ERKEN OCUKLUK DNEMNDE GELM Beden geliiminin en hzl
ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM
Beden gelişiminin en hızlı olduğu dönem doğumdan öncesi 9 ay ile doğumdan sonraki ilk yıldır. 1. YIL o Doğum ağırlığı 3000 -3250 gr, boy 50 cm. o Kilo artışı ilk 6 ay 600 gr, 2. 6 ay 500 gr. o Fizyolojik ve duygusal gereksinimleri için bir yetişkine bağımlıdır. o İlk aylarda emme, yürüme, arama, tonik boyun, yüzme refleksleri vardır. o 3 aylık bebek boyun kontrolünü sağlamıştır. Başını sesin geldiği tarafa çevirir. o Eline aldığı herşeyi ağzına götürür. Ağzıyla tanımaya çalışır.
o 4. ayda yatağında takılı olan sesli renkli nesnelere uzanır. Eline aldığı oyuncağı sallar. o 5 aylıkken pedal çevirme hareketi yapar. o 6 aylık bebek çevresine ilgi gösterir. Ellerini ustaca kullanır. Çevresini merakla izler. Tanıdığı insanları diğerlerinden ayırır. Heceleri tekrar eder. o 7. ayda desteksiz oturur. Sırtüstü ve yüzüstü dönebilir. Nesneleri bir elinden diğerine geçirir. o Ayağını ağzına götürür. Tanımadığı kişilere ağlayarak tepki verir o 8. Ayda yardımla ayakta durur. Emeklemeye başlar. o Otururken bir nesneye uzanır.
o 9. ayda tutunarak ayakta durur. Çıkardığı sesleri dinlemek için nesneleri atar. Adını bilir ve çağrıldığında o yöne döner. Bay bay işareti yapar. o Annesi odadan çıktığında ağlar. o 10. ayda emekleyerek yer değiştirir. o 11. ayda sıralar, elinden tutulduğunda yürür. o 1 yaşında bağımsız yürür. İlk anlamlı sözcüğünü söyler. Söylenenleri anlar, ama söyleyemez. o Çevresini araştırır, dokunmaktan hoşlanır.
2. yıl 3 -3. 5 kg lık bir ağırlık artışı, 10 cm boy artışı gösterir. Harekete ilişkin becerilerde daha başarılıdır. 15 aylık bebek bağımsız yürür. Destek görmeden ayağa kalakabilir. Merdiveni emekleyerek çıkar. Kitabın sayfalarını çevirebilir. 2 küple kule yapabilir. Nesneleri parmağıyla göstererek ister. Kaşığı tutabilir, ancak bazen ağzına ters götürür. 18 aylık olduğunda merdivenleri korkulukları tutunarak inip çıkabilir. Koşmaya başlar. Ancak kol ve bacaklarını açarak koştuğu için düşebilir. Topu atabilir veya duran topa vurabilir. Bağcığı olmayan ayakkabıyı/düğmesiz elbiseyi çıkarabilir.
18. aydan sonra vücudunun 2 -3 kısmını bilir ve söyler. Resimli kitaplar ilgisini çeker. Kedi köpek gibi tanıdığı birkaç hayvanın resmini gösterir. 2 yaşında koşma, sıçrama, geri yürüme, merdiven çıkma becerilerini geliştirir. İtme, çekme, dengede durma, eşya taşımada daha ustalaşır. 5 -6 küple kule yapar. Yemeğini yetişkin yardımı olmadan yiyebilir. Tuvalet kontrolünü kazanabilir. 2 -3 sözcüklü cümleler kurar. “Benim”, “bana sözcüklerini sıklıkla kullanır.
3. yıl El-göz-vücut koordinasyonu bu yaşta daha çok gelişir. Merdiveni tek adımla çıkıp, inebilir. Tek ayak üzerinde sıçrar, parmak uçlarında yürüme denemeleri yapar. Koşmaya dayalı oyunlar oynamayı sever. 3 tekerlekli bisiklete biner. 6 -10 küpten kule yapar. Kaşık-çatal kullanmakta ustalaşmıştır. Pastel ya da kalın fırça ile resim yapmaya çalışır. Annesine toz alma, tabak getirme vb işlerde yardım eder. Bunu bir oyun gibi yapar. Herşeyi inceler, araştırır, sorular sorar.
3 -4 sözcüklü cümleler kurmaya başlar. Vücudun 8 parçasını isimlendirir. 10 a kadar sayar. Bildiği, anladığı sözcük sayısı ifade edebildiğinden daha fazladır. Bildiği sözcük ve kavramlarla düşünebilme hızı, düşündüklerini sese dönüştürebilme hızından daha fazla olduğu için konuşma kusuru olarak algılanan, ancak normal sayılabilecek durumlar yaşanır.
36 -48 aylar Psiko-Motor Gelişim Çember etrafında döner. Yuvarlanmakta olan topa tekme atar. Atılan topu yakalar. Yerden zıplayan topu yakalar. Hareket halindeki büyük bir topu ayağı ile durdurur. Parmak ucunda yürür. Ritme uygun dans eder. Plastik çivi tahtasına çivi çakar, söker. Yuvarlak çizer. Verilen basit şekilleri makasla keser. Oyun hamurundan değişik şekiller yapar. Çeşitli malzemelerle baskı yapar. Sıvıları bir kaptan diğerine boşaltır.
Sosyal-Duygusal Gelişim Kendisi ile ilgili sorulan sorulara uygun cevaplar verir. Grup oyunlarına katılır. Sırasını bekler. “Lütfen”, “teşekkür ederim” gibi nezaket sözcüklerini kullanır. Duygularını ifade eder.
Dil Gelişimi Kendi kendine şarkı, şiir, tekerleme söyler. Yaptığı günlük işlerle ilgili sorulan sorulara cevap verir. Konuşmalarında sıfatları kullanır. Konuşmalarında kişi zamirlerini kullanır. Konuşmalarında yer bildiren ifadeleri kullanır. Konuşmalarında çoğul eklerini kullanır. Neden, nasıl, kim vb sorular sorar. İki olayı oluş sırasına göre anlatır. Duygularını sözel olarak ifade eder.
Bilişsel Gelişim Büyük-küçük, az-çok, uzun-kısa, açık-kapalı kavramlarını ayırt eder. 1’ den 10’ a kadar sayar. Bire bir eşleştirme yapar. 3 küple köprü yapar. 1’ den 10’ a kadar olan nesneler içinden istenen sayıdaki nesneyi gösterir. Eksik insan resmini kol, bacak çizerek tamamlar. 3 parçalı yap-bozu tamamlar. Renkleri tanır ve eşleştirir. Resmini gördüğü nesneyi tanımlar. Diz, dil, boyun, parmak vb beden parçalarını gösterir. Cinsiyetini ayırt eder.
Özbakım becerileri Kendi kendine yemek yer. Düğmesiz ve bağsız giysileri yardımsız giyer. Giysilerin önünü ve arkasını ayırt eder. Gereksinim duyduğunda bağımsız olarak tuvalete gider. Burnunu mendille siler. Kendine ait eşyaları toplar.
48 -60 aylar Psiko-Motor Gelişim Çizgi üzerinde yürür. Çift ayakla belli bir uzaklığa atlar. Çift ayakla sıçrar. Geri geri çift ayak sıçrar. Tek ayak üzerinde birkaç saniye durur. Ayak değiştirerek iner çıkar. Topu kendisi sıçratıp yakalar. Bisiklete biner ve bisikletle köşeleri döner. 20 cm yükseklikten atlar. Topuk ve ayak ucuyla yürür. 9 küple kule yapar. Modele bakarak yuvarlak ve kare çizer. Çeşitli şekiller çizer ve boyar. Boncuk, makarna vb nesneleri ipe dizer.
Sosyal-Duygusal Gelişim Adını-soyadını ve yaşını bilir. Toplum içinde kendinden beklenen sosyal davranışları sergiler. Yetişkinlerin konuşmalarına katılır. Oyuncaklarını paylaşır. Grup oyunlarında yetişkinlerin liderliğini kabul eder. İzin ister. Bir sorunu olduğu zaman yardım ister. Övülmekten hoşlanır. Kendinden küçüklere yardım etmeye karşı isteklidir.
Dil Gelişimi Kendisine verilen 3 yönergeyi dinler ve yerine getirir. Birleşik cümleler kullanır. Resimdeki saçmalıkları açıklar. Zıt sözcükleri söyler. Konuşmalarında bağlaç kullanır. Konuşmalarında sözcüklerin olumsuz biçimlerini de kullanır.
Bilişsel Gelişim İnsan resmini 6 öğeyi içerecek şekilde çizer. 4 -8 parçalı yap-bozu tamamlar. 1’ den 10’ a kadar olan nesneler ile rakamlar arasında ilişki kurar. Nesneleri ortak özelliklerine göre sınıflandırır. 1’ den 20’ ye kadar ezbere sayar. 3’ lü 4’ lü eşit setleri eşleştirir. 2 yarım daireyi birleştirip, bir tam daire yapar. Baştaki, sondaki, ortadaki gibi mekansal konumları ayırt eder. Bir olayı oluş sırasına göre sıralar.
Model olunduğunda 10 küpten kule yapar. Nesnelerin neden yapıldığını söyler. Neden? sorusuna cevap verir. Dokuları ayırt eder. 8 rengi isimlendirir, renkleri gruplandırır, tonlarına göre sıralar. Bazı paraları tanır ve isimlendirir. Kısa bir süre önce gördüğü resmi hatırlar. Eksik resimleri modele bakarak tamamlar. Gösterilen resimle ilgili öykü anlatır. Öyküdeki 5 ana noktayı hatırlar ve tekrarlar. Neden-sonuç ilişkileri kurar. Etkinliklere bakarak günün hangi zamanında olduğunu söyler. Bir nesnenin diğerine göre ağır/hafif olduğunu söyler.
Özbakım Becerileri Yardımla saçını tarar. Giysisindeki büyük düğmeleri ilikler, açar. Boyuna uygun bir askıya ceketini asar. Ayakkabılarını bağlar, fiyonk yapar. Ellerini ve yüzünü yardımsız yıkar. Dişlerini fırçalar. Sofra kurallarına uyar. Yemekle ilgili araç-gereçleri uygun kullanır. Sofra kurmak gibi ev işlerinde yardımcı olur.
60 -72 aylar Psiko-Motor Gelişim Denge tahtasında ileri- geri ve yan yürür. Başlama ve durma komutlarına uyarak tempolu yürür. Yardımla sekerek yürür. Topuk ve ayak ucunda geri yürür. Parmak ucunda koşar. Yakl. 30 cm yükseklikten atlar. Tek ayak üzerinde 8 -10 sn durur. Düşmeden 10 kez öne doğru çift ayak sıçrar. Koşarken yerden bir şey alır. Kendi başına ip atlar. Yardımsız bisiklete biner.
Kendi bedeni etrafında döner. Ayak değiştirerek merdiven iner ve çıkar. Ritmik hareketler yapar. Topu yakalayabilmek için ellerinden çok kollarını kullanır. Orta büyüklükteki bir topu yerde 1 den fazla kez sıçratır. 1 m yukarı atılan topu yakalar. Kendine doğru zıplatılan topu yakalar. Topu 3 m uzaklıktaki hedefe doğru atar. Kağıt üzerine çizilmiş basit şekilleri keser. Atma ve tutma davranışlarını gerektiren etkinliklere katılır.
Oyun hamuru kullanarak 2 -3 parçadan oluşan şekiller yapar ve bunlardan bir kompozisyon oluşturur. Baskı ve yapıştırma işlerini yapar. Yetişkin gibi kalem tutar. Model olunduğunda kağıdı çapraz şekilde katlar. Modele bakarak daire, kare, üçgen ve dikdörtgen çizer. Yatay, dikey, eğri ve eğik çizgiler çizer ve bunların kombinasyonlarını oluşturur. İşaret parmağı ile diğer elinin parmaklarını sayar. İsmini kopya eder. 1 -5 arası rakamları kopya eder.
Sosyal-Duygusal Gelişim Duygularını belli eder. Başkalarının duygularını anlar. Araç kullanarak yapı-inşa oyunu oynar. Kurallı oyunların kurallarına uyar. Bir oyunun kuralını başkasına açıklar. Aldığı sorumluluğu yerine getirir. Kendine güven duyar. Yeni ve alışılmamış durumlara uyum sağlar.
Kendine bir amaç belirleyip davranışlarını ona göre yönlendirir. Arkadaş seçiminde kararlılık gösterir. Belli bir olayı, durumu canlandırır. Kendini ifade etmede özgün yollar kullanır. Kendi cinsiyetine uygun davranır.
Dil Gelişimi Günlük deneyimlerini anlatır. Birbirini izleyen 3 emir tümcesinde istenileni sırasıyla yerine getirir. Tekil ve çoğul ifadeleri birbirine dönüştürerek kullanır. Cümlelerinde özneye uygun fiil kullanır. Yeni ve bilmediği kelimelerin anlamını sorar. Bazı sözcüklerin eş ve karşıt anlamlarını bilir. “Ne zaman, neden, nasıl? ” gibi soru sözcüklerini içeren soruları yanıtlar.
“Bana tersini söyle” yönergesine doğru yanıt verir. Yer bildiren sözcükleri doğru ve yerinde kullanır. Cümlelerinde “çünkü, daha sonra” vb bağlaçlar kullanır. Birleşik cümleler kullanır. Basit şakalar yapar. Bazı soyut ifadeleri anlar. Evinin ve/veya anne-babasının telefon numarasını söyler.
Bilişsel Gelişim Bedeninin tüm parçalarının isimlerini söyler. 10 -25 parçalı yap-bozu tamamlar. 2 üçgeni birleştirerek kare yapar. Aynı dokudaki 6 -10 nesneyi eşleştirir. Aynı dokudaki 6 -10 nesneyi gruplandırır. Nesneleri bir özelliğine göre gruplandırır. 1’ den 10’ a kadar olan nesne grupları ile rakamlar arasında ilişki kurar. 1’den 10’a kadar olan nesneleri kullanarak toplama ve çıkartma yapar. Yarım ve bütün olan nesneleri gösterir. 1’den 10’a kadar olan rakamları sıralar.
Eşleştirme, ilişki kurma, gruplandırma ve sıralamayı nasıl yaptığını açıklar. Basit neden-sonuç ilişkilerini açıklar. Kısa bir süre gösterilen bir resimdeki ayrıntıları hatırlar. Bir olaydan sonra ne olabileceğini tahmin eder. Nesneler arasındaki benzerlik ve farklılıkları ayırt eder ve söyler. Nesnelerin kendi içindeki konumunu 1. , 2. şeklinde isimlendirir. “En az, en çok, birkaç” vb miktar bildiren ifadeleri kullanır. Haftanın günlerini sırayla söyler. 20’ye kadar ritmik sayar.
“Dün, bugün, yarın” ile ilgili konuşur. 5 harfi isimlendirir. Daha önce dinlediği öyküleri anlatır. Sorulan sorulara kendine özgü cevaplar verir. Yaşadığı yerin adresini söyler.
Özbakım Becerileri Günlük işlerde sorumluluk alır ve yerine getirir. Yolda yardımsız yürür. Kendi kendine giyinir, soyunur. Giysilerinin düğmelerini çözer, ilikler. Ayakkabılarını bağlar. Yemeğini kendine yer. Bıçak kullanır. Yemek tabaklarını/servis tepsisini taşır. Dişlerini fırçalar, elini yüzünü yıkar, kurular. Tuvalet gereksinimini kendi başına karşılar. Hava şartlarına uygun giysiler seçer.
Kaynaklar Köksal Akyol, A. 2019. Erken Çocukluk Döneminde Gelişim I-II. Anı Yayıncılık, Ankara. Fazlıoğlu, Y. 2009. Erken Çocukluk Gelişimi ve Eğitimi. Kriter Yayınevi, İstanbul. Milli Eğitim Bakanlığı, 2013. Okul Öncesi Eğitimi Programı. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara. Erişim Adresi: http: //tegm. meb. gov. tr/dosya/okuloncesi/ooproram. pdf Milli Eğitim Bakanlığı, 2013. 0 -36 Aylık Çocuklar İçin Eğitim Programı. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara. Erişim adresi: http: //tegm. meb. gov. tr/dosya/okuloncesi/036 program. pdf
- Slides: 31