Estrogeny i hormony tarczycy Konrad Krlikowski konradszpoczta onet

Estrogeny i hormony tarczycy Konrad Królikowski konradsz@poczta. onet. pl

Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe

Wydzielanie Pęcherzyk pierwotny Pęcherzyk wtórny OH HO 17 -beta-estradiol O OH OH HO HO Estron CH 3 C=O Ciałko żółte O Progesteron Estriol

Spektrum CH 3 OH HO 17 -beta-estradiol C=O O Progesteron

Działanie na oś przysadkajajnik Estrogeny Hamują wydzielanie FSH W małych stężeniach hamują wydzielanie LH W dużych stężeniach – pobudzają LH Progesteron Wraz z estrogenami obniża wydzielanie FSH i LH Antyestrogen – metabolizm estrogenów

Działanie na metabolizm Estrogeny Lipidy Progestageny Lipaza wątrobowa Katabolizm HDL Receptory dla LDL w wątrobie LDL Oksydacja LDL w makrofagach Węglowodany insulinooporność

Działanie na krążenie Estrogeny Zatrzymanie Na i wody obrzęki Wydzielanie NO rozszerzenie naczyń Frakcja wyrzutowa Progestageny Wydalanie Na i wody RR

Działanie na kości (estrogeny) Stymulacja wzrostu i uwapnienia, zarastanie przynasad Bezpośrednie oddziaływanie na osteoblasty i osteoklasty Pośrednio przez IL-6, IL-1, TNF-alfa, GM -CSF Wzmaganie hydroksylacji wit. D w nerkach

Działanie na sutek Estrogeny Rozrost przewodów Rak sutka? Progesteron Rozrost pęcherzyków Im więcej estrogenów tym większe ryzyko Długoterminowe HTZ zwiększa ryzyko, które znika po 5 latach od odstawienia Estradiol in vitro stymuluje komórki nowotworowe

Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe

Estrogeny Naturalne 17 -beta-estradiol Estron Estriol Sztuczne Etinyloestradiol Mestranol Tibolon (+ wł. gestagenne + androgenne) Pochodne stilbenu Dietylostilbestrol Heksestrol

Właściwości Naturalne Łatwo metabolizowane w wątrobie – słabe działanie po podaniu p. o. Najbardziej fizjologiczne działanie – stosowane w HTZ Syntetyczne Silniejsze działanie Odporne na „wątrobę” Stosowane w antykoncepcji Pochodne stilbenu Inna budowa, silniejsze działanie Możliwość reakcji utlenionych metabolitów z DNA Karcynogeneza?

Wskazania Antykoncepcja hormonalna – gł. syntetyczne Hormonalna terapia zastępcza – gł. naturalne Niewydolność jajników Rak prostaty

Antyestrogeny (SERM) Klomifen Głównie podwzgórze Wydzielanie Gn. RH Zastosowanie: niepłodność, oligospermia Raloksyfen Agonista w kościach Antagonista w endometrium i sutku Zastosowanie: profilaktyka osteoporozy u pacj. z grup ryzyka Tamoksyfen Głównie w sutku Rozwoju nowotworu Częściowy agonista w endometrium: hiperplazja Zastosowanie: rak sutka

Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe

Progestageny Progesteron i pochodne Progesteron Medroksyprogesteron Dydrogesteron Hydroksyprogestron Izopregnenon Chlormadinon Pochodne testosteronu Etisteron i noretisteron Norgestrel i lewonorgestrel Noretynodrel Norgestrienon Dimetisteron Nowe pochodne Desogestrel Norgestimat Gestoden Antygestagen mifepriston

Właściwości Pochodne progesteronu Progesteron szybko rozkładany przez wątrobę, pochodne – nie Działanie wirylizujące tylko przy dużych dawkach Pochodne testosteronu Potencjalnie silniejsze działanie wirylizujące i anaboliczne Nowe pochodne testosteronu Głównie w środkach antykoncepcyjnych Mifepriston Antykoncepcja po stosunku (>72 h) przez uniemożliwienie implantacji

Wskazania Antykoncepcja hormonalna HTZ u kobiet z macicą Endometrioza Menorrhagia Bolesne miesiączki

Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe

Działania niepożądane Ryzyko: zakrzepica żył głębokich (RR 3 po roku), rak sutka (RR 1, 5 po 5 latach), Ch. NS (? ), udar (? ) Zespół przedmiesiączkowy Bolesność piersi, zatrzymanie płynów, wzdęcie Zaburzenia miesiączkowania Wzrost wagi, wysypki, nudności, bóle głowy, bezsenność, depresja Gestageny: hirsutyzm, łysienie Estrogeny: przerost śluzówki macicy i ca (RR 2 jeśli same EE), mięśniaki macicy, kamica żółciowa (RR 2)

Przeciwwskazania Choroby w wywiadzie: zakrzepica żylna, rak sutka, ciężka migrena, kamica żółciowa, nadciśnienie tętnicze, porfiria Niewydolność lub ca wątroby, leki zmniejszające efektywność (rifampicyna, fenytoina, ampicylina, tetracykliny, gryzeofulwina) Długie unieruchomienie, operacja na miednicy mniejszej, niezdiagnozowane krwawienie z dróg rodnych, ciąża, karmienie, 3 tyg. po porodzie Palenie >20 szt. /d (>35 r. ż. )

Interakcje Leki wiążące się silnie z białkami Leki stymulujące bądź hamujące enzymy wątroby Antybiotyki (penicyliny i tetracykliny) zmniejszają efekt

Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe

HTZ Zastępowanie hormonów żeńskich zanikających w okresie menopauzy ≠ antykoncepcja Wskazania: objawy zanikowe, wypadowe i naczyniowe w menopauzie wczesna menopauza - jako profilaktyka osteoporozy

Rodzaje HTZ Łączona (E+P) • dla kobiet z macicą lub endometriozą • hamuje rozrost endometrium Ciągła • hamuje krwawienia • w postmenopauzie Estrogenowa (E!) • dla kobiet bez macicy Cykliczna (P przez 1014 dni) • daje regularne krwawienia • w perimenopauzie Raloksyfen • zapobiega osteoporozie • nie znosi uderzeń gorąca

Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe

Antykoncepcja naturalna Typowe stosowanie Doskonałe stosowanie Bez metody 85 85 Karmienie 2 Abstynencja okresowa 25 W Kalendarzyk Met. Śluzowa aź n - ik 9 Pe 3 2 Temperatura Stosunek przerywany sk 19 4 ar la

Antykoncepcja sztuczna Doskonałe stosowanie Tabletki łączone 5 0, 1 Tabletki gestagenne 5 0, 3 0, 05 0, 1 -2, 0 sk W 0, 5 0, 3 0, 05 0, 1 -1, 5 21 14 20 20 0, 15 0, 5 5 3 6 9 0, 10 0, 5 Depo-Provera Norplant Wkładki domaciczne Kondom żeński Kondom męski Kapturek szyjkowy Sterylizacja żeńska rla Sterylizacja męska a Pe Diafragma nik aź Typowe stosowanie

Antykoncepcja hormonalna Nadmiar Estro-/ Progestagenów Blokowanie Owulacji Wydzielania FSH i LH p. H śluzu Nieprzygotowane endometrium Wskazania: antykoncepcja, HTZ u kobiet w wieku okołomenopauzalnym, bolesne miesiączki, zespół przedmiesiączkowy, zesp. policystycznych jajników

Rodzaje AH Łączona Progestagenna • Syntetyczny estrogen + syntetyczny progestagen • różnofazowe (1, 2, 3) Z nowym progestagenem • mniej działań ubocznych • częstsza zakrzepica? Mini-pill • dla karmiących, palących , starszych, schorowanych • wymaga regularności! Formy depot • medroksyprogesteron i. m. co 3 m-ce • lewonorgestrel w implantach do 5 lat Po stosunku • 72% skutecznośći do 72 h po stosunku • Druga dawka po 12 h • Lek p/wymiotny na 1 h przed zażyciem

Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe

Wytwarzanie T 3 i T 4 NADCHLORANY I Tgb - utlenianie I + DIT MIT DIT jodowanie MIT Tgb MIT DIT T 4 sprzęganie T 3 DIT MIT DIT Tgb T 3 MIT T 3 fagocytoza DIT T 4 TIOAMIDY I T 3 - I Pompa zagęszczenie I- - dejodynacja MIT DIT T 3 T 4 uwalnianie T 3 T 4 hydroliza JODKI T 3 Tgb DIT MIT T 3 lizosomy

Farmakokinetyka T 4, T 3 T 4 Siła dzialania T 3 1 4 80 ug 30 ug Zasoby poza tarczycą 800 ug 54 ug Czas półtrwania 7 days 1 day 5 -11 ug/d. L 95 -190 ng/d. L 99, 96% 99, 6% Produkcja dobowa Poziom w surowicy Wiązanie z białkami

Lewotyroksyna, liotyronina Działanie: metabolizm: temperatura, zużycie tlenu • HR, pojemność minutowa, rozszerzenie naczyń, wydzielanie moczu • glukoza, cholesterol, TG, WKT • pobudzenie ukł. współczulnego • Wskazania: • Niedoczynność tarczycy różnego pochodzenia: wole proste, obrzęk śluzowaty, wole Hashimoto, po resekcji, kretynizm

Lewotyroksyna, liotyronina Zasady stosowania stosowana p. o. lub i. m. działa po kilku dniach, działanie utrzymuje się po odstawieniu do kilku tygodni Działania niepożądane Bezsenność, bóle głowy, uczulenia Tachykardia, dławica, blok przewodzenia Przeciwwskazania Ch. NS, NT, niewydolność serca, cukrzyca, gruźlica

Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe

Leki przeciwtarczycowe Tioamidy Metylotiouracyl Propylotiouracyl Benzylotiouracyl Tiamazol Karbimazol Merkaptotiazolidyna Tiomocznik Nadchlorany (sodu i potasu) Dijodotyrozyna (DIT) Związki jodu Roztwory jodku potasu i sodu Jod promieniotwórczy

Tioamidy Stosowanie nadczynność tarczycy działa z opóźnieniem kilku tygodni metimazol dawkowanie p. o. , zmniejszyć dawkę po uzyskaniu eutyreozy Działania niepożądane agranulocytoza, zab. wątrobowe, reakcje alergiczne, mdłości propylotiouracyl powiększenie tarczycy, wytrzeszcz interakcja z chloramfenikolem, poch. hydantoiny, antyhistaminikami

Nadchlorany, DIT Stosowane w nadczynności coraz rzadziej Mogą wywoływać niedokrwistość aplastyczną, trombocytopenię i pancytopenię DIT – prekursor tyroksyny, hamuje wydzielanie TSH

Jod Formy: Płyn Lugola: jod w wodnym roztworze 1 -2% jodku potasu Jodki potasu i sodu w roztworach wodnych i spirytusowych Większe dawki podawane przez 7 -10 dni hamują wychwyt jodu i prowadzą do eutyreozy Wskazania: przed resekcją nadczynnej tarczycy jako środek eutyreotyzujący

Jod promieniotwórczy Izotopy 125 I, 130 I, 131 I, 132 I Niszczy tkankę gruczołu Doustnie w nadczynności i guzach hormonalnych Dożylnie w próbach diagnostycznych

Podsumowanie Żeńskie hormony płciowe Rodzaje i spektrum działania Estrogeny i antyestrogeny Progestageny Działania niepożądane, przeciwwskazania i interakcje żeńskich hormonów płciowych HTZ Antykoncepcja Hormony tarczycy Wytwarzanie i działanie Leki przeciwtarczycowe