ETM BLMNE GR Uz Emete Gerel YAKIN DOU

EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ Uz. Emete Gerçel YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ Eğitim Fakültesi Dr. Emete GERÇEL emetey@hotmail. com

Artık büyüyünce ne olacağınız sorusu sizin için tarih olmuştur. Nasıl bir öğretmen olacaksınız? Sorusuyla zihninizi meşgul etme ve ona göre adım atma vaktidir. Bu ders ilk adımlarınıza hazırlık olacak emekleme ve ayakta durabilme çalışmalarını yapacağınız alandır. 2/ 44

EBG DERSİNİN HEDEFİ Bu dersin amacı öğrencilerin öğretmenlik mesleği ile tanışmalarını sağlamak, öğretmenliğin özellikleri, ilkeleri, sınıf ve okul ortamı, eğitimde farklı perspektifler ve eğitimin temelleri ve Türk eğitim sistemini tanımaktır 3

Ders İçeriği Bu dersin amacı; eğitimle ilgili temel kavramlar, eğitimin psikolojik, toplumsal, felsefi, ekonomik, tarihi, hukuki temelleri, Türk Eğitim Sisteminin Yapısı ve Sorunları, eğitimde yeni anlayış ve radikal görüşler konularında giriş niteliğinde bilgi kazandırmaktır. 4/ 44

EBG HAFTALIK KONU DAĞILIMI 5

Eğitim Biliminde Temel Kavramlar Öncelikle eğitim kavramıyla yakından ilişkisi olan; kültür, kültürleme, kültürlenme kültürleşme kavramları açıklanacaktır.

KÜLTÜRÜN BOYUTLARI Kültürlenme Kültürleme Gelişigüzel Zoraki Kültürleşme Kasıtlı Eğitim Kültür

Kültür – eğitim ilişkisi Kültürleşme Eğitim Kültürleme Kültürlenme

KÜLTÜR Bir toplumun üzerinde taşıdığı ve nesilden nesile aktarılan maddi ve manevi ögelerdir. Düğünler Bayramlar Örf adetler Camiler Para Binalar Giysiler vs. 9

Kültür Tylor, Toplumu oluşturan insanın öğrendiği, bilgi, sanat, gelenek, görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür.

Kültür Kültür, doğanın dışında insanın yarattığı her şeydir. Kültür, doğumdan sonra kazanılır ve öğrenilir. Öğrendiği bilgileri ve kazandığı alışkanlıkları kendisinden gelen bireylere aktarır. Öğretmenler ise toplumdaki en çok kültür aktarıcı kişilerdir.

KÜLTÜR ÇEŞİTLERİ 12

osmantavsan@hotmail. com 12. 6. 2021 13

osmantavsan@hotmail. com 12. 6. 2021 14

Kültürleme Kültürel değerlerin bireye kazandırılması sürecine kültürleme denir. Örn. Çocuklara ana dili öğretmek Kültürleme, bireyin doğumdan ölüme kadar toplumun istek ve beklentilerine uyacak şekilde etkilenmesi ve değiştirilmesi söz konusudur. Ör: İlkel toplumlarda babanın çocuğuma ok atmayı öğretmesi. Kültürlenme en geniş anlamıyla eğitim ve öğrenmedir.

Kültürleme Kültürleme ile; bilinçli, bilinç dışı, yaygın kendiliğinden rastlantısal bireysel öğrenmeler ile şartlanmalar söz konusudur.

Kültürlenme Belli bir toplumun alt kültürlerinden ya da farklı toplumlardan kopup gelen insan ve grupların buluşması ve bir etkileşim süreci sonunda, asıl kültür ve alt kültürlerde bulunmayan yepyeni bir senteze (birleşime) varılmasıdır. Ör: Yatılı okul, üniversite yaşantıları, yeni yapılmış toplu konutlar ve yerleşmeler vb. . .

Kültürleşme İnsanın başka toplumlardan öğrendikleri veya bir toplumun diğerinden aldığı, edindiği öğeler ve farklı toplumların karşılıklı olarak birbirlerinden etkilenmesidir. Kültürleşme kültürlenmenin tersidir. Kültürlemede insan kendi kültüründen öğrenirken, kültürleşmede başka toplumlardan karşılıklı olarak etkilenmesidir. Ör: Almanya’ya işçi olarak giden insanlardaki kültürel değişim.

Kültürel süreçlerle ilgili yapılan açıklamalarda görüldüğü gibi kültür kavramı eğitim kavramınıda içine almaktadır.

EĞİTİM Yaşantı Kasıtlı Kültürlen me Davranış Eğitim Süreç İstendik

DAVRANIŞ Eğitim; bireyin davranışlarında, kendi yaşantısı yoluyla, kasıtlı olarak, istendik yönde değişiklik meydana getirme sürecidir. DOĞUŞTAN GETİRİLEN SONRADAN KAZANILAN ( ÖĞRENİLMİŞ ) GEÇİCİ Planlı, programlı, eğitim yoluyla Kasıtlı kültürleme Süreç: Olgu olayların belli bir uygun, belli bir varacak düzenlenmesi ya da taslağa sonuca biçimde YAŞANILMIŞ • UNUTULUR • GEÇİCİ KAZANILMIŞ • UNUTULMAZ • ÖĞRENİLMİŞ Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri Eğitim programlarınca belirlenmiş olan hedef davranışlar (öğrenci kazanımları) 21

Eğitim Eğitim, bireye istenilen bilgi, beceri ve tutumların kazandırıldığı bir süreçtir. Eğitim yoluyla insanların; Amaçları, Bilgileri, Davranışları, Tutumları, Ahlaki değerlerinin değişmesi söz konusudur.

Eğitim Eğitimin genel ve kapsamlı çeşitli tanımları yapılmıştır. Bu tanımların bazıları şunlardır:

Eğitim Selahattin Ertürk’ e göre eğitim, Bireyin kendi yaşantısı ve kasıtlı kültürleme yoluyla davranışlarında istendik yönde değişme oluşturma sürecidir.

Eğitim Eğitim, geniş anlamda bireyin toplum standartlarını, inançlarını ve yaşam yollarını kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir. Eğitim bireyde kendi yaşantıları yoluyla davranış değişikliği meydana getirme sürecidir. Eğitim sonunda bireyde davranış değişikliği meydana gelir. Davranış değişikliği bireyin yaşantıları sonucu meydana gelir.

EĞİTİM NEDİR? Eğitim, bedene ve ruha, yetenekli olduğu (yetkinliği) mükemmelliği vermektir ( Platon) Eğitim, Çocuğu insan haline getirmek sanatıdır (Çiçeron). Eğitim, doğaya göre insan yetiştirmektir (J. J. Rousseu). Eğitim, yetileri, hep birden ve uyumlu olarak geliştirmektir (Stein). 26

Eğitimin Özellikleri Eğitim bir süreçtir, Eğitim sonunda bireyin davranışında bir değişme olmalıdır, Bu değişme istendik yönde olmalıdır, Eğitimde bir amaç ya da kazanım vardır, Eğitim bireyi geliştirir, Eğitim bireyi hayata hazırlar, İçsel ya da dışsal bir yaşantı sonucu oluşur 27

Eğitim sürecinin genel özellikleri şöyle sıralanmaktadır: Kapsamlıdır. Çok Boyutludur. Süreklidir. Dinamiktir. Bilimsel araştırma ve bulgulardan kaynaklanır. Evrensel ve ulusal yönleri vardır. İnsana özgüdür. Deneyimlerle edinilir. Amaca yöneliktir. Olumluya dönüktür. Bütünleyicidir. Zaman yönünden sınırsızdır. Mekân yönünden geniştir. Her yerde oluşur. Ulusal kalkınma ile doğrudan ilgilidir. Kültürü oluşturur. Bir uyum sürecidir

Eğitim öğeleri Eğitimi oluşturan temel öğeler: Birey Yaşantı Süreç Davranış

İnsan (Birey) Bilişsel Duyuşsal Psikomotor davranışlara sahiptir ve eğitimde bireye bu davranışlar kazandırılır.

İnsan (Birey) İnsanı, biyo-kültürel ve sosyal bir varlık olarak tanımlayabiliriz. İnsan; Biyolojik Kültürel Sosyal (doğal ihtiyaçlarımız ve dürtülerimiz. Havasızlığımız, açlığımız, yorgunluğumuz, uykusuzluğumuz, cinsel açlığını gidermek zorundadır. ) ( insan doğa ile etkileşerek kültür boyutunu geliştirmektedir) (insanın sosyal boyutunun gelişebilmesi mutlaka diğer bir insanla etkileşim içinde olması gerekmektedir). boyutlardan oluşur.

Birey kültürel ve sosyal çevresiyle etkileşim içine girerek yeni davranışlar kazanır. Birey açısından toplumsallaşma – kültürlenme, toplum açısından kültürleme olarak adlandırılan bu süreç aslında kapsamlı bir öğrenme ya da öğretme sürecidir. İnsanın sosyal boyutu gelişirken kültürel boyutu da beraber gelişmiş olur. Bu anlamda toplumsallaşma ya da sosyalleşme bireyin toplum üyeliğine hazırlanma süreci olarak görülmektedir.

Yaşantı Yaşantı, bireyin çevresiyle kurduğu etkileşim sonucu bireyde kalan izler olarak tanımlanabilir. Her bireyin çevresiyle kurduğu etkileşim farklı olduğu için geçirdikleri yaşantılar ve kazandıkları davranışlar da birbirinden farklıdır.

Yaşantı Yaşantı, insanın diğer insanlarla ve çevresiyle etkileşiminin bireyde bıraktığı izdir. Yaşantı, eğitsel yönden kazanılmış yaşantı ve yaşanılmış yaşantı olmak üzere ikiye ayrılır. Kazanılmış yaşantı: Kazanılmış yaşantı, belirli bir etkileşim durumunda yer alan etkinliklerin tümünü içermektedir. Yaşanılmış yaşantı: Yaşanılmış yaşantı, söz konusu etkileşim durumunda yer alan etkinliklerden yalnızca bireyde kalıcı iz bırakan ve bireyin davranışında değişim oluşturan etkinliklerdir.

Süreç Eğitim kavramının tanımında yer alan bir diğer öğe süreçtir. Belli bir sonuca ulaşmak ya da belli bir oluşumu gerçekleştirmek için birbirini izleyen olayların ya da durumların akışıdır.

Davranış Organizmanın her hareketi davranış olarak kabul edilebilir. Organizmanın etkiye karşı gösterdiği tepki ya da tepkiye karşı gösterdiği etkidir.

Davranış Eğitim açısından davranış, Gözlenebilir, Ölçülebilir, İstenilir olması gerekir.

İnsan davranışları üçe ayrılır. 1) Doğuştan gelen davranışlar: Öğrenmeyle değiştirilemeyen davranışlardır. Örn. Gözbebeğinin şiddetli ışıkta küçülmesi, az ışıkta büyümesi. 2) Geçici davranışlar: Alkol, ilaç, uyuşturucu madde, hastalık gibi etkilerle ortaya çıkan ve bu etki ortadan kalktıktan sonra kaybolan davranışlardır. Örn. Alkolün etkisinde yapılan konuşmalar. 3) Sonradan kazanılmış davranışlar: Doğuştan getirilmeyen öğrenme ürünü olan davranışlardır. İstendik ya da istenmedik olabilir.

EĞİTİM PROGRAMI Eğitim programı, belli öğrencileri belli bir zaman süresi içinde yetiştirmeye yönelik düzenli eğitim durumlarının tümüdür. Demirel’e göre, eğitim programı; öğrenene, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir.

Eğitim Programı Bu iki tanımdan yola çıktığımızda program geliştirme ile uğraşacak eğitimcilerin şu sorulara cevap araması gerekmektedir: 1. Eğitim programları neler olmalıdır? 2. Belirlenen hedefler hangi içerikle gerçekleştirilmelidir? 3. Belirlenen hedeflerin kazandırılması için öğrenciler hangi yaşantıları geçirmeli, yani hangi eğitim durumlarında bulunmalıdırlar? 4. Hedeflerin gerçekleşme derecesi nedir?

1. 2. 3. 4. Bu sorular dikkate alındığında bir eğitim programında 4 temel öğe bulunmaktadır: Hedef ( kazanım) İçerik Öğrenme- Öğretme süreci ( eğitim durumu) Değerlendirme

Hedef Bir öğrencinin planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar sayesinde kazanması kararlaştırılan bilgi, beceri ve tutumlardır. NİÇİN sorusuna cevap aranır? Bireye kazandırmaya çalıştığımız hedefler; 1. Bilişsel hedef alanı; bilgi, kavrama, uuygulama, analiz, sentez ve değerlendirmedir. 2. Duyuşsal hedef alanı; sevgi, korku, nefret gibi duygusal yönlerin baskın olduğu alandır. 3. İçerik: Hedef davranışları kazandıracak biçimde konuların düzenlenmesidir. İçerik hedef davranışlar için bir araçtır; Çünkü önce hedef ve davranışlar belirlenir, sonra bu hedef ve davranışların kazandırılmasına yardımcı olacak şekilde içerik düzenlenir.

İçerik Hedef davranışları kazandıracak biçimde konuların düzenlenmesidir. İçerik, hedef davranışlar için bir araçtır; önce hedef ve davranışlar belirlenir, sonrasında hedef ve davranışların kazandırılmasına yardımcı olacak biçimde içerik belirlenir. İçerik, sıralı, somuttan soyuta, kolaydan zora, günümüzden geçmişe vb. . . Uygulanmalıdır. İçerik, çağdaş, bilimsel, sanatsal ve felsefi bilgiye ters düşmemelidir.

Öğrenmenin Özellikleri Davranışta gözlenebilir değişme olmalıdır. Davranıştaki değişme sadece büyüme yada olgunlaşma sonucunda oluşmamalıdır. Davranış geçici olmamalıdır. Yaşantı ürünü olmalıdır. Öğrenmenin Özellikleri Davranıştaki değişme nispeten kalıcı olmalıdır.

ÖĞRENME Öğrenme, yaşantı ürünü olarak davranışta meydana gelen nispeten kalıcı izli değişmedir. Öğrenme öğretmenin ön koşuludur ancak öğretme öğrenmenin önkoşulu değildir.

Öğrenme Öğrenme bireyin çevresi ile etkileşim yoluyla oluşur. Bireyin davranışlarında değişiklik meydana getirir. Doğduğu andan itibaren öğrenme sürecinin içerisinde yer alır.

Öğrenme Öğrenmenin sürekli olması ve öğrenilenlerin unutulmaması için tekrar ve pekiştireçler önemlidir. Gerçek bir öğrenmenin olabilmesi için öğrenenin; Öğrenmeyi istemesi, Öğrenmek için çaba harcaması, Öğreneceği konuyla ilgili hazırbulunuşluğa sahip olması gerekir.

Öğrenme kavramının özellikleri yaklaşımlara göre farklılıklar göstermektedir. Davranışçı yaklaşıma göre öğrenmenin özellikleri şöyle sıralanabilir: Davranışta gözlenebilir bir değişme olması. Davranıştaki değişmenin nispeten sürekli olması. Davranıştaki değişmenin yaşantı kazanma sonucu oluşması. Davranıştaki değişmenin yorgunluk hastalık, ilaç alma vb. etkenlerle geçici bir biçimde meydana gelmemesi. Davranıştaki değişmenin sadece büyüme sonucunda oluşmaması

Yapılandırmacı öğrenmede ise temel özellikler şöyledir: Öğretmenin değil öğrenmenin ön planda olması. Öğrencinin özerkliğinin ve girişimciliğinin cesaretlendirilmesi. Öğrencide öğrenme isteği yaratılmasının temel amacı oluşturması. Öğrencinin bilgiyi sorgulamasının sağlanması. Öğrenmede yaşantının önemli yer tutması. Öğrencinin doğal merakının desteklenmesi. Öğrenmenin öğrencinin zihinsel modelini temele alarak kurulması. Öğretmenin öğrencinin hem ne öğrendiği ile hem de nasıl öğrendiği ile de ilgilenmesi. Öğrenmenin içinde oluştuğu bağlamın önemsenmesi. Öğrencilere kendi deneyimlerinden öğrenme fırsatı sunulması. Öğrenmede tahmin etme, yaratma ve analizin önemli yer tutması Öğrencinin inanç ve tutumlarının onun öğrenmesini etkilediğinin kabul edilmesi

ÖĞRETME - ÖĞRETİM Öğrenmeyi sağlama faaliyetine öğretme denir. Öğretim ise okullarda yapılan planlı, kontrollü ve örgütlenmiş öğretme faaliyetleridir.

Öğretme en geniş anlamda öğrenmeyi sağlama etkinliğidir. Öğretme bilinçli ve amaçlı bir etkinliktir.

Öğretim Öğretmenin sınıf yönetimi becerileri Sınıfın psikolojik atmosferi Öğretimin gerçekleşmesinde son derece önem taşımaktadır.

Değerlendirme: Ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurup yargıya varma sürecidir. Eğitim programının bu boyutunda kalite kontrolü yapılmaktadır. Değerlendirme sonuçları, programa devam, gözden geçirme ya da yeni konuya geçme konusunda bilgi vermektedir. Eğitim programı her defasında yeniden değerlendirilmeli; gözden geçirilip düzenlenmelidir. ( aksaklıkları görebilmek, düzeltmeleri yapmak için programın değerlendirilmesi gerekmektedir).

SİSTEM YAKLAŞIMI AÇISINDAN EĞİTİM

EĞİTİMİN TÜRLERİ EĞİTİM Formal Eğitim Örgün Eğitim Yaygın Eğitim Halk Eğitimi Hizmet İçi Eğitim İnformal Eğitim

1. FORMAL EĞİTİM Formal eğitim, planlı ve programlı olarak bir amaç doğrultusunda , belirli bir mekanda uzman bazı kişilerin rehberliğinde düzenlenen bir etkinliktir. 56

Formal (Planlı) Eğitim Amaçlıdır. Önceden hazırlanmış bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır. Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve değerlendirilir. Eğitim süreci başlangıcından bitişine kadar kontrollüdür. Belli bir ortam ve mekanda (okul, ordu, halk eğitim merkezleri vs. ) gerçekleştirilir. İstendik davranışlar kazandırılır.

2. İNFORMAL EĞİTİM Plansız ve programsız, hayatın içerisinde kendiliğinden oluşan eğitimdir. Diğer bir değişle bireyin sosyalleşme ve kültürlenme sürecidir. Bu süreç sistemsiz ve denetimsiz bir şekilde doğuştan ölünceye kadar devam eder.

osmantavsan@hotmail. com 12. 6. 2021 59

Örgün Eğitim Belli yasalar çerçevesinde, belli plan ve program uyarınca belli yaş grubundaki bireylere okul ortamında verilen eğitimdir. Uzun sürelidir. Yaş gruplaması vardır. Kademelidir, aşamalıdır, önkoşulluk ilişkisi içindedir. Belli kademeleri toplumun tüm bireyleri için zorunludur.

Yaygın Eğitim Örgün eğitim olanaklarından hiç yararlanmamış durumda olanlara, gittikleri okullardan erken ayrılanlara ya da örgün eğitim kurumlarında okumakta olanlara ve meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uygulanan eğitimdir. Yaş gruplaması yoktur. Gereksinim duyuldukça yapılır. Belli konu ve alanlarla sınırlıdır. Temel işlevi, okul eğitimini tamamlamak ve insanları yaşam boyu eğitmektir.

YAYGIN EĞİTİM Okullarda yeterli eğitimi alamamış, ya da sonradan ihtiyaç hasıl olmuş yeterliliklerin verildiği eğitimdir Planlıdır, programlıdır Zaman bellidir Usta öğreticileri vardır Yaş grupları değişkendir Sonunda bir sertifika verilir 62

Yaygın Eğitim Kurumlarından bazıları Şunlardır Halk eğitimi merkezleri, Çıraklık eğitimi merkezleri, Pratik kız sanat okulları, Olgunlaşma enstitüleri, Endüstri pratik sanat okulları, Mesleki eğitim merkezi, Yetişkinler teknik eğitim merkezleri, Özel kurslar, Özel dershaneler, Uzaktan Eğitim

Halk Eğitimi Her yaş ve her kesimden kişi katılabilir. Örgün eğitimden yararlanamayan ya da tamamlayamayanlar bilgi ve becerilerini artırmak için yararlanır. Yaşam boyu eğitim anlamına da gelir. Resmi ve özel kurumlar aracılığıyla yürütülebilir. Boş zaman değerlendirme, meslekte ilerleme, meslek edinebilme, hobi edinme, okuma yazma öğrenme isteğinde olan kişiler için planlı ve programlı eğitim çalışmalarıdır. Gönüllülük esastır.

Hizmet İçi Eğitim Kamu ve özel sektör çalışanlarının işteki verimlerini arttırmak ve onları gelişmelerden haberdar etmek için düzenlenen, kurum tarafından organize edilen eğitim çalışmalarıdır. İşin gerektirdiği yeniliklere uyum sağlama, iş verimini arttırma, ürün hizmet kalitesini arttırma temel amaçtır. Katılım genellikle zorunludur.

FORMAL EĞİTİM SİSTEMİNİN İŞLEVLERİ Toplumsal Ekonomik Eğitimin İşlevleri Siyasal Bireyi Geliştirme

Eğitimin Toplumsal İşlevi Toplumun sürekliliğini ve gelişimini sağlayacak bireyler yetiştirmek. ◦ Kültürel mirası aktarmak ◦ Toplumsallaşmayı sağlamak ◦ Yenilikçi ve toplumun kültürünü geliştirecek bireyler yetiştirmek ◦ Toplumsal değişime uyumunu sağlamak

Eğitimin Siyasal İşlevi Toplumdaki bireyleri mevcut siyasal düzene bağlı vatandaşlar olarak yetiştirmek Mevcut anayasal ve siyasal düzeni korumak Lider yetiştirmek Bilinçli seçmen yetiştirmek İyi bir vatandaş yetiştirmek Vatandaşlık haklarını kullanan ve görevlerini yerine getiren bireyler yetiştirmek ◦ Demokratik yaşamın gerektirdiği bilgi, davranış ve tutumlar sergileyen bireyler yetiştirmek ◦ ◦ ◦

Eğitimin Ekonomik İşlevi Bireylere belli bir beceri kazandırarak onları üretici konuma getirmek; endüstri, tarım, sanayi ve hizmet alanlarında toplumun gereksinimi olan insan gücünü yetiştirmek ◦ Toplumun ekonomik yönden kalkınmasını ve gelişmesini sağlamak ◦ Bilinçli üretici ve tüketici yetiştirmek ◦ Bireylere, ülke kaynaklarını akılcı biçimde kullanılması ve değerlendirilmesi için gerekli davranışları kazandırmak

Eğitimin Bireyi Geliştirme İşlevi Eğitim kurumlarının toplumsal, siyasal ve ekonomik işlevlerini yerine getirebilmesi için bireyin hem zihinsel hem bedensel hem de duygusal yönden gelişmesini sağlayacak faaliyetlere yer vermesidir. ◦ Eğitim faaliyetlerini bireyin ilgi ve gereksinimlerine göre düzenlemek ◦ Bireyin kendini gerçekleştirmesini sağlamak ◦ Bireyin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yönlerini geliştirmek ◦ Bir mesleğin gerekli niteliklerini kazandırmak