ERKN OCUK ve BEBEKLERDE YABANCI CSME BALI HAVAYOLU

ERİŞKİN, ÇOCUK ve BEBEKLERDE YABANCI CİSME BAĞLI HAVAYOLU TIKANIKLIKLARI VE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ 1

2

3

4

5

TYD’de Bilgi Beceri İlişkisi Bilgi 50% Beceri 50% 6

AMAÇ Erişkin, bebek ve çocuklarda yabancı cisme bağlı havayolu tıkanıklıkları ve temel yaşam desteği konularında bilgi ve beceri kazanmak. 7

ÖĞRENİM HEDEFLERİ • Havayolunun yabancı cisimle kısmi ve tam tıkanma belirtilerini sayabilmeli, • Havayolunun tam tıkanmasında yabancı cismi çıkarmaya yönelik girişimleri uygulayabilmeli, • Temel Yaşam Desteğini tanımlayabilmeli ve uygulayabilmeli, • Yaşam Kurtarma Zinciri kavramını açıklayabilmeli, • Otomatik Eksternal Defibrilatörü uygun şekilde kullanabilmeli, • Derlenme (koma) pozisyonu uygulamasını yapabilmeli, • Temel Yaşam Desteğini sonlandırma koşullarını sayabilmeli. 8

YABANCI CİSİM TIKANIKLIĞI 1) Kısmi Tıkanıklık: Havayolunu tıkayan cisim hava giriş-çıkışına kısmi olarak izin verir. 2) Tam Tıkanıklık: Havayolunu tıkayan cisim hava giriş-çıkışına hiç izin vermez. 9

1) KISMİ TIKANIKLIK Kısmi tıkanıklık bulguları; ü Ani solunum sıkıntısı, ü Zayıf ve sessiz bir öksürme, ü Hırıltılı solunum. Bu durumda olan kişi: Kendi kendine öksürmesi ve nefes alması için yönlendirilmelidir. 10

2) TAM TIKANIKLIK Tam tıkanıklık bulguları; ü Nefes alıp veremez, ü Ses çıkaramaz ü Öksüremez Bu durumda olan kişi: Önce “sırt vuruşu” ardından “karına bası manevrası” uygulanmalıdır. 11

a) Sırt Vuruşu 1. Kişinin arkasına geçilir. 2. Kişi ayaktayken bir el ile göğsü desteklenerek havayolu aşağıda olacak şekilde öne doğru eğilmesi sağlanır. 3. Boşta kalan elin topuğu ile kişinin skapulaları ortasına kuvvet yönü ileriye ve içeriye olacak şekilde saniyede bir kez, beş defa kuvvetlice vurulur. 12

b) Karına Bası Manevrası 1. Kişinin arkasına geçilir ve kişinin boyundan daha yüksekte olacak şekilde ayakta durulur. 2. Bir el yumruk yapılır ve yumruk yapılan elin başparmağı ksifoidin bir miktar altına yerleştirilir. 3. Boşta olan diğer el ile yumruk yapılmış el tutulur ve beş kez içeri ve yukarıya olacak şekilde kuvvetlice bastırılır. 13

ü İşlem sırt vuruşu, karına bası manevrası şeklinde başlanır. ü Dönüşümlü olarak ve 5’li seriler halinde: * Yabancı cisim çıkıncaya ya da * Kişinin bilinci kapanana kadar devam edilir. ü Bilinç kapandığı halde yabancı cisim çıkmamışsa kalp masajından başlamak üzere temel yaşam desteği uygulamasına geçilir. 1 2 14

ÇOCUKLARDA YABANCI CİSME Çocuklarda havayolunun tam BAĞLI TAM HAVAYOLU TIKANIKLIKLARI tıkanması durumunda çocuğun bilinci açıksa sırasıyla “sırt vuruşu” ve “karına bası” manevraları • yabancı cisim çıkartılıncaya ya da • çocuğun bilinci kapanana kadar sürdürülür. 15

ÇOCUKLARDA YABANCI CİSME BAĞLI TAM HAVAYOLU TIKANIKLIKLARI Havayolunun yabancı cisme bağlı tam tıkanıklıklarında, çocuğun bilinci kapandıktan sonra Temel Yaşam Desteği uygulamalarına geçilir. 16

BEBEKLERDE YABANCI CİSME BAĞLI TAM HAVAYOLU TIKANIKLIKLARI Bebeklerde havayolunun tam tıkanması durumunda bebeğin bilinci açıksa sırasıyla “sırt vuruşu” ve “göğüs basısı” manevraları • yabancı cisim çıkartılıncaya ya da • bebeğin bilinci kapanana kadar sürdürülür. 17

BEBEKLERDE YABANCI CİSME BAĞLI TAM HAVAYOLU TIKANIKLIKLARI Havayolunun yabancı cisme bağlı tam tıkanıklıklarında, bebeğin bilinci kapandıktan sonra Temel Yaşam Desteği uygulamalarına geçilir. 18

ERİŞKİNLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Kardiyopulmoner Arrest • Kişide solunum ve/veya dolaşımın çoğunlukla ani ve beklenmedik bir biçimde durmasıdır. • Klinik tanı; bilinç kaybı, nabız yokluğu ve yaşam belirtilerinin olmayışı ile doğrulanır. Yaşam belirtileri; 1. Göğüs hareketleri/solunum 2. Öksürük 3. Herhangi bir vücut hareketi 4. Nabız varlığı 19

Zaman Kısıtlı 20

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Tanım: Hayat kurtarmak amacı ile; • Hiçbir yaşam belirtisi görülmeyen kişiye, • Dış kalp masajı ile kalpten kan pompalanmasını • Yapay solunum ile ventilasyonu sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir. 21

Hayat Kurtarma Zinciri 1. Halka: Erken Arama, Erken Tanıma 2. Halka: Erken Kardiyopulmoner Resusitasyon 3. Halka: Erken Defibrilasyon 4. Halka: Resüsitasyon Sonrası Bakım 22

Erişkinlerde Temel Yaşam Desteği İşlem Basamakları 23

Güvenliği sağla GÜVENLİK: Kurtarıcı Bilinç kontrolü yap Yanıt yoksa yardım çağır* Hava yolunu aç (A) Çevre Solunum ve nabız bak(B/C)* Hasta / Yaralı Solumuyorsa 112’yi ara (OED kullanımı)* Meraklılar / İzleyiciler 30 göğüs kompresyonu 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 24

NASILSIN? ? Güvenliği sağla İYİ MİSİN? ? Bilinç kontrolü yap Yanıt yoksa yardım çağır* Hava yolunu aç (A) Solunum ve nabız bak(B/C)* Solumuyorsa 112’yi ara (OED kullanımı)* ü Baş boyun gövde eksenini bozmadan omuzlarından sarsarak tepki verip vermediğini belirleyin. 30 göğüs kompresyonu 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 25

Güvenliği sağla üBilinç açıksa; Risk yoksa bulunduğu pozisyon korunarak izlenir. Hastanın tüm vücudu kontrol edilir ve düzenli aralıklarla değerlendirilir. üBilinç kapalıysa; Hasta baş-boyun-omurga ekseni korunarak sırtüstü yatar pozisyona çevrilir ve bir sonraki temel yaşam desteği basamağına geçilir. Bilinç kontrolü yap Yanıt yoksa yardım çağır* Hava yolunu aç (A) Solunum ve nabız(B/C)* Solumuyorsa 112’yi ara (OED kullanımı)* 30 göğüs kompresyonu 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 26

Bilinç Kontrolü Güvenliği sağla Bilinç kontrolü yap Yanıt yoksa yardım çağır* Yanıt vermiyorsa Hava yolunu aç (A) Solunum ve nabız bak(B/C)* Solumuyorsa 112’yi ara (OED kullanımı)* 30 göğüs kompresyonu YARDIM ÇAĞIRIN* 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 27

Hava Yolunun Açılması (A) Bilinci kapalı olan hastada kas tonusu azaldığı için dil ve/veya epiglot geriye doğru düşerek havayolunun tıkanmasına yol açar. 28

Öncelikle ağız içi kontrol edilir, bir yabancı cisim varsa çıkarılır. Daha sonra travma şüphesi yoksa “Baş Geri Çene Yukarı”manevrası uygulanır. Güvenliği sağla Bilinç kontrolü yap Yanıt yoksa yardım çağır* Hava yolunu aç (A) Solunum ve nabız bak(B/C)* Solumuyorsa 112’yi ara (OED kullanımı)* 30 göğüs kompresyonu Baş geri-çene yukarı manevrası (head tilt-chin lift) 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 29

Hava Yolunun Açılması (A) Travma şüphesi varsa “Çene İtme manevrası” uygulanır. Çene İtme Manevrası (Jaw-Thrust) 30

Güvenliği sağla Bilinç kontrolü yap Yanıt yoksa yardım çağır* Hava yolunu aç (A) Solunum ve nabız bak(B/C)* Solumuyorsa 112’yi ara (OED kullanımı)* 30 göğüs kompresyonu 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 31

Solunum ve nabız kontrolü (B/C) Hava yolunu açık tutarak, normal solunumun olup olmadığını belirlemek için Bak – Dinle – Hisset yöntemini uygulayın; I. Göğüs hareketlerine bakın II. Solunum seslerini dinleyin III. Soluğu yanağınızda hissedin “Bak-dinle-hisset” yapılırken, diğer elin parmaklarıyla karotis arterden nabız varlığı kontrol edilir. 32

KOMA POZİSYONU Hasta/Yaralı Normal Soluyorsa; • Koma pozisyonu verin (Recovery/iyileşme). * • 112 yi arayın* • Solunum devamlılığını kontrol edin. 33

Otomatik Eksternal Defibrilatör (OED) Güvenliği sağla Bilinç kontrolü yap Yanıt yoksa yardım çağır* Hava yolunu aç (A) Solunum ve nabız bak(B)* Solumuyorsa 112’yi ara (OED kullanımı)* 30 göğüs kompresyonu 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 34

Dolaşım yoksa OED’nin kullanılması: • Bu aşamada kurtarıcı tek ve 112 henüz aranmamışsa erişkinde erken defibrilasyon için 112 aranmalıdır. • Ortamda OED varsa istenmeli/getirilmeli cihazın hazır olması sağlanmalıdır. 35

Otomatik Eksternal Defibrilatör (OED) • Hem sağlık personeli hem de sağlık personeli olmayan uygulayıcılara güvenli defibrilasyonu başlatmaları için yol gösteren, bunu sağlamak üzere sözel ve görsel uyarılarda bulunan güvenilir cihazlardır • Bilinci kapalı, solunumu olmayan, nabız alınamayan, 25 kg ağırlığın üzerinde ve 8 yaşın üzerindeki hastalara uygulanmalıdır. (8 yaşın altındaki vakalarda pediatrik pedler kullanılmalıdır. 1 yaşın altında kullanımı önerilmemektedir). • OED hazırlığı sırasında mümkünse göğüs kompresyonu geciktirilmeden başlanmalıdır. 36

OED Kullanımı • Hızla kardiyopulmoner resusitasyon uygulamasına başlanır. • OED açılır, cihaz yarı otomatik defibrilatör ise OED konumuna getirilir. • Yapışkan elektrod pedleri hastanın göğsünün apeks ve sternum bölgesine yerleştirilir • Pedlerin cihazla bağlantısı kontrol edilir. • Yarı otomatik defibrilatörde kaşık kabloları çıkarılıp kaşık bağlantı yerine tek kullanımlık ped kabloları takılır. 37

Otomatik Eksternal Defibrilatör Kullanımı-2 OED Kullanımı • Elektrodlar göğse yerleştirilinceye ve cihaz kalp ritmi analiz sürecine başlayıncaya kadar kardiyopulmoner resusitasyona devam edilir. • Analiz işlemi başlatılır, Otomatik Eksternal Defibrilatörün sesli ve görsel uyarıları izlenir. • Otomatik Eksternal Defibrilatör ritmi analiz ederken analiz işleminin yapılabilmesi için kardiyopulmoner resusitasyon işlemine ara verilmelidir. 38

Otomatik Eksternal Defibrilatör Kullanımı-3 OED Kullanımı • Otomatik Eksternal Defibrilatör cihazı ritim analizinden sonra “şok” (defibrilasyon) yapılmasını önerirse; – Hastaya kimsenin dokunmadığından emin olunur. – Sesli uyarılara uygun şekilde şok düğmesine basılır. – Şok sonrası derhal 30: 2 kardiyopulmoner resusitasyona başlanır. – Sesli/görsel uyarılar doğrultusunda işleme devam edilir. 39

OED Kullanımı • Otomatik Eksternal Defibrilatör cihazı ritim analizinden sonra “şok” önermezse; – Kardiyopulmoner resusitasyona (30: 2) 2 dk süreyle devam edilir. – 2 dk sonunda uyarı veren Otomatik Eksternal Defibrilatörün ritim analizi yapacağı süre içerisinde kardiyopulmoner resusitasyona ara verilir. – Otomatik Eksternal Defibrilatörün sesli/görsel uyarıları doğrultusunda işleme devam edilir. 40

Dolaşımın Desteklenmesi Güvenliği sağla Bilinç kontrolü yap Yanıt yoksa yardım çağır Hava yolunu aç (A) Solunum ve nabız bak(B)* Solumuyorsa 112’yi ara (OED kullanımı)* Sternumun (göğüs kemiği) ½ alt yarısının ortasına, ksifoid çıkıntıya baskı yapmayacak şekilde güçlü olan elin topuğu yerleştirilir 30 göğüs kompresyonu 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 41

Dolaşımın Desteklenmesi Güvenliği sağla Bilinç kontrolü yap Yanıt yoksa yardım çağır Hava yolunu aç (A) • Parmaklar ve avuç içi göğüs kafesine temas ettirilmeden, • Hastanın göğsü üzerinde kollar dik, dirsekler bükülmeden, • Sternumu en az 5 cm çöktürerek • Dakikada en az 100 bası yapacak şekilde 30 kompresyon yapılır. Solunum ve nabız bak(B)* Solumuyorsa 112’yi ara (OED kullanımı)* 30 göğüs kompresyonu 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 42

Göğüs Kompresyonu Göğüs basısı dik olarak yapılmalıdır. 43

Göğüs Kompresyonu El-Göğüs Teması Kesilmemeli 44

Göğüs Kompresyonu Parmaklar Birbirine Kenetlenmiş olmalı 45

Soluk Verme İşlemi Ø 30 kompresyondan sonra “baş geri çene yukarı manevrasıyla” havayolu açılır. Ø Elin baş ve işaret parmakları ile burnun yumuşak kısmını yanlardan sıkıştırarak kapatır. Ø Hastanın ağzı, kendi ağzına hava kaçağı olmayacak şekilde iyice yerleştirir. 46

Ø Göğüs kafesi izlenerek 1 saniye süre ile peşe 2 soluk verilir. Ø Soluk verme sırasında “baş geri çene yukarı manevrasının” korunmasına dikkat etmek gerekir. Güvenliği sağla Bilinç kontrolü yap Yanıt yoksa yardım çağır Hava yolunu aç (A) Solunuma bak (B) Solumuyorsa 112’yi ara 30 göğüs kompresyonu 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 47

Soluk Verme İşlemi Ø Baş geri-çene yukarı pozisyonunu devam ettirerek, göğüs kafesinin eski haline dönüşü gözlenir. Ø Ventilasyonun yeterliliğine, göğüs kafesinin yükselip yükselmediğine bakılarak karar verilir. Ø Soluk verme işlemi sırasında göğüs kafesi yükseltilemiyorsa öncelikle pozisyon kontrolü yapılır. 48

Temel Yaşam Desteğinin Sonlandırılması TYD’nin için; a) Hastanın solunum ve dolaşım fonksiyonlarının geri dönüşünün sağlanması, b) Hastaya ileri yaşam desteği koşullarının sağlanması gerekir. 49

Yüksek Kalitede Kardiyopulmoner Resüsitasyon İçin Kriterler ü Kompresyonlara hızla başlanmalıdır. ü Göğüs kompresyonları 100 -120/dk olmalı ü Kompresyon derinliği en az 5 cm, en fazla 6 cm olmalı ü Göğüs basılarında göğsün tekrar genişlemesine izin verilmeli ü Hiperventilasyondan kaçınılmalı, solutma 12/dk’nın altında olmalı ü Kompresyonlara verilme süreleri mümkün olduğunca kısa tutulmalıdır. Ara 10 sn’yi geçmemelidir. 50

ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ 51

ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Güvenliği sağla Bilinç kontrolü yap GÜVENLİK: Yanıt yoksa yardım çağır, yalnızsan 2 dk sonra Kurtarıcı Hava yolunu aç (A) Solunum bak(B/C)* Çevre Hasta / Yaralı Solumuyorsa 5 soluk ver Nabız ve KGD süresi değerlendir 30 göğüs kompresyonu Meraklılar / İzleyiciler 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 2 Kurtarıcı varlığında 15/2 52

ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Yetişkinlerden farklı olarak ; • Önce solunum değerlendirilir, 5 kurtarıcı soluk verilir. • Nabız değerlendirilir, nabız 60/dk altındaysa KGD süresine bakılır. • KGD süresi uzamış 2 saniyenin üzerindeyse göğüs kompresyonuna başlanır. • KGD süresi 2 saniyenin altındaysa sadece soluk vererek solunum desteklenir. 53

ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Yetişkinlerden farklı olarak ; • Göğüs kompresyonları tek elle yapılır. • Kompresyon derinliği 5 cm olmalıdır. 54

ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Güvenliği sağla Bilinç kontrolü yap GÜVENLİK: Yanıt yoksa yardım çağır, yalnızsan 2 dk sonra Kurtarıcı Hava yolunu aç (A) Solunum bak(B/C)* Çevre Hasta / Yaralı Solumuyorsa 5 soluk ver Nabız ve KGD süresi değerlendir 30 göğüs kompresyonu Meraklılar / İzleyiciler 2 solunum 30 göğüs kompresyonu 2 Kurtarıcı varlığında 15/2 55

BEBEKLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Çocuklardan farklı olarak ; • Bilinç kontrolü topuktan yapılır. • Soluk verilirken, ağız ve burundan birlikte soluk verilir. • Nabız brakial arterden değerlendirilir. 56

BEBEKLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Çocuklardan farklı olarak ; • Bebeğin her 2 meme ucundan gecen hayali bir çizgi varsayılır. • İki parmak , hayali çizginin sternumu kestiği noktanın biraz altına (1, 5 -2 cm kadar) dik olacak şekilde yerleştirilir 57

BEBEKLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Çocuklardan farklı olarak ; • Diğer parmaklar göğüs kafesini saracak şekilde arkada orta hatta yakın olarak yerleştirilir. • Kompresyon derinliği 4 cm olmalıdır. 58

KAYNAKLAR: 1. 2. European Resuscitation Council guidelines for Resuscitation 2015. 3. 4. Provider Course Manual. ) Nobel Tıp Kitabevi. İstanbul. 1 -190, 2011. 5. 6. 7. 8. Temel Modul Kitabı, Ankara Sağlık Mudurluğu Yayını, 2012. 9. Meaney P. A. , CPR Quality: Improving Cardiac Resuscitation Outcomes Both Inside and Outside the Hospital A Consensus Statement From the American Heart Association, (Circulation. 2013; 128: 00 -00. ) DOI: 10. 1161/CIR. 0 b 013 e 31829 d 8654 Avrupa Resusitasyon Konseyi 2010 İleri Yaşam Desteği Kurs Kitabı (European Resuscitation Council Advanced Life Support Kardiyopulmoner Resusitasyon ve Acil Kardiyak Bakım İcin 2010 Amerikan Kalp Derneği (AHA) Kılavuzu, 2012, Logos Tıp Yayıncılığı. Erişim Adresi: www. americanheart. org. Erişim Adresi: www. erc. edu. Emergency Care And Transportation Of The Sick And Injured (Orange Book Series) by American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS) (Author), 2011 59

TEŞEKKÜRLER 60