulamadır. Öğretmeni yargılamaktan çok, öğretim hizmeti sırasında yaşanan sorunların teşhis edilmesine yardımcı olacak süreci yapılandırmaktır. Klinik denetim, öğretmenlere, öğretim hizmeti sırasında yaptıklarını görmeleri için ayna görevini üslenir. Klinik denetmenler, öğretmenlere yapmaya çalıştıkları ile yaptıkları arasındaki özel çelişkileri belirleyerek yardım amacıyla gözlem ve dönüt işlemlerini planlarlar. 6

KLİNİK DENETİMİN TANIMI Morris Cogan’a Göre : Öğretmenin sınıf içi öğretmedeki yeterliliğini arttırmak ya da öğretimini daha yeterli kılmak amacıyla planlanmış bir program ve uygulamadır. Sergiovanni ve Starratt’a Göre : Öğretmenin daha etkili kılınması amacıyla denetmenle öğretmenin sınıf içinde, öğretme ve öğrenmenin gerçekleştirilmeye çalışıldığı ortamda, yüze gelmeleri ve görüşmeleri olarak tanımlamaktadırlar. 7

Klinik Denetimin Özellikleri 1. Geleneksel denetimde sınıf içi etkinliklerin gözlemi çok seyrek olduğu halde ve gözlem için kısa bir zaman ayrıldığı halde, kliniksel denetimde gözlem için her öğretmene haftada 2 ya da 3 saat ayrılmakta, ayrılması gerektiği görülmektedir. 2. Kliniksel denetim uygulamasında her denetmenin denetim döngüsünün tüm aşamalarını izlemesi gerekmeyebilir. 8

Klinik Denetimin Özellikleri 3. Kliniksel denetim, özel olarak hazırlanmış(bir anlamda yapay) bir ortama yapılan planlı bir müdahale olarak düşünülebilir. 4. Kliniksel denetimin amacı, sınıfın işleyişinde ve öğretmen davranışında değişiklik yaratmaktır. 5. Sınıf özel olarak düzenlenmiş bir ortam olarak düşündüğümüzde, bu ortamın, öğretmenin açık ve gizli kişisel sayıltı, kuram ve amaçları tarafından etkileneceğini kestirebiliriz. Kısaca, öğretmenin nitelikleri, sınıfın düzenini ve eğitsel etkinlikleri önemli ölçüde etkiler. 9

KLİNİK DENETİMİN AŞAMALARI Gözlem Öncesi Görüşme Gözlem Aşaması Görüşme Sonrası Analiz Gözlem Sonrası Görüşme 10

1. Gözlem Öncesi Görüşme: Bu aşamada denetmenle öğretmen arasında karşılıklı güven ve desteğe dayalı sağlıklı bir iletişimin kurulması hedeflenmektedir. 11

Gözlem Öncesi Görüşme İle Gerçekleştirilmesi Amaçlanan Durumlar 1. Öğretmen-Denetmen ilişkilerinin saptanması ve geliştirilmesi 2. Öğretmenin ne yapmak istediğinin açık ve tam olarak, yine öğretmen tarafından bilinmesinin sağlanması 3. Daha etkili bir uygulama için planlamanın birlikte yapılması 12

2. Gözlem Aşaması: Öğretmen tarafından verilen dersin, öğretmen ve denetmen tarafından beraberce analiz edilmesidir. 13

Gözlem Esnasında Dikkat Edilecek Noktalar 14 1. Bireyler Arası İlişkiler 2. Fiziksel Çevre 3. Amaca Yönelik Öğretim 4. Ders Verme Yöntemleri 5. Değerlendirme

Bireyler Arası ilişkilerde Dikkat Edilecek Noktalar Öğretmen ile öğrenci arasında karşılıklı saygı ve güveni yansıtıcı bir ilişki var mıdır? Öğretmen ve öğrenciler arasında karşılıklı özgür ve açık bir iletişim kanalı var mıdır? Sınıf içi etkinlikler ve kullanılan yöntemler, davranış standartları grupça ve bireysel çalışmaların öğretmen öğrenci ikilisi tarafından planlandığını göstermekte ya da yansıtmakta mıdır? 15

Bireyler Arası ilişkilerde Dikkat Edilecek Noktalar Öğrencilerin içten çaba ve katkılarının dikkate alındığı ve kabul edildiği görülmekte midir? Öğrencilerin fiziksel, toplumsal, zihinsel ve coşkusal gereksinimlerini karşılama biçimi, çocuk büyümesi ve gelişmesi ilkelerine uyulduğunu göstermekte midir? 16

Bireyler Arası ilişkilerde Dikkat Edilecek Noktalar Bireysel ve grup rehberlik teknikleri sınıf üyelerinin bütünsel gelişmelerini gerçekleştirici biçimde uygulanmakta mıdır? Disiplin sorunları eşitlik ilkesine uygun olarak, anlayışla etkili bir şekilde çözümlenmekte midir? Bireyin kişiliğinin bir bütünlük içinde gelişmesi için gerekli özgürlük ile verimli bir grup çalışması için zorunlu kontrol arasında bir denge sağlanmakta mıdır? 17

Fiziksel Çevre Konusunda Dikkat Edilecek Noktalar Öğrenmenin gerçekleştiğini gösteren kanıtlar var mıdır? Okuma köşeleri, bilim köşeleri, sınıf kitaplığı, sanat köşesi gibi düzenlemeler güdüleyici bir nitelik taşımakta mıdır? Kişisel eşyalara ve okul eşyalarına gösterilen ilgi ve dikkat gibi yurttaşlık eğitiminin belirtileri görülmekte midir? İyi düzenlendirilmiş ışıklandırma ve havalandırma istenilen atmosferin oluşmasına katkıda bulunmakta mıdır? Öğrenci sıra ve masaları öğrencilerce rahatlıkla kullanabilecek nitelikte ve etkinliklere uygun olarak düzenlenmiş midir? Gör-işit ve diğer öğretim araçları, öğrenme ortamına uygun, anlamlı ve amaçlı bir biçimde kullanılmakta mıdır? 18

Amaca Yönelik Öğretim Konusunda Dikkat Edilecek Noktalar Öğretmen ve öğrenciler önemi üzerinde görüş birliğinde oldukları hedefleri gerçekleştirmek için, birlikte planlama yapmakta ve çalışmakta mıdırlar? Amaçlar, çocuğun büyüme ve gelişmesine ilişkin bilgilere dayalı olarak, belirlenen gereksinimlere ilişkin sayıltılarla tutarlı mıdır? Anlamlı problemler çözülmekte ve geleceğe hazırlık yapılmakta mıdır? 19

Amaca Yönelik Öğretim Konusunda Dikkat Edilecek Noktalar Sınıfın tümü için önem taşıyan sorunlarla birlikte, bireysel yeteneğe, gereksinme ve ilgiye dayalı sorunlarda ele alınmakta mıdır? Yeni beceriler kazandırılmakta ve eski beceriler geliştirilmekte midir? İstenilen nitelikte, uygun bir güdülenme var mıdır? Etkinlikler öğrenmede bütünlüğü geliştirici biçimde düzenlenmekte ve yürütülmekte midir? Yaratıcı düşünme, araştırma ve grup süreci özendirilmekte midir? 20

Ders Verme Yöntemleri Konusunda Dikkat Edilecek Noktalar Dersin işleniş biçimi, öğretmen-öğrenci işbirliği ile planlama yapıldığını yansıtmakta mıdır? Ders araç ve gereçleri zamanında kullanabilecek biçimde hazır bulundurulmakta ve etkili biçimde kullanılmakta mıdır? Öğrenciler uzun dönemli amaçları bilmekte ve anlamakta mıdırlar? Gruplamalarda ve dersin işlenişinde bireysel yetenekler, ilgiler ve tutumlar kabul edilmekte ve dikkate alınmakta mıdır? 21

Ders Verme Yöntemleri Konusunda Dikkat Edilecek Noktalar Beceri geliştirici projeler ele alınmakta ve gerekli zaman ayrılmakta mıdır? Öğrencilere bir grubun üyesi olarak çalışmayı öğrenmesinde yardım edilmekte midir? Bu yardım sağlanırken demokratik süreçler kullanılmakta mıdır? Öğrencilere eleştirici düşünme, kara verme, kendini yönetme ve yaratıcı gücünü geliştirme fırsatı verilmekte, gerekli ortam hazırlanmakta mıdır? 22

Değerlendirme Konusunda Dikkat Edilecek Noktalar 1. Belli bir öğretme ve öğrenme durumunun değerlendirilmesi daha önce belirlenmiş amaçlar esas alınarak yapılmakta mıdır? 2. Derecelendirme(not verme) yöntemleri kapasiteyle ilişkili görünmekte midir? 3. Öğrencilerin ödevlerindeki ve sınav kağıtlarındaki yanlışlar, üzerinde durulması gereken notlar olarak değerlendirilmekte midir? 4. Gruplamalar zamanla meydana gelen değişme ve gelişmelere koşut olarak yeniden yapılmakta mıdır? 5. Kendi kendini değerlendirme alışkanlık ve becerilerini geliştirici çabalar gösterilmekte midir? 23

Değerlendirme Konusunda Dikkat Edilecek Noktalar Düşünceleri özetleme ve örgütleme konularında denemeye yer verilmekte midir? Kısa süre bil olsa, değerlendirici denemeler için fırsatlar yaratılmak ta mıdır? Değerlendirme öğrencinin kendi düzeyini ve sınıfın genel performansını geliştirici bir yöntemle yapılmakta mıdır? Konular arası ilişki kurucu ve farklı etkinlikleri birbiriyle dengeleyici nitelikteki değerlendirme teknikleri, çocuğu bir bütün olarak geliştirmeyi amaçlamakta mıdır? Değerlendirme yöntemleri, ister grup isterse bireysel yaklaşım biçiminde olsun, her iki durumda da sonuç, her çocuk için anlamlı mıdır? 24

Öğretme Etkinliğini Etkileyen Etmenler Öğretme İle Doğrudan İlişkili Etkenler 3 Grupta Toplanabilir Öğretmenle İlgili Etmenler Öğretim Yöntemlerinin Seçimi ve Kullanımı Yöntemlerin Kullanılmasında Öğretmen Yeterliği 25

3. Analiz: Analiz, kliniksel denetimin kalbi olarak nitelendirilir. Öğretmen ve denetmen, sorumluluğu paylaşan kişiler olarak sınıf içi etkinlikleri ve olayları birlikte analiz ederler. 26

Analiz Aşamasında Dikkat Edilecek Noktalar Analiz, gelecekteki olaylar üzerinde daha fazla kontrole sahip olabilmek amacıyla yapılır. Öğretmen ve denetmen sorumluluğu paylaşan kişiler olarak, sınıf içi etkinlikleri ve olayları birlikte analiz ederler. Analiz sonuçları öğretmenin davranış örüntülerinin sınıf içi etkinlikleri etkileme biçimini anlamaya yardım eder. Analiz edilmesi gereken önemli noktalardan biriside, öğretmen-öğrenci ve öğrenciler arasındaki ilişkinin niteliğidir. 27

Analiz Aşamasında Dikkat Edilecek Noktalar Denetimsel analizde önemli bir nokta, öğretme sürecinde ve öğrencilerin tepkilerinde yinelenen kalıpların belirlenmesidir. Kliniksel denetimin amacı öğretmene yardım etmektir. Güçlü yanların daha çok güçlendirme ve yetersiz yanlarını yeterli düzeye çıkarmada öğretmene yardım amaçlanır. Kliniksel denetiminin amacı, öğretmenin kişiliğini yeniden biçimlendirme değil, onun öğretme performansını geliştirmektir. 28

“DENETİMİN ODAK NOKTASI ÖĞRETME DAVRANIŞIDIR”. 29

4. Gözlem Sonrası Görüşme: Bu aşamada denetmenin uzman rolü devreye girer. İş birliği anlayışı içerisinde öğretmenin mesleksel gelişimi sağlanmaya çalışılır. 30

Gözlem Sonrası Görüşmeden Elde Edilecek Yararlar 1. Denetmenle işbirliği yolu ile öğretmenin mesleksel gelişimi sağlanmaya çalışılır. 2. Denetim programının yeniden düzenlenmesi, programın hedeflerinin ve uygulama yöntemlerinin belirlenmesi konularında önemli rol oynar. 3. Görüşme ödül için temel sağlar. 4. Görüşme, geçmişteki denetimsel uygulamanın gözden geçirilmesi, gerçekleştirilen ilerlemenin saptanmasını sağlar. 5. Görüşme, öğretmene didaktik yardım sağlar. 6. Görüşme, öğretmenin öz denetim ve teknikleri konusunda yetiştirilmesini sağlar. 7. Görüşmede öğretmenin mesleksel doyumu ve teknik yeterliliği ile ilgili konular üzerinde durulur. 31

5. Görüşme Sonrası Analiz: 1. Denetim faaliyetlerinin verimli ve amaca uygun işleyip işlemediğinin tespit edilmesidir. 2. Kısaca denetmen, yapılan denetim hakkında kendi öz değerlendirmesini yapar. 3. Öğretimin denetimi kadar denetimin de denetlenmesi gereklidir. 4. Görüşme sonrası analiz, kliniksel denetimin süperegosu rolünü oynamaktadır. 32

Görüşme Sonrası Analizde Dikkat Edilecek Noktalar 1. Görüşme sonrası analiz faydacı bir nitelik taşır ve yöntemsel ağırlıklıdır. 2. Görüşme sonrası analizde denetimsel teknikler, açık ve gizli sayıltılar, baskın değer yargıları, coşkusal değişkenler ve sürecin amacı gibi konular üzerinde dikkatle durulur. 3. Denetim uygulamasının da denetlenmesi, unutulmaması gereken önemli bir noktadır. 4. Oluşan yeni duruma göre yeniden planlama yapılması gerekir. 33

BİLİMSEL DENETİM 20. y. y. Başlarında F. Taylor’un Bilimsel Yönetim Kuramı, eğitim yönetimi üzerinde de önemli bir etkiye sahiptir. BİLİMSEL YÖNETİM İLKELERİ * Bir görevi en iyi yapmayı sağlayacak yolun tanımlanması ve uygulanması * Bir işin planlanmasının, uygulamasından ayrılması * Performans ile ödemenin doğrudan ilişkili olması ………………. 34 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

BİLİMSEL DENETİM * Zaman - hareket ilkesi * Parça - oran ilkesi * Planlama ile performansın ayrılığı ilkesi * Yönetim – kontrol ilkesi * İşlevsellik ilkesi 35 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

EMSAL DENETİM Öğretmenlerin temel olarak gözlem, analiz ve dönüt süreci içinde, bir yönetici veya deneticinin gözetiminde ya da tümüyle kendi sorumluluklarında olmak üzere birbirlerini değerlendirdikleri, gönüllülük esasına dayanan esnek bir denetim yaklaşımıdır. Temel felsefesi; bir sınıfta gerçekte neler olup bittiğini, bunların mevcut koşullar içinde en iyi nasıl yapılabileceğini en iyi öğretmenlerin bileceği ve iyi öğretimin en sağlıklı bir şekilde emsal öğretmenler tarafından değerlendirilebileceği düşüncesine dayanır. 36 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

EMSAL DENETİM Emsal denetimin amacı, öğretmenlerin birbirlerinin fikirlerini ve deneyimlerini paylaşmalarını, işbirliği içinde birbirlerinden öğrenmelerini ve profesyonel hedeflerine ulaşma konusunda birbirlerine destek ve cesaret vermelerini sağlamaktır. * Bu uygulama bire bir eşleştirmeler veya ikiden fazla kişiden oluşan gruplar vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. * Grup yönteminin uygulanmasında, okul içindeki öğretmenlerden üç veya dört kişiden oluşan gruplar oluşturulmakta ve bu üyelerden en az biri kıdemli ve tecrübesine güvenilen öğretmenler arasından seçilmektedir. * Düzenli olarak toplanan grup üyeleri her sene rotasyona tabi tutulmaktadır. 37 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

EMSAL DENETİM * Grup üyeleri uygulamanın başında, bireysel ve kolektif hedeflerini ortaya koymakta, ardından birbirlerini ziyaret ederek, bu hedefler doğrultusunda gözlemler yapmakta ve bu gözlemleri de raporlaştırmaktadırlar. Teker teker okul içindeki bütün grupların ulaştıkları sonuçlar, yılsonunda yapılan toplantıda paylaşılmaktadır. Öğretmen, kılavuz meslektaşı ile birlikte bir profesyonel gelişim planı hazırlar. Müdür bu planı onayladıktan sonra, kılavuz öğretmenin yardımında bu planın uygulanmasına geçilir. 38 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

EMSAL DENETİM Genel olarak bu yöntemde üç aşama bulunmaktadır. 1) Ön görüşme, 2) Profesyonel etkinliğin gözlemlenmesi ve 3) Gözlem sonrası görüşmedir. 39 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

PORTFOLYO DENETİM Öğretmenlerin kendi uygulamalarını yansıttıkları, analiz ettikleri, bunları yazarak ve tartışarak diğer meslektaşlarıyla paylaştıkları bir çağdaş denetim yaklaşımıdır. Bu yöntemde öğretmenler, kendilerini değerlendirdikten ve bunları diğer meslektaşlarıyla paylaştıktan sonra, elde ettikleri sonucu yazılı olarak müdür, denetici veya kılavuz rolünde olan, bir üst basamaktaki kişiye iletirler. Bu üst konumdaki kişi, süreçten elde edilen sonuçları değerlendirerek, öğretmenlere gerekli geri bildirimi sağlar. 40 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

PORTFOLYO DENETİM Bir öğretim portfolyosu genel olarak öğretmenin belli bir zaman periyodu içinde toplamış olduğu iş örneklerinden ve bunlara ilişkin yansıtıcı değerlendirmelerden oluşmaktadır. PORTFOLYOLARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ 1) Çok kaynaklılık 2) Otantik olma 3) Dinamiklik 4) Açıklık 5) Bütünlük 6) Sahiplenmeye dayalı olma 7) Çok amaçlılık 41 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

PORTFOLYOLARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ 1) Çok Kaynaklılık: Veriler hem bireylerin kendilerinden hem de onların ortaya koydukları ürünlerden elde edilmelidir. 2) Otantik Olma: Elde edilen veriler, portfolyoyu profesyonel alanla doğrudan irtibatlandırıcı nitelikte olmalıdır. 3) Dinamiklik: Elde edilen veriler, zaman içindeki performansı gösterici nitelikte olmalıdır. 4) Açıklık: Portfolyonun amaçları açık bir şekilde ifade edilmelidir. 5) Bütünlük: Portfolyo; bilgi ve becerileri, uygulamadaki gerçek olaylarla doğrudan irtibatlandırıcı nitelikte olmalıdır. 6) Sahiplenmeye dayalı olma: Katılımcı, kendi kişisel ve profesyonel hedeflerine göre süreci yönlendirebilmelidir. 7) Çok amaçlılık: Portfolyo, hem bireysel hem de örgütsel anlamdaki performansı değerlendirici nitelikte olmalıdır. 42 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI 1940’lı yıllarda bir sosyal psikolog olan Kurt Levin tarafından ortaya atılmıştır. “Eylemin kalitesini arttırmak amacıyla sosyal bir durumun incelenmesi” Okulu iyileştirmek için yapılan araştırmalardır. Demokratik bir hedef olarak öğretmenlerin, eğitim-öğretimle ilgili problemlerin çözümüne bizzat uygulamayı yapan araştırmacılar olarak katılmaları amaçlanmaktadır 1970’lerden itibaren öğretmenlerin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerinde kullanılmaktadır. 43 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI “Öğretmenlerin, kendi öğretim uygulamalarını, onları iyileştirmek amacıyla sistematik bir şekilde incelemeleri” Yansıtıcı bir değerlendirme sağlayarak, okulun kendini iyileştirmesine yönelik sistem çapında bir değerler seti oluşmasına olanak veren yöneylem araştırması; 1) Üzerinde araştırma yapılması gerekli görülen bir problemin belirlenmesi, 2) Seçilen konuyla ilgili olarak literatürden ve uygulama alanından gerekli bilgilerin toplanması, 3) Toplanan verilerin analiz edilip yorumlanması ve 4) Eyleme geçilmesi olarak sıralanabilir. 44 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

YÖNEYLEM ARAŞTIRMASI Yöneylem araştırmasının dört temel özelliği a) Doğasında işbirlikli çalışmanın bulunması, b) Uygulamaya odaklanması, c) Öğretmenlerin profesyonel gelişimlerine güç vermesi ve d) Bu sayılan üç temel özelliğin gerçekleştirilebilmesi için bir proje yapısına ihtiyaç duymasıdır. 45 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

KILAVUZ DENETİM 1970 ve 1980’lerde, gelişmiş ülkelerde bir profesyonel gelişim aracı olarak yaygın şekilde kullanılmaya başlamıştır. Günümüzde de, özellikle işe yeni başlayanların hazırlık eğitiminde ve işgörenlerin profesyonel gelişimlerinin sürekliliğinin sağlanması konularında hem eğitimcilerin hem de politikacıların büyük ilgisini çekmektedir. Kılavuz denetimi; deneyimli, bilgi ve becerisine güvenilen bir öğretmenin, diğer bir öğretmene, eğitim-öğretimin etkililiğini sağlamak amacıyla yardım, destek ve tavsiyelerde bulunmasını içeren bir süreçtir. 46 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

KILAVUZ DENETİM Yansıtıcı dinleme ve yansıtıcı uygulamaları geliştirmenin esas olduğu kılavuz denetiminde temel amaç, öğretmenlerin psikososyal ve kariyer gelişimlerini sağlamaktır. a) Psikososyal boyutta kılavuz; öğretmenin bu mesleği etkili bir şekilde icra edebilecek kapasiteye sahip olduğuna dair inanca sahip olmasını ve kendine güvenmesini sağlayacak şekilde bir duygusal destek sağlamalıdır. b) Kariyer gelişimi boyutunda kılavuz; öğretmenin yaptığı etkinliklerle ilgili olarak uygun bir şekilde geri bildirim sağlamalı, performansını en üst düzeye çıkaracak şekilde bilgi ve becerilerini geliştirmesi için onu güdülemeli ve ortak şekilde geleceğe yönelik bir kariyer planı hazırlanmalıdır. 47 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

KILAVUZ DENETİM Kılavuz denetiminin uygulanmasıyla ilgili olarak farklı modeller bulunmaktadır. a) Birey merkezli model: Bu modelde kılavuz, diğer bireye bilgi, anlayış, kavrayış ve bakış açısı kazandıran, kısacası bireye faydalı olan kişidir. Etkinlik ya da süreç değil, ilişki önemlidir. Otantik ilişkiler merkeze alınmaktadır. b) Örgüt merkezli model: Bu modelde örgütün ya da mesleğin ihtiyaçlarına öncelik verilmektedir. Bireyi, örgütsel etkililiğe ulaşmak için bir araç olarak görme eğilimi bulunmaktadır. Kılavuz denetimi, örgütsel anlamdaki bozuklukları ya da uyumsuzlukları düzeltmek için bir araç olarak görülmektedir. 48 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

GELİŞİMSEL DENETİM Carl Glickman’ın 1980’li yılların başında ortaya attığı bu yaklaşım, klinik denetimde bulunan birçok alt öğeyi içermektedir. Klinik denetimden en büyük farkı, merkeze kurumu değil bireyi alması ve bireyin gelişim düzeyinin arttırılması sonucunda, elde edilecek ürünün kalitesinin de artacağı varsayımına dayanmasıdır. Zihinsel gelişim, kavramsal gelişim, benlik (ego) gelişimi ve ahlaki (moral) gelişim, gelişimsel denetimde üzerinde en çok durulan gelişim alanlarıdır. Deneticinin, öğretmenlerin bu gelişim alanlarındaki ihtiyaçlarına ve bulundukları düzeye en uygun olan denetim yaklaşımını seçmesi ve uygulaması gerekmektedir. 49 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

GELİŞİMSEL DENETİM Gelişimsel denetimin üç temel aşaması 1) Öğretmenin içinde bulunduğu gelişim düzeyinin tespit edilerek, bu düzeye en uygun olan denetim yaklaşımının belirlenmesi, 2) Seçilen denetim yaklaşımının, öğretmenin değişen ihtiyaçlarına ve gelişim düzeyindeki ilerlemeye bağlı olarak esneklik içinde uygulamaya konması 3) Bu uygulamanın öğretmen üzerinde meydana getirdiği etkinin değerlendirilmesidir. 50 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

GELİŞİMSEL DENETİM Gelişimsel denetimde, insanın nasıl öğrendiği ve ne tür bilginin daha fazla önem taşıdığına ilişkin farklı görüşler bu üç yaklaşımı ortaya çıkarmıştır. 1) Yönlendirici denetim: Bilginin en iyi şekilde, belli bir standartlar setine itaat etmekle elde edilebileceği varsayımına dayanmaktadır. Bu yaklaşımda denetçi, problemin çözümü için öğretmenin neler yapması gerektiğini belirleyerek onun davranışlarını yönlendirmekte, öğretmenin uygulamalarını okuldaki diğer öğretmenlerin uygulamalarıyla ortak bir standarda kavuşturması için yapması gerekenleri açıklamakta ve bu yolda ona gerekli olan desteği sağlamaktadır. 51 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

GELİŞİMSEL DENETİM 2) Yönlendirici olmayan denetim: Bireyin bilgiyi en iyi şekilde, takip edeceği yolu bizzat kendisinin tercih etmesiyle elde edebileceği varsayımına dayanmaktadır. Bu yaklaşımda denetçi, öğretmeni aktif olarak dinlemekte, problemleri açıklığa kavuşturacak sorular yöneltmekte, öğretmeni bu yolda cesaretlendirmekte ve öğretmenin fikirlerini aldıktan sonra kendisinin konuyla ilgili görüşlerini sunmaktadır. 52 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

GELİŞİMSEL DENETİM 3) İşbirlikçi denetim: Bilginin en iyi şekilde, karşılıklı etkileşim ve deneyim sonucunda elde edilebileceği varsayımına dayanmaktadır. Bu yaklaşımda denetçi, problemin nasıl çözülebileceği konusunda öğretmenle müzakere etmeye başlar. öğretmenle tartışarak problemin çabucak çözülmesi için onu tahrik eder ve problemin çözümü için neler yapılması gerektiğini bizzat kendisi yaparak öğretmene gösterir. 53 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

SANATSAL DENETİM Eisner eğitimi bir sanat olarak görür. «Denetim» kavramından hoşlanmaz. Denetimde teknik ussallık yerine, estetik duyarlılığı öne çıkarmak gerektiğini savunur. Denetçinin denetlediği/gözlem yaptığı alanda uzman olması, sınıfta olup bitenleri anlaması açısından çok önemlidir. Değerlendirmede, niceliksel ölçme yerine eleştiriyi kullanır. 54 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

SANATSAL DENETİM DEĞERLENDİRME ETKİNLİKLERİ 1. Olayların yalnız gerçek anlamları ya da tekrar oranlarına değil, içerdikleri açık ya da gizli anlamlarına da dikkat edilmesi, 2. Denetçinin oldukça fark edilen ama önemli olan noktaları görebilme yeteneğini kazanmış olduğu yüksek düzeyde bir uzmanlığa sahip olması, 3. Gençlerin ve çocukların eğitsel gelişimine başkalarının yaptığı genel katkılardan ayrı olarak öğretmenin yaptığı özel katkıların takdir edilmesi, 4. Sınıftaki yaşam ve olayların sadece geçici sürelerde değil belli bir zaman süresine yapılan biçimde ve tekrarlı olarak gözlenmesi konusunda dikkatli olunması, 55 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

SANATSAL DENETİM DEĞERLENDİRME ETKİNLİKLERİ 5. Denetçi ve öğretmenler arasında dostça bir ilişkinin kurulması ve karşılıklı güven geliştirilmesi, 6. Denetçinin gördüğü ve denetlediği şeyleri ilgililere açıklarken, dilini ustaca kullanma yeteneğine sahip olması, 7. Denetçinin olayların anlamını uygun biçimde yorumlama yeteneğini kullanarak, bu olayların eğitimsel önemini gerektiği gibi takdir edebilmesi, 8. Denetçinin, deneyimleri, duyarlıkları ve güçlü yönlerinin eğitsel durumları algılamasında en önemli araç olduğunun farkına varması. 56 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

ÖĞRETİMSEL DENETİM Öğrencilere, öğretmen ve denetçinin işbirliği ile yüksek nitelikli öğrenme ortamları sağlamak için eğitim-öğretim sürecinde, öğretmene yardım sağlanması temel amaçtır. Öğrenci Öğretmen Denetçi Profesyonel bir anlayış ve olumlu bir tutum içinde öğretim sürecinde ortaya çıkan sorunların tanımlanması ve çözümlenmesi yolu ile öğretmenlerin sürekli mesleki gelişimlerine katkıda bulunulur. Öğretimsel denetim, bir kontrol ya da yargılama sürecini anlatmaz. 57 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

ÖĞRETİMSEL DENETİM AŞAMA AMAÇ 1 Tanışma * Öğretmen ve denetçinin birbirini tanıması * Öğretmenin gözleneceği durumların bildirilmesi * Beklenti ve endişelerin paylaşılması 2 Gözlem Öncesi Görüşme * Gözlenecek dersler * Ne tür verilerin toplanacağı * Gözlem sırasında uyulacak kurallar * Denetçinin ders konusu ve öğretim hedefleri konusunda bilgilendirilmesi 3 Sınıf Gözlemi * Öğretmen ve öğrenci performansının gözlenmesi * Önceden belirlenmiş verilerin toplanması 4 Gözlem Sonrası Görüşmeye Hazırlık * Sınıf gözlemi sırasında elde edilen verilerin analizi * Gözlem sonrası görüşmede tartışılacak özel konuların seçilmesi 5 Gözlem Sonrası Görüşme * Gözlem ve düşüncelerin paylaşılması * Olası iyileştirmelerin tartışılması * Gelecek denetimler için amaçlar oluşturulması * Amaçların nasıl başarılacağına ilişkin planlar gelştirilmesi 58 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

FARKLILAŞTIRILMIŞ DENETİM Allan Glatthorn’un 1997’deki çalışmaları sonucunda ortaya koyduğu çağdaş bir denetim yaklaşımıdır. Bu yaklaşımda öğretmenler kendi profesyonel ve kişisel gelişimlerini başlatma ve sürdürme konusunda inisiyatif almakta, denetçiyle ve meslektaşlarıyla işbirliği içinde ve gerektiğinde onların yardımlarına da başvurarak kendi gelişim süreçlerinin sorumluluğunu üstlenmektedirler. Öğretmenlerin kıdem, gelişim düzeyi vb. değişik kişisel özelliklerine göre farklı denetim hizmetleri aldıkları bu demokratik denetim yaklaşımında öğretmenlerin kişiliklerine değer verilmekte, esnek ve bol seçenekli uygulamalar içinde öğretmenler sürekli olarak desteklenmekte ve güçlendirilmektedirler. 59 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

FARKLILAŞTIRILMIŞ DENETİM Farklılaştırılmış denetimin sağlıklı bir şekilde uygulanması; okuldaki öğretmenler arasındaki işbirliğini güçlendirmekte, öğretimin profesyonelleşmesine katkıda bulunmakta, öğretmenlere kendi profesyonel gelişimlerini yönlendirmeleri konusunda seçenekler sağlamakta ve denetçilerin sınırlı zamanlarını daha etkili olarak kullanmalarına olanak tanımaktadır. Farklılaştırılmış denetimde öğretmenlere, ne tür denetim ve değerlendirme hizmetleri alacakları konusunda çeşitli seçenekler sunulmaktadır. 60 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

FARKLILAŞTIRILMIŞ DENETİM 1) Yoğun Geliştirme: Klinik yöntem olarak da ifade edilen bu seçenekte, iyi yetiştirilmiş bir denetçi tarafından gözlem ve geri bildirim faaliyetleri yoğun bir şekilde gerçekleştirilmektedir. 2) İşbirlikçi Profesyonel Gelişme: Öğretmenler meslektaşlarıyla bir araya gelerek küçük gruplar oluştururlar ve karşılıklı etkileşim içinde birbirlerinin gelişim süreçlerine destek olurlar. 3) Öz-Yönlendirmeli Gelişme: Denetçi baskısından uzak bir şekilde kendi amaçlarını ortaya koyarak eylem planlarını belirlerler ve uygulamalarının sonuçlarından aldıkları geri bildirimlerle kendilerini değerlendirerek öz denetim içinde gelişimlerini sürdürmeye çalışırlar. 61 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL

FARKLILAŞTIRILMIŞ DENETİM Yoğun geliştirme, göreve yeni başlayan öğretmenlere uygulanması daha uygunken, kıdemi daha yüksek olan öğretmenlere işbirlikçi ve öz-yönlendirmeli yaklaşım daha uygundur. Farklılaştırılmış denetimde öğretmenlere iki farklı değerlendirme seçeneği sunulur. a) Yoğun Değerlendirme, okul yöneticisi tarafından öğretmenle gözlem ve görüşme yapılmakta ve öğretmenin öğretimsel olmayan işlerdeki performansı da değerlendirilmektedir. b) Standart Değerlendirme, mesleklerinde yeterli olduklarına inanılan öğretmenlerin yasalarla belirlenen görevlerini yerine getirme düzeyleri gözlem ve görüşmelerle değerlendirilmektedir. 62 Eğitim Bilimleri Enstitüsü | Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi Tezsiz YL