Erken ocukluk Dneminde Fen Etkinlikleri Eitim etkinliklerinin sistemli

Erken Çocukluk Döneminde Fen Etkinlikleri

Eğitim etkinliklerinin sistemli ve düzenli bir şekilde gerçekleşmesi ve belirlenen amaçlara ulaşabilmesi her şeyden önce günlük planın iyi bir şekilde hazırlanmasına bağlıdır.

Günlük planda fen etkinliğinin planlaması ve uygulaması Öğretmen, fen eğitimini planlarken, çocukların yaşı ve gelişim düzeyini, konuyu kimin öğreteceği, ne öğreteceğini, nasıl öğreteceğini ve nerede öğreteceğini iyi planlamalıdır. Bu amaçla öğretmen öncelikle çocukları iyi tanımalıdır. Ayrıca kendisini de iyi tanımalı ve eksik olduğu konularda kendisini yetiştirmelidir.

Erken Çocukluk Döneminde Fen Etkinliklerinin Kullanıldığı Etkinlikler Türkçe Dil Etkinliği Sanat etkinliği Müzik etkinliği Oyun etkinliği Drama etkinliği

Fen Etkinlikleri İçin Gerekli Materyaller Fen ve matematik etkinliklerinde kullanılacak araç gereçler her yerde bulunabilecek tarzda ve günlük yaşantıda çocukların karşılarına çıkabilecek niteliktedir. Çocukların tanıdıkları malzeme ve araç gereç seçilmesi çocukların bu malzemeleri daha kolaylıkla kullanabilmelerine olanak sağlamakta ve o malzemeleri başka şekillerde nasıl kullanabileceklerine ilişkin çocuklara yol gösterici olabilmektedir. Bu şekilde hem çocukların zihinsel ve fiziksel gelişimleri ve becerileri artacak hem de yaratıcı düşünme ve alternatif yaklaşımlarla sorun çözme becerileri gelişecektir.

Fen, doğa ve matematik etkinlikleri için bir okul öncesi kurumunda bulunabilecek malzemeler: �Mıknatıs �Cetvel �Büyüteç �Mikroskop �Termometre �Saat �Pusula �El feneri �Ayna �Tartı �Ölçü aletleri �Yerküre �Prizma �Mercekler �Fotoğraflar �Değişik özelliklere sahip taşlar �Toprak, kum �Eğitici oyuncaklar

Fen ve doğa merkezinde bulunabilecek albümler: �Bitki albümü �Çiçekler albümü �Evcil hayvanlar albümü �Vahşi hayvanlar albümü �Deniz ürünleri albümü �Taşıtlar albümü �Tohumlar albümü �Tahıllar albümü �Meyve ve sebzeler albümü �Meslekler albümü �Giysiler albümü �Aile albümü

Koleksiyonlar: �Para koleksiyonu �Kelebek koleksiyonu �Yaprak koleksiyonu �Taş koleksiyonu �Pul koleksiyonu

Fen ve doğa merkezinde bulunabilecek albümler: �Bitki albümü �Çiçekler albümü �Evcil hayvanlar albümü �Vahşi hayvanlar albümü �Deniz ürünleri albümü �Taşıtlar albümü �Tohumlar albümü �Tahıllar albümü �Meyve ve sebzeler albümü �Meslekler albümü �Giysiler albümü �Aile albümü

Grafikler: �Hava grafiği �Mevsimler grafiği �Boy grafiği �Yaş grafiği �Meslekler grafiği �Tablolar: �Sayı tablosu �Renk tablosu �Şekil tablosu �Mevsimler tablosu �Ailemiz tablosu

Türkçe Etkinlikleri • Türkçe etkinliklerinde fen kavramları ile ilgili bilmece, tekerleme ve hikayelere yer verilebilir. • Çocuklarla ile birlikte bilim ile ilgili kitaplar, ansiklopedi ve dergiler incelenebilir. • çocuklara bilimsel kavramları içeren bir hikaye anlatılabilir. • Bilim kitaplarından ve bilim sözlüğünden bilimsel bir kelime seçerek, kelimenin anlamı üzerinde sohbet edilebilir ve çocuklardan kelimenin ifade ettiği şeyleri resimlemeleri istenebilir.

Sanat Etkinlikleri • Bir sanat projesinde bir gezi sonrasında çevreden toplanılan tohumlarda, yapraklar, çiçekler kullanılabilir. • Tohum ve bitkiler boyanarak sanat çalışmasında kullanılabilir. • Sanat etkinliklerinde oyun hamuru, sünger, artık kumaşlar yardımı ile insan maketi hazırlanabilir. • Sanat etkinliğinde çocuklarla gökyüzü ve güneş sistemine ait mobiller yapılabilir.

Oyun Etkinlikleri • Bahçede serbest oyun sırasında kum ve su havuzlarında çocukların öğrendikleri fen ile ilgili kavramları denemelerine olanak sağlanabilir. • Hayvanlar, bitkiler, gökyüzü ile ilgili hazırlanacak yap-bozlar, dominolar gibi çeşitli kart oyunları çocukların bu kavramları öğrenmelerinde kullanılabilir. • Fen kavramları ile ilgili parmak oyunları üretilebilir.

Müzik Etkinliği • Doğal nesnelerle müzik aletleri yapılabilir. Örneğin bal kabağından, baklagillerden marakas, kamıştan düdük gibi aletler yapılabilir. • Müzik etkinliklerinde çeşitli fen kavramları ile ilgili şarkılar öğretilebilir. • Doğa seslerine ilişkin müzikler dinletilebilir.

Drama etkinliği Drama etkinliklerinde doğamız, hayvanlar, sağlığımız, gökyüzü ve dünyamız, duyu organlarımız gibi fen ile ilgili pek çok konu ve kavrama yer verilebilir.

Erken Çocukluk Döneminde Fen Eğitimi ( Bilimsel Süreçler)

* Bir eyleme yol açan düşünme yollarının var olmasıdır. ( problemler çözmek, hedefler oluşturmak, planlar yapmak gibi). Bilimsel süreç becerilerinin üç temel fonksiyonu vardır. Bunlar; * Duyguların yönetilmesi. ( can sıkıntısının üstesinden gelmek gibi). Düşünce ve duyguların başkalarına aktarılması.

Çocuklar, günlük yaşamlarında içinde bulundukları dünyaya yönelik bilgi ve kavramları araştırırken gözlem, ölçme, kaydetme ve karşılaştırma gibi bilimsel yöntemlere başvurmaktadırlar. Bilimsel yöntemleri kullanmayı içeren bilimsel süreçler; gözlem yapma, karşılaştırma, sınıflandırma, ölçme ve kaydetme, iletişim, sonuç çıkarma, tahmin etme, hipotez kurma ve sınama-değişkenleri tanımlama ve kontrol etme olmak üzere sekiz süreçten oluşmaktadır.

Gözlem Yapma Çocuklar için bilgi edinmenin birincil yolu olan gözlem, bir problemi çözmek üzere bilgi toplamanın ilk aşamasıdır. Çocukların gözlemleyebileceği birçok nesne ile dolu olan doğal dünya hakkında çocuklar bilgi sahibi olmak için tüm duyularını kullanarak gözlemde bulunmaktadırlar. Çocuklar nesnelerin boyut, şekil, renk, doku gibi özelliklerini gözlemleyebilmeleri için birçok fırsata ihtiyaç duymaktadırlar.

Bu nedenle, fen eğitiminde çocukları dikkatli gözlem yapmaya yönlendirebilecek, aktif araştırma ve keşiflerle cevaplanacak sorular hazırlanarak (bana ne gördüğünü söyle, ne duyuyorsun, dokununca nasıl hissediyorsun, bu nesneyi nasıl anlatırsın gibi) gözlem yapma yönteminin uygulaması yapılmaktadır. Bu yolla yapılan eğitim-öğretim stratejisi, çocukların gözlem yapma becerilerinin pekiştirilmesini sağlayarak, onların gözden kaçırabilecekleri belirli olgulara dikkat toplamalarını öğretmede ideal bir yol oluşturmaktadır.

Erken çocukluk döneminde yapılacak olan fen eğitiminde, çocuklara beş duyu kullanarak gözlem yapmalarını sağlayacak etkinlikler hazırlanarak onların nesneleri değişimleri, benzerlik ve farklılıkları tanımlamalarına ve gözlem yoluyla çıkarsama arasındaki farka karar vermeleri sağlanmaktadır. Böylece çocuğun bir problemi çözmek için bilgi edinmede gözlem yapma becerisi desteklenmiş olacaktır. Çocuklarda gözlem yapma becerisi geliştikçe doğal olarak benzerlik ve farklılıkları sorgulamaya başladığı görülecektir. Bu durum da karşılaştırma süreci olarak adlandırılmaktadır.

Karşılaştırma Gözlem becerileri sonucunda gelişen karşılaştırma, sınıflandırmanın da ilk adımıdır. Dolayısı ile karşılaştırma, gözlem aşamasına bağlı ve onun üzerine inşa edilen bir süreç olarak değerlendirilmektedir. Erken çocukluk döneminde fen eğitiminde yapılan, benzerlikleri ve farklılıkları bulmaya yönelik etkinlikler bu süreci destekleyici etkinlikler arasında yer almaktadır. Örneğin, çocuklar yaprak gibi bir nesnenin özelliklerini gözlemlerken yaprak türlerinin benzerlik ve farklılıklarına odaklanarak karşılaştırmalar yapmakta ve yaprakları sınıflandırabilmektedir (yaprakların benzer özellikleri nelerdir, yaprakların farklı özellikleri nelerdir, içlerinden hangisi daha büyük gibi).

Sınıflandırma Nesneleri gruplandırma ve ayırma becerisi de karşılaştırma gibi nesnelerin özelliklerini gözlemleme üzerine temellendirilmektedir. Benzer nesneleri belirli bir özelliğe göre gruplama becerisi olarak tanımlanan sınıflandırma becerisi, çocukların gerçek nesneleri gruplandırma ve birbirinden ayırma becerisini kazanmasıyla başlamaktadır. Çocuklar başlangıçta bir nesneyi sadece renk, boyut veya şekillerine göre bir özelliğe göre gruplandırabilmektedirler. Sınıflandırma becerisi geliştikçe, nesneleri iki veya daha çok niteliğe göre bir araya gruplandırabilmekte ve dil becerileri geliştikçe de yaptıkları sınıflandırmaları isimlendirebilmektedirler.

Çocukların tasvir etmelerini teşvik eden yetişkinlerin desteğiyle, çocuklar nesnelerin birden fazla özelliği olduğunu ve de birden fazla grupta sınıflandırılabileceğini öğrenmektedirler. Eğitimciler çocukları, nesneleri, onların gözlemlenen özelliklerine göre gruplamaları ve/veya nesne ya da olayları belli bir düzene göre düzenlemeleri için teşvik etmeleri gerekmektedir.

Ölçme ve Kaydetme Ölçme, fiziksel ve fiziksel olmayan özellikleri nicelendirme becerisidir. Sayılar, mesafe, zaman, hacim, sıcaklık vb. ölçülebilir kavramlar gözlem, sınıflandırma ve iletişime kesinlik katmaktadır. Ölçümler, standart birimlerle olduğu gibi, standart olmayan birimlerle de gerçekleştirilmektedir. Çocukların yemek yaparken iki “tutam” tuz atmaları veya kolaj çalışmasında bir “avuç dolusu” pirinç kullanmaları standart olmayan birimlere örnektir. Ayrıca çocukların; cetvel, terazi, dereceli silindir, saat, hesap makinesi, bilgisayar, elektrikli araçlar vb. ölçüm araçlarını kullanmaya yönelik teşvik edilmesi gerekmektedir. Çocukların ölçme becerisini geliştirmeye yönelik (bu nesneyi nasıl ölçebilirsin, sence hangi nesne daha ağır, bu sonuca nasıl vardın gibi) sorular sorulabilir.

İletişim Bilgilerin toplanması, düzenlenmesi ve anlaşılabilecek bir şekilde diğerlerine sunulmayı içeren iletişim, erken çocukluk döneminde bilimsel keşifler kapsamında bir durumu anlatabilme becerisi anlamına gelmektedir. Çocuklar düşüncelerini diğerlerinin anlayabileceği şekilde ifade etmek için dili, sözlü, yazılı ya da sembolik biçimlerde kullanmaktadır. Bu sayede çocuklar, benmerkezci bakış açısından uzaklaşarak, kendi fikirlerini diğer fikirlerle karşılaştırmayı öğrenmektedir.

Sonuç Çıkarma Çıkarım, bir gözlemin nedeni hakkındaki sonuçlarıdır. Çocukların çıkarımda bulunmaları, bir dizi gözlem sonucunda gözlemlerini sınıflandırmaları ve bunlara birtakım anlam yüklemeleri neticesinde gelişmektedir. Örneğin, çocuklar pencereden dışarıya baktığında ağaçların üstünde kımıldayan yaprakları görmekte ve dışarıda rüzgar estiği sonucuna varmaktadırlar. Çocuklar rüzgarı doğrudan hissetmemelerine rağmen gözlemleri ve önceki deneyimleri sayesinde, rüzgârın esmekte olduğunu anlarlar. Ya da çocuklar tüm hafif nesnelerin suda yüzdüğünü gözlemleyerek, suda yüzmenin nedeninin hafiflik olduğu çıkarımında bulunabilirler. Bu nedenle çocuklara, daha önce sahip oldukları bilgilere dayanan gözlemler hakkında sonuçlara varmaları ve çocukların daha iyi çıkarımlarda bulunması için eğitimcilerin çocuklara yardımda bulunması gerekmektedir

Tahmin Etme Tahmin etme, mevcut bilgilerin gözlemine bağlı olarak fikir yürütmeyle gerçekleşmektedir. Çocukların da mantıklı bir tahminde bulunabilmeleri için, geçmişte edindikleri bilgilerle donanımlı olmaları gerekmektedir. Tahmin etme becerisi ve istekliliği, nedensonuç ilişkisine dair bir farkındalık ve anlayış geliştirmek açısından oldukça önemlidir. Bu farkındalık, birçok deneme neticesinde mevcut ilişkiyi görebilme ve devamının nasıl geleceğini doğru tahmin edebilme becerisine dönüşmektedir.

Hipotez Kurma ve Sınama Değişkenleri Tanımlama ve Kontrol Etme Bir araştırmanın deney olarak adlandırılabilmesi için, bir hipotezinin ve kontrol değişkenlerinin olması gerekmektedir. Hipotez, çocukların okul öncesinde veya ilkokulda irdeledikleri araştırmacı sorulardan çok daha formal bir işlem olarak karşılarına çıkmaktadır. Hipotez, iki değişken arasında olabileceği düşünülen bir ilişkiyi ifade etmektedir. Geçerli bir deneyde, değişkenler tanımlanmakta ve kontrol edilmektedir.

İlkokul çağındaki çocuklarla deneyler gerçekleştirilebilirken, daha küçük çocuklar için deneysel araştırmalar daha uygun olmaktadır. “Benzer bitkiler üzerinde toprak türü, güneş ışığı miktarı, su ve sıcaklığı sabit tutarken, sadece gübre miktarını değiştirmek” örneğinde olduğu gibi çocuğun bir deneyin sonuçlarını belirleyecek boyutlarını belirlemesi ve mümkün olduğunca çok boyutu sabit tutarken, sadece bağımsız olan boyut ya da değişkenleri düzenlemesini gerektirmektedir.

Etkinlik Adı: Kaynağını Bul Etkinlik Türü: FEN ETKİNLİĞİ Bilişsel Alan Kazanım 6: Nesne ya da varlıkları özelliklerine göre eşleştirir. Göstergeleri: Nesne/varlıkları yapıldığı malzemeye göre ayırt eder, eşleştirir. Kazanım 17: Neden-sonuç ilişkisi kurar. Göstergeleri: Bir olayın olası sonuçlarını söyler. Materyaller: iki adet fon kartonu ya da pano, koyun, tavuk resimleri, dergilerden ke-silmiş süt, peynir, yün, kazak, atkı, et, tavuk eti, yumurta vb. resimler, koyun yünü, tavuk tüyü

Öğrenme Süreci: İki pano ya da fon kartonu çocukların göz hizasına yerleştirilir. Panolardan birinin en üst kısmına tavuk, diğerine de koyun resmi yapıştırılır. Çocuklara bu hayvanların özellikleri ve bu hayvanların hangi özelliklerinden yararlandığımı sorulur. Panoların önüne, yere karışık şekilde süt, peynir, yumurta, kazak, tüy, pişmiş tavuk vb. resimleri ve tavuk tüyü ile koyun yünü yerleştirilebilir. Çocukların sırayla gelerek yerden seçtikleri bir ürünün resmini hangi hayvandan elde edilmişse onun bulunduğu panoya yapıştırmaları istenir. Yerdeki resimlerin tümü uygun olarak panoya yerleştirildikten sonra, tavuk ve koyun taklitleri yapılarak etkinlik sonlandırılabilir.

Etkinlik Adı: Eriyen ve Erimeyen Nesneler Etkinlik Türü: FEN ETKİNLİĞİ Bilişsel Alan Kazanım 1: Nesne/durum/olaya dikkatini verir. Göstergeleri: Dikkat edilmesi gereken nesne/durum/olaya odaklanır. Dikkatini çeken nesne/durum/olaya yönelik sorular sorar. Dikkatini çeken nesne/durum/olayı ayrıntılarıyla açıklar. Kazanım 2: Nesne/durum/olayla ilgili tahminde bulunur. Kazanım 17: Neden-sonuç ilişkisi kurar. Göstergeleri: Bir olayın olası nedenlerini söyler. Bir olayın olası sonuçlarını söyler. Materyaller: Un, şeker, tuz, pirinç, mercimek, taş, kum, buz, su, yoğurt kapla-rı/plastik kaplar, kaşık

Öğrenme Süreci: Çocuklara bazı nesnelerin suya atılıp karşılaştırıldığında eridiği, bazılarının da erimediği söylenir ve suda eriyen ve erimeyen nesnelerin neler olduğu sorulur. Çocukların plastik kaplar içine bir miktar su doldurmaları istenir. Her çocuğun bir malzeme seçmesi istenir. Ve bu malzemenin suda eriyip eri-yemediği ardından bu malzemeyi suya katarak karıştırması istenir. Her çocuğun sıra ile seçtiği malzemeyi suya katıp karıştırması, malzemenin ve suyun aldığı şekli söylemesi istenir. Etkinlik sonunda çocuklarla hangi malzemenin eriyip hangilerinin erimediği ve eriyen maddelerin ne kadar sürede eridikleri hakkında konuşulur. Çocuklara ne-den bazı maddelerin daha çabuk, bazılarının da daha geç eridiği sorularak tahminler yürütmeleri sağlanır.

Etkinlik Adı: Sihirli Yansımalar Etkinlik Türü: FEN ETKİNLİĞİ Motor Alan Kazanım 4: Küçük kas kullanımı gerektiren hareketleri yapar. Göstergeleri: Malzemeleri keser. Çizgileri istenilen nitelikte çizer. Kazanım 1: Nesne/durum/olaya dikkatini verir. Göstergeleri: Dikkat edilmesi gereken nesne/durum/olaya odaklanır. Materyaller: El feneri, renkli jelatin ya da asetat kalemleri, çocuk sayısı kadar kesile-rek hazırlanmış 10*10 santimetrelik karton, yaklaşık 5*5 cm ölçülerinde önceden kesilerek hazırlanmış çeşitli desenlerdeki şablonlar (kare, daire, üçgen, yıldız, çiçek, balık, ev, vb. ) , kurşun kalem, bant, makas

Öğrenme Süreci: Çocuklara önceden kesilerek hazırlanmış, karton parçaları verilir. Şablonlardan istedikleri şekli seçmeleri istenir ve seçtikleri şablonları bu kartonların ortasına yerleştirmeleri söylenir. Her çocuğa kurşun kalem verilir. Ve kartonlarına şablonların şekillerin kenarlarından giderek çizmeleri istenir. Çocuklar istedikleri şekiller kartonlarına çizdikten sonra eğitimcinin yardımı ve desteği ile kartonun ortasına çizilmiş şekli keserek çıkarmaları sağlanır. Çocukların ortasındaki şekli keserek çıkardıkları kartonların üzerlerine istedikleri renkte bir jelâtin yerleştirmeleri ve bantla yapıştırmaları istenir. Eğitimcinin sınıfa getirdiği el fenerinin ortasına çocukların hazırladıkları jelâtin-li kartonları yerleştirerek duvara yansıtmaları sağlanır. Duvara yansıya şekiller ve renklere, nasıl göründükleri hakkında konuşularak çocukların fikirleri alınır.

Kaynakça Aktaş Arnas , Y. , Bilaloğlu Günay, R. ve Aslan D. 2007. Okul Öncesi Dönemde Fen Eğitimi, Kök Yayıncılık, Ankara Aktaş Arnas, Y. 2005. Fen ve Matematik Öğreniyorum. Morpa Yayınevi, İstanbul