Esoterie en gnostiek Jos van den Enden NPB

Esoterie en gnostiek Jos van den Enden, NPB Brielle 21 -10 -2009 --- Gebruik Page Down

Esoterie omvat o. a. : - Gnostiek - Hermetisme - Kaballa - Mysteriecultussen - Satanisme - Soefisme - Theosofie - Wicca - Yoga

Esoterie Dat is heel veel en daarom moeten we in de komende 4 bijeenkomsten afbakenen. Wij gaan ons focussen op gnostiek. Daarmee nemen we een kijkje in wat normaal niet in de kerk aan de orde is.

Esoterie Dat is heel veel en daarom moeten we in de komende 4 bijeenkomsten afbakenen. Een uitstapje wordt tegelijk ‘instapje’. We gaan datgene waarmee we al vertrouwd waren beter begrijpen.

Esoterie Dat is heel veel en daarom moeten we in de komende 4 bijeenkomsten afbakenen. Het is de bedoeling de groep in volgende jaren te continueren.

Esoterie Wikipedia, de internet-encyclopedie, over esoterie: Esoterie duidt in essentie op kennis die slechts voor ingewijden, geïnitieerden, toegankelijk is. Dit in tegenstelling tot exoterie, waarvan de kennis voor iedereen verifieerbaar en toegankelijk is.

Esoterie Lucas 8: 10 Hij [Jezus] antwoordde: “Jullie mogen de geheimen van het koninkrijk van God kennen, maar de anderen krijgen alles in gelijkenissen te horen, opdat ze zien zonder inzicht en horen zonder iets te begrijpen. ”

Esoterie Hans Stolp over Jezus: In het openbaar vertelde Jezus over de algemene leer, vertelde hij over dingen die iedereen kan begrijpen. Maar in de beslotenheid van de leerlingenkring vertelde Jezus ándere dingen; vertelde hij leringen die geheim moeten blijven en die niet in het openbaar doorgegeven kunnen worden, omdat de mensen die geheime leringen niet zouden kunnen begrijpen.

Esoterie “Leringen die geheim moeten blijven, ” zegt Hans Stolp I. p. v. ‘geheim blijven’ kun je ook zeggen ‘verborgen blijven’. In de esoterische literatuur zullen we veel ‘geheime’ boeken tegenkomen. Het van het Grieks afgeleidde woord apocrief betekent geheim, verborgen.

Esoterie “Leringen die geheim moeten blijven, ” zegt Hans Stolp I. p. v. ‘geheim blijven’ kun je ook zeggen ‘verborgen blijven’. Verborgen in de zin dat het voor beginners abracadabra is. “Ik heb u melk gegeven, geen vast voedsel; daar was u niet aan toe. En ook nu nog niet. ” 1 Kor. 3

Esoterie Esoterisch christendom kan de een verbinding tot stand brengen met andere grote religies. Esoterisch christendom kan de ‘redding’ zijn van het christendom dat voortdurend aanhangers verliest.

Esoterie duidt in essentie op kennis die slechts voor ingewijden, geïnitieerden, toegankelijk is. Een initiatie is te vergelijken met een ‘persoonlijk ontwikkelingstraject’. Het is geen ‘geheimzinnigdoenerij’.

Esoterie Een belangrijk aspect hierbij is: aan jezelf werken. Dit was al zo bij het orakel van Delphi. Het motto was: “Ken jezelf!” Zelfkennis zullen we nog vaak tegenkomen.

Esoterie Ook mystiek valt onder esoterie. We zien hier Hildegard von Bingen. Zij heeft een visioen. We zien de Vader (mysterie) enigszins buiten het kunstwerk. We zien: Vuur Water Lucht Aarde

Esoterie Ook Paulus had ‘geheime’, mystieke ervaringen. Ik ken een volgeling van Christus die veertien jaar geleden tot in de derde hemel werd weggevoerd – in zijn lichaam of buiten zijn lichaam, dat weet ik niet, dat weet God alleen. Maar ik weet dat deze man – in zijn lichaam of zonder zijn lichaam, dat weet ik niet, dat weet God alleen – werd weggevoerd tot in het paradijs en dat hij daar woorden hoorde die door geen mens mogen worden uitgesproken. 2 Kor. 12

Esoterie Voorbeelden: Waarom steekt Jezus twee vingers op?

Esoterie Voorbeelden: Waarom doet Churchil hetzelfde maar dan in een V-vorm?

Esoterie Voorbeelden: Waarom steekt Johannes de Doper één vinger op? Leonardo da Vinci

Esoterie Voorbeelden: Wat zien we in dit plaatje?

Esoterie Voorbeelden: Een herder die een kijkje in het heelal neemt?

Esoterie Voorbeelden: Een monnik die het ‘metafysische’ aanschouwt?

Esoterie Voorbeelden: Of wij die een kijkje gaan nemen achter het ‘gewone’ religieuze?

Even voorstellen Ik ben: ……. . . Mijn verwachtingen: ……. . .

Ik ben: Jos van den Enden Ik ben: een (niet meer zó) jonge onderzoeker Ik ben: werkzaam geweest in research Ik ben: 63 jaar Ik ben: samenwonend en heb 3 dochters Mijn verwachtingen: - Te ervaren hoe en waarom gnosis en esoterie bij u leeft. - Allegorisch interpreteren van teksten, vooral uit muziek. - Balans vinden tussen ‘gevoel’ en wetenschap.

Even voorstellen Ik ben: ……. . . Mijn verwachtingen: ……. . . Rondgaan van de deelnemerslijst

Gnostiek De Bijbel allegorisch interpreteren. Soms een hele puzzel. . .

Gnostiek Een ‘uitstapje’ (in gnostiek) wordt een ‘inkijkje’ (in bijbelse wijsheden).

Gnostiek Maar u hebt het misschien al gemerkt: Het is vanavond niet zozeer mijn doel uit te leggen, maar meer om te prikkelen tot nieuwsgierigheid.

Gnostiek Religieuze teksten, wat staat er nu eigenlijk? Uw woord is waarheid. Ik ben de weg, de waarheid en het leven. Je moet God in geest en waarheid aanbidden.

Gnostiek Religieuze literatuur bevat diepere lagen. Omdat: - De materie ‘van binnenuit’ komt. - Moeilijk onder woorden te brengen is. - Het vaak om kennis gaat die sowieso niet in woorden is uit te leggen. Het betreft dan gnosis, intuïtieve kennis.

Gnostiek Hoe Jezus zichzelf noemt of genoemd wordt: - Licht der wereld - Brood des Levens - Ware wijnstok - Weg, waarheid en leven - Ware lichaam Of de man is verschrikkelijk arrogant, of er ‘zit iets achter’.

Gnostiek Paulus over Christus Welnu, met de Heer wordt de Geest bedoeld, en waar de Geest van de Heer is, daar is vrijheid. 2 Kor. 3 U bent immers gestorven, en uw leven ligt met Christus verborgen in God. Kol. 3

Gnostiek Paulus over Christus Wij apostelen zijn net als Christus zwak, maar u zult merken dat wij, net als hij, leven door Gods kracht. … U weet toch van uzelf dat Jezus Christus in u is? 2 Korintiërs 13

Gnostiek Ook teksten op muziek: wat zeggen ze eigenlijk? Mache dich mein Herze rein, Ich will Jesu selbst begraben. Denn er soll nunmehr in mir Für und für Seine süße Ruhe haben. Welt, geh aus, laß Jesum ein!

Gnostiek De kerkhistoricus Origenes (ca. 185 -253) beschrijft drie soorten mensen: - In contact met de stof (hylisch) - In contact met de ziel (psychisch) - In contact met de geest (gnostisch) Hij vergelijkt de goede boodschap met een levend wezen met een lichaam, ziel en geest.

Gnostiek Origenes: Het Evangelie heeft een lichaam, een ziel (ca. 185 -253) en een geest. De grote menigte ziet alleen het lichaam, dat is het uiterlijke verhaal, de historie. Wie het echter onderzoekend lezen … worden … geprikkeld tot een diepere kennismaking waardoor zij de ziel van het Evangelie ontdekken: de betekenis, het symbolische verhaal. Wie datgene, wat in het Evangelie beschreven wordt, zelf ervaart wie wedergeboren is, begrijpt de geest van het Evangelie. Mellie Uyldert, De psychologie van het christendom, blz. 74

Gnostiek Origenes: (ca. 185 -253) Hylischi neigen ertoe de bijbelverhalen letterlijk te nemen. Psychischi zoeken de symbolische betekenis ervan. Gnostici zullen wij voorlopig wel niet worden.

Gnostiek Interpretatie van de Bijbel Vergelijk het met de interpretatie van Oude muziek ten tijde van de ‘oude-muziekbeweging’ van de jaren ‘ 60. Vroeger Gregoriaans Nu Moderne muziek

Gnostiek Interpretatie van de Bijbel Oude muziek werd pas bevredigend uitgevoerd toen zij werd geïnterpreteerd vanuit nog oudere muziek. Bach Schütz

Gnostiek Interpretatie van de Bijbel Hetzelfde geldt voor de interpretatie van een tekst. Niet terugwaarts. . . maar voorwaarts interpreteren.

Gnostiek We moeten iets weten over Plato’s ideeënwereld. idee 8 idee 6 idee 2 idee 1 idee 4 idee 3 idee 9 idee 7 idee 5 Ideeën is synoniem zijn geestelijk. met concept.

Gnostiek Ook moeten we iets weten over het hermetisme. In het hermetisme is alles met alles verbonden. Wij spreken ook nu nog van een hermetisch gesloten systeem. Het motto was: “Zo boven, zo beneden. ”

Gnostiek Als je alles neemt dat mensen kunnen (be)denken. En dan ook nog alles wat bedacht zou kúnnen worden. Dan heb je het Al. The ‘mind’ of God, geest, niet God zelf. (Vrij naar Freke & Gandy. )

Gnostiek In het Corpus Hermeticum wordt over geest gesproken als over een persoon: “Het is zijn wezen van alles zwanger te zijn en alles te maken. …Want er bestaat niets in heel deze Kosmos, wat hij zelf niet is. Hij is zelf zowel wat bestaat als wat niet bestaat. Het bestaande heeft hij immers zichtbaar gemaakt, het niet-bestaande heeft hij in zichzelf besloten. ” Dé Geest brengt alle ideeën, alle concepten voort. Sommige worden ‘gematerialiseerd’, zichtbaar gemaakt, andere blijven (vooralsnog) in geestelijke vorm.

Gnostiek En in The Jesus Mysteries stellen Freke en Gandy: - Het vroege christendom bestond uit een groot aantal verschillende stromingen. Het was ‘veelkleurig’.

Gnostiek En in The Jesus Mysteries stellen Freke en Gandy: - Het vroege christendom bestond uit een groot aantal verschillende stromingen. Het was ‘veelkleurig’. - Het christendom heeft veel invloeden ondergaan van oudere (veelal) mysteriegodsdiensten. Dit heet syncretisme.

Gnostiek En in The Jesus Mysteries stellen Freke en Gandy: - Het christendom heeft veel invloeden ondergaan van oudere (veelal) mysteriegodsdiensten. Dit heet syncretisme. - Eugen Drewerman vestigde de aandacht op de invloed van het Oude Egypte op het christendom. Eugen Drewermann, *1940, Duits theoloog en psychotherapeut “… um den entscheidenden Inhalt des christlichen Bekenntnisses zu verstehen, muß man nach Ägypten gehen. “

Gnostiek En in The Jesus Mysteries stellen Freke en Gandy: - Eugen Drewerman vestigde de aandacht op de invloed van het Oude Egypte op het christendom. - Eén stroming was het gnostisisme dat op zich ook breed was.

Gnostiek Bram Moerland over gnostiek: Gnostiek is een verzamelnaam voor een brede waaier aan religieuze stromingen en mystieke tradities binnen het vroege christendom. De gnostiek is opnieuw onder de aandacht gekomen door de vondst van 52 geschriften bij Nag Hammadi in Egypte in 1945. Bram Moerland spreekt op 7 feb. bij de NPB over gnostiek.

Gnostiek Volgens veel gnostici was de kosmos niet geschapen door een goede god, maar door een slechte, lagere godheid, de demiurg (ambachtsman).

Gnostiek De menselijke ziel werd gezien als een lichtvonk afkomstig uit het de ‘volheid’ (pleroma). De mens zou zijn afkomst zijn vergeten. De stoffelijke wereld is als een boze droom waaruit met diende te ontwaken.

Gnostiek Een leerling van Valentinus: “Gnosis is de kennis wie wij waren en wat wij geworden zijn, waar wij waren en waarin wij geworpen zijn, waarheen wij ons spoedden en waarvan wij verlost worden, wat de geboorte is en wat de wedergeboorte. ”

Gnostiek Uit Montaillou, een ketters dorp uit de Pyreneeën. De kathaarse versie van de zondeval werd in de Sabarthès en in Cathalonië onophoudelijk door iedere zichzelf respecterende herder herhaald. Aan het begin van deze mythe vallen de zielen, aangetrokken door de Boze, als een sneeuwbui neer op aarde, via een gat in het paradijs. En wie dit ‘s avonds rond het vuur vertelde, kwam telkens weer terug op de pakkende details: de eeuwige vader zou aanvankelijk niets van deze algehele val gemerkt hebben; hij was met stomheid geslagen en begreep er niets van. Tot hij zich kwaad maakte en haastig zijn grote voet op het hemelse gat zette. Maar hij was wat aan de late kant: een groot deel van de zielen was al uit zijn vaderlijk paradijs getuimeld en op de aarde beland; zij werden in het vervolg het slachtoffer van vrouwelijke listen en van de omhulsels van het menselijk vlees die de duivel hun had toebereid.

Gnostiek Uit Montaillou, een ketters dorp uit de Pyreneeën. Op dat moment begon de eerste fase van de cyclus: de zielsverhuizing. De geesten en/of de zielen verlieten de menselijke lichamen ofwel de vleselijke omhulsels op het moment dat die afstierven. Zo snel als ze konden gingen ze dan op zoek naar een ander lichaam, aangezien ze gekweld werden door vuurspuwende duivels. Ze wilden zich zo snel mogelijk reïncarneren in een foetus die weer het lichaam van een dier of een mens zou worden. Met een aantal van deze ‘vlooiensprongen’ zouden de zielen er in slagen de cirkel weer rond te krijgen: werden ze de ziel van een perfectus, of van iemand die een consolamentum kreeg, dan gingen ze weer terug naar het paradijs waar ze ooit uit gevallen waren. Als alle goede geesten of goede zielen op deze manier deze wereld weer verwisseld hadden voor het vaderlijke paradijs, dan zouden er op aarde geen rechtvaardige mensen meer over zijn.

Gnostiek Uit Montaillou, een ketters dorp uit de Pyreneeën. Daarmee zou de wereld iedere betekenis verliezen, hetgeen het einde van de wereld mogelijk zou maken. De vier elementen zouden zich verenigen, de hemel zou op de aarde vallen, zieden de herders van Montaillou, … Zon en maan zouden uitdoven. Het vuur zou de zee doen branden, en de zee zou zich verheffen tot een vloedgolf en zo het vuur blussen. De aarde zou een meer van pek en zwavel worden: de hel, kortom.

Gnostiek De ware god is de onkenbare, eeuwige vader. Puur licht. “In hem heeft heel de volheid (het pleroma) willen wonen. ” - Kol. 1 Ook vaak omschreven in negatieve termen, d. w. z. dat wordt aangegeven wat hij, zij of het NIET is.

Gnostiek "Hij is noch volmaaktheid, noch schoonheid, noch godheid, want hij is meer dan dat; hij is zelfs niet oneindig, want hij is meer dan dat. Hij maakt geen deel uit van eeuwigheid of tijd" Het Geheime Boek van Johannes

Gnostiek In 1945 is in Egypte bij Nag Hammadi een verzameling voornamelijk gnostische geschriften gevonden die onze kennis van de gnostiek enorm hebben vergroot.

Gnostiek Het waren codices (boeken) in leren banden, geen rollen zoals bij de Dode Zee waren gevonden. Ze waren geschreven in het Koptisch. Het waren vertalingen; de orginelen moeten in het Grieks zijn geschreven.

Gnostiek In het jaar 367 werd door bisschop Athanasius van Alexandrië een paasbrief opgesteld, waarin voor het eerst de volledige canon van het Nieuwe Testament, zoals dat nu bestaat, werd opgeschreven. Hij heeft waarschijnlijk aangedrongen op vernietiging van niet-canonieke geschriften. De meeste onderzoekers denken dat kloosterlingen in Nag Hammadi als reactie daarop deze teksten uit de bibliotheek van hun klooster hebben verwijderd en in een kruik onder grond hebben gestopt.

Gnostiek De bronteksten moeten veel ouder zijn geweest. Van het Evangelie van Thomas denken veel geleerden zelfs dat het in ca. 50 n. Chr. is geschreven. Dat is vóór de brieven van Paulus en ruim voor de evangeliën.

Gnostiek Wat bevatten deze codices zoal? 13 codices met in totaal 52 verschillende titels De meeste hiervan zijn gnostisch, enkele hermetisch en er is een fragment uit de Republiek van Plato. Enkele titels: - Gebed van Paulus de Apostel - Geheime boek van Jacobus - Evangelie der Waarheid - Evangelie van Thomas - Evangelie van Maria Magdalena

Gnostiek De geschriften zijn te verdelen in: - Geschriften over Jezus Christus (23) - Geschriften over Hermes Trismegistus (3) - Scheppingsmythen (6) - Openbaringen (7) - Verlossingsteksten (10)

Gnostiek Het Evangelie van Thomas is het meest bekende. Het bestaat uit 114 zgn. logia. Het zijn uitsluitend uitspraken; er is geen verhaallijn. Sommige uitspraken kenden we al uit de evangeliën, sommige waren nieuw.

Gnostiek Het Evangelie van Thomas begint met: Dit zijn de verborgen woorden die Jezus, de levende, sprak en die Didymus Judas Thomas heeft opgeschreven. Een tijdsaanduiding vóór de bijbelse evangeliën - later waren deze woorden duidelijk minder geheim of verborgen.

Gnostiek Het Evangelie van Thomas begint met: Dit zijn de verborgen woorden die Jezus, de levende, sprak en die Didymus Judas Thomas heeft opgeschreven. Een indicatie dat Jezus een geestelijk (fictief) figuur was - hij lééfde, inspireerde, openbaarde.

Gnostiek Er zijn redactionele verschillen met de bijbelse uitspraken. Bij Thomas: Hij zei tegen hen: ‘Geef aan Caesar wat van Caesar is, geef God wat van God is en geef mij wat het mijne is. ’ Bij Mattheus: Daarop zei hij tegen hen: ‘Geef dan aan de keizer wat van de keizer is en aan God wat van God is. ’

Gnostiek In latere theologie was Jezus gelijk aan God. Zoals het bij Thomas luidde: ‘Geef God wat van God is en geef mij wat het mijne is. ’ kon later niet meer.

Gnostiek Paulus lijkt ‘Thomas’ te citeren in: Jezus sprak: "Ik zal u geven wat geen oog gezien heeft, geen oor gehoord, en geen hand aangeraakt, en wat bij geen mens in de geest is opgekomen. " Thomas Maar het is zoals geschreven staat: “Wat het oog niet heeft gezien en het oor niet heeft gehoord, wat in geen mensenhart is opgekomen, dat heeft God bestemd voor wie hem liefheeft. ” 1 Kor. 2

Gnostiek Paulus lijkt ‘Thomas’ te citeren in: Jezus sprak: "Ik zal u geven wat geen oog gezien heeft, geen oor gehoord, en geen hand aangeraakt, en wat bij geen mens in de geest is opgekomen. " Dit pleit voor een vroege datering van ‘Thomas’ van vóór 55 n. Chr.

Gnostiek Een heel opmerkelijk logion, dat geen parallel kent in de bijbelse evangeliën, is: ”Als gij de twee één maakt, als gij het inwendige gelijk het uitwendige maakt, het boven gelijk het ondere en als gij het mannelijke en het vrouwelijke één maakt… dan zult gij ingaan [in het Koninkrijk]. " Tegenstellingen (de dualiteit) moeten worden opgeheven.

Gnostiek We verlaten ‘Thomas’ met het beroemde logion 113: Zijn leerlingen zeiden tot hem: "Wanneer zal het Koninkrijk komen? " Jezus sprak: "Het komt niet als je er op gaat wachten. Het is geen kwestie van zeggen 'Hier is het' of 'Daar is het'. Integendeel, het Koninkrijk van de Vader is uitgespreid op de aarde en de mensen zien het niet. "

Gnostiek Een ander belangrijk boek is het Evangelie der Waarheid. Het is waarschijnlijk geschreven door Valentinus van Alexandrië, ca. 100 n. Chr. Het is sterk meta-fysisch. Het is bovendien een verlossingstekst die de weg wijst naar de verlossende kracht in jezelf.

Gnostiek De sterke meta-fysische insteek deelt het met hermetisme, dat we al zagen: Want wie anders bestaat er dan alleen de Vader? Alle ruimten zijn uitvloeisels van Hem. Zij erkenden dat zij van Hem afkomstig zijn zoals kinderen van een rijp man. Zij wisten dat zij nog geen vorm hadden gekregen, nog geen naam hadden ontvangen. Pas wanneer de Vader hen ieder afzonderlijk voortbrengt, ontvangen ze door Zijn kennis vorm. Hiermee bedoel ik niet te zeggen dat zij, die nog niet zijn ontstaan, niets zijn, integendeel, ze bestaan al in Hem, die hen tot bestaan zal willen brengen wanneer Hij dat wil, zoals de gelegenheid die nog komen gaat. Voordat ook maar iets gemanifesteerd is, weet Hij wat Hij voortbrengen zal.

Gnostiek Het Evangelie der Waarheid over (zelf)verlossing: Het Evangelie der Waarheid is een vreugd voor wie van de Vader Waarheid de genade ontvangen hebben om Hem te kennen door de macht van het Woord, dat uit het pleroma is voortgekomen, en dat [het Woord] is hij die genoemd wordt de Verlosser, naar het werk dat hij verrichten moet voor de verlossing van hen die onwetend geworden zijn omtrent de Vader.

Gnostiek De ‘Verlosser’ heft de onwetendheid op, nl. de ontwetendheid omtrent de wortels van schepselen. Hierom zijn alle wezens die van de Vader zijn uitgevloeid volheden, want alle wezens die uit Hem zijn voortgevloeid hebben hun wortels in Hem, die hen allen uit Zichzelf deed ontspruiten. Want zelf zijn ze de Waarheid, en de Vader is in hen, en zijn in de Vader volmaakt en onafscheidbaar.

Gnostiek Tot slot het Evangelie van Maria Magdalena In gnostische geschriften wordt Maria Magdalena genoemd: De vrouw die het Al kent. ’Apostola apostolorum’. De vrouw die Jezus liefhad. De metgezelling van Jezus.

Gnostiek Tot slot het Evangelie van Maria Magdalena Haar ‘evangelie’ is maar gedeeltelijk bewaard gebleven Belangrijk zijn daarin haar conflict met Petrus en een beschrijving van de ‘hemelreis’.

Gnostiek Tot slot het Evangelie van Maria Magdalena De hemelreis is de reis van de ziel langs de ‘sferen’. Vaak na het sterven, maar ook tijdens het leven. We hebben dat laatste gezien bij Paulus. In ieder geval moeten we dit niet al te letterlijk, maar eerder allegorisch uitleggen.

Gnostiek Tot slot het Evangelie van Maria Magdalena Er is in de gnostiek zeker sprake van een geloof in reïncarnatie. Maar ook in een geloof in ‘opstanding’ tijdens het leven.

Gnostiek Hiermee sluiten we af. We hebben geproefd aan esoterie in het algemeen en aan gnostiek in het bijzonder. Esoterie is ‘vast voedsel’, geen ‘melk’. Gnosis is, doordat het onderdrukt is, ‘onderstroom’ in het christendom geweest. In deze tijd verdient het weer de aandacht die het toekomt.

Gnostiek Wat kan bestudering van de gnostiek ons brengen? - Meer allegorische interpretatie van religieuze teksten. - Verlossing van dogma’s. - Beter begrip van onze christelijke wortels. - Grotere waardering voor andere religies. - Meer waardering voor jezelf, meer eigenwaarde. - Meer verbondenheid met de natuur, je ‘omgeving’. - ………………………………………………………. . .

Gnostiek Wat gaan we op de volgende bijeenkomst doen?

Gnostiek Boekenlijst: Bram Moerland - Schatgraven in Nag Hammadi, een inleiding tot de gnostiek Elaine Pagels - Gnostische evangeliën Giles Quispel - Gnosis de derde component van de europese cultuurtraditie J. Slavenburg en W. G. Glaudemans - Nag Hammadi geschriften Jacob Slavenburg - Een ander testament Jacob Slavenburg - Een sleutel tot gnosis

Gnostiek Boekenlijst: Jacob Slavenburg; Gnosis, de esoterische traditie van het oude weten Jacob Slavenburg; Het Tomas-evangelie Jacob Slavenburg; Inleiding tot het esoterisch christendom Jacob Slavenburg; Man en vrouw, samen één en toch twee Jacob Slavenburg; Maria Magdalena en haar evangelie Joh. M. Pameijer; De vergeten waarheid, christelijke mythen in gnostisch perspectief R. Roukema; Gnosis en geloof in het vroege christendom, een inleiding tot de gnostiek

Gnostiek Een of meer boeken uit deze lijst kunnen worden gelezen. Of boeken van eigen keuze over het onderwerp. Ook kan materiaal van Internet worden verzameld.

Gnostiek U wordt gevraagd: Een boek te bespreken. Een onderwerp te behandelen. bijv. : godsbeeld, de ziel, opstanding, reïncarnatie, . . . Of gewoon iets voor te lezen dat u geraakt heeft.

Gnostiek Als u iets wilt gaan presenteren: Graag overleg met mij in een vroeg stadium ter coördinatie. Als u niets wilt presenteren: Ook goed; kom gewoon luisteren.