ERGONOM 1 ERGONOM Ergo Nomos Bilim Yasalar Ergonomi

ERGONOMİ 1

ERGONOMİ Ergo: İş Nomos: Bilim (Yasalar) Ergonomi: İşbilim (Yunanca) Ergonomi, insanın davranışsal ve biyolojik özelliklerini inceleyerek bunlara uygun yaşama ve çalışma ortamları yaratmayı amaçlayan bir bilim dalıdır. 3

ERGONOMİ Kısaca fiziksel çevrenin insana uyumlaştırılması süreci diyebiliriz. Ergonomi ile uğraşanlara ergonomist adı verilir ve ergonomistin çalışma alanı işçi, işyeri ve iş dizaynıdır. 4

ERGONOMİ Amaç, Kaza ve yaralanmaları önlemek, yorgunluğu ve insan vücudunun aşırı kullanımını, işe devamsızlığı, zaman kaybını, kaza ve rahatsızlıklara bağlı tazminatları en alt düzeye indirmek, verimliliği, kaliteyi, güvenliği, konforu ve üretkenliği en üst düzeye çıkarmaktır. 5

ERGONOMİ Ergonominin konuları Gürültü, aydınlatma, ısı, titreşim, çalışma alanının dizaynı, el aletleri dizaynı, makine dizaynı, sandalye dizaynı, ayakkabı dizaynı ve iş dizaynı, mesai saatleri, vardiya, mola saatleri, yemek rejimi vb. 6

ERGONOMİ İskelet kas sistemi rahatsızlıklarında riskin en fazla olduğu işler şunlardır: İmalat sektörü , Hizmet ve temizlik işleri, Sağlık bakım işleri , Uzun yol sürücülüğü, Sporcular, diş hekimleri. Ofis çalışanları ve bilgisayar kullanan meslek grupları da risk altındadır. 7

ERGONOMİ Masa ve Bilgisayar Başında Uzun Süre Çalışanlarda Gün Sonunda Boyun, Omuz, El Bileği, Sırt Bölgesinde Ağrı, Hareket Kısıtlılığı ve Uyuşma Gibi Yakınmalar Sıktır. İş başarısını ve yaşam kalitesini de düşüren bu durum bazı temel ERGONOMİK ÖNLEMLER İLE ENGELLENEBİLİR.

ERGONOMİK ÖNLEMLER Çalışma alanının iyi düzenlenmiş olması, Masa ve sandalyelerin kişiye özel ayarlarının yapılması, Monitör, klavye ve farenin kişiye uygun düzenlenmesi,

ERGONOMİK ÖNLEMLER Aydınlatmanın sağlanması ve uygun ışık kaynağının seçilmesi, Oturma ve ayakta durma sırasında vücudun uygun duruş şeklinin (postür) sağlanması. 10

ERGONOMİK ÖNLEMLER Ofis egzersizleri Bel ağrılarına karşı koruyucu ergonomi ilkeleri 11

ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Ofis ortamındaki havanın kuruması nedeniyle oluşan çok kuru hava. Sonuç: Akciğer rahatsızlıkları, bronşit, soğuk algınlığı ve nezlenin artması, göz ve deri hastalıkları, göz kuruluğu, deri döküntüleri, alerjik duyarlılığın artması. 12

ERGONOMİ İşyerinde olması gereken havanın ısı ve nem oranı Hava ısısı: (Hafif fiziksel iş: 18. 3 °C, büro işleri: 19. 4 °C-22. 8°C , ağır endüstriyel iş: 12. 8°C-15. 6°C), Nem oranı %70 olmalı, Oda her gün mutlaka havalandırılmalı. 13

• İş yükü , stres • Yorgunluk • Yaralanma riski • Meslek hastalıkları • İş kazaları • Dikkatsizlik • Hata • İş süreleri • Devamsızlık • Kayıp zamanlar • Ek masraflar • Kalite maliyetleri • Üretkenlik • Verimlilik • Kalite • Kar • Ülkenin refahı ve • Çalışan mutluluğu AZALIR ARTAR

ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Bilgisayar karşısında geçirilen sürenin uzun olması. Sonuç: Bilgisayar monitörlerinden yayılan negatif yüklü partiküller, insan bedeninde ve gözlerde negatif elektrik yükü oluşturarak havadaki pozitif yüklü toz parçacıklarını çekip gözlerde konjonktivite neden olur. 15

ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Çalışma alanının önünde ışık kaynağı (pencere, lamba, yansıtıcı vs. ) oluşu. Sonuç: Ekran kullanıma uygun olsa bile çalışma alanı yanlış aydınlatıldığı için, kamaşma ve göz rahatsızlıkları, baş ağrısı. 16

Yanlış Hareketler ve Oturuş Şekli

İdeal Oturuş ve duruş Şekilleri

ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Ekranın (monitörün) yerinin yanlış olması, çalışan kişinin bakış açısında ya da arkasında pencere olması nedeniyle oluşan yansıma. Sonuç: Ciddi zihinsel ve algısal yüklenme ve göz yorgunluğu. 20

ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Ekran kalitesinde düşüklük, bozuk renkler, titreme ve yansıma. Sonuç: Gözlerde oluşan aşırı yüklenme, varolan göz rahatsızlıklarının (Miyop, astigmat gibi) derecesinin artması, konsantrasyonda güçlük. 21

ERGONOMİK ÖNLEMLER Monitörün kişiye uygun düzenlenmesi, Monitöre uzaklık, görüntüye, ekran çözünürlüğüne, yazıların okunabilirliğine ve monitörün büyüklüğüne bağlıdır. Ortalama olarak göz-ekran uzaklığı en az kol mesafesi kadar uzaklıkta 60 -70 cm. ) olmalıdır. 22

ERGONOMİK ÖNLEMLER Monitörün kişiye uygun düzenlenmesi, Işığın karşıdan, yani bilgisayarın üzerinden gelmemesi sağlanmalıdır. Monitörün tepe noktası göz seviyenizden daha aşağıda olmalıdır. 23

ERGONOMİK ÖNLEMLER Monitörün kişiye uygun düzenlenmesi, Ekran üzerine düşen yansımaları önlemek için monitörün eğim açısı değiştirilmelidir. 24

ERGONOMİK ÖNLEMLER Monitörün kişiye uygun düzenlenmesi, 20 dk aralarla gözler ekrandan ayırıp uzakta bir noktaya odaklanmalı, 10– 15 sn. gözler kapatılıp dinlendirilmelidir. Sık sık göz kırpma işlemi yapılmalıdır. Monitörün temiz tutulmasına özen gösterilmelidir. 25

ERGONOMİK ÖNLEMLER Monitörün kişiye uygun düzenlenmesi, Ekranda çok küçük karakterler kullanılmamalıdır. Ekran kontrastı gözü yormayacak şekilde ayarlanmalıdır. Monitörden gelen kimi zararlı ışınları önlemek için ekran filtresi kullanımalıdır. 26

ERGONOMİK ÖNLEMLER Klavye ve farenin kişiye uygun düzenlenmesi, Klavye ekrandan ayrı ve hareketli olmalıdır. Klavye tuşları çok yumuşak ve çok sert olmamalıdır. 27

ERGONOMİK ÖNLEMLER Klavye ve farenin kişiye uygun düzenlenmesi, Yazı yazarken sadece 2 parmak kullanılmamalıdır. Klavyenin önünde yeterli boşluk olmalıdır. 28

ERGONOMİK ÖNLEMLER Klavye ve farenin kişiye uygun düzenlenmesi, Doğru bir el-fare yerleşimi için klavye ve fare aynı yükseklikte olmalıdır. Fare klavyenin yanında olmalıdır. Bilek düz bir çizgide tutulmalıdır. 29

ERGONOMİK ÖNLEMLER Klavye ve farenin kişiye uygun düzenlenmesi,

ERGONOMİK ÖNLEMLER Klavye ve farenin kullanımı sırasında, Fare kullanırken bileği sağa ya da sola doğru bükmemeye dikkat etmelidir. El ve avuç içinin yukarı ve aşağı doğru döndürme hareketi fazla yapılmamalıdır. 31

ERGONOMİ Çalışma alanının iyi düzenlenmiş olması, Klavye, fare, yazı ve okuma alanı, dirsekler vücuda bitişik, eller açılmış durumda iken, dirseği masadan kaldırmadan çizilen yayın içinde olmalıdır (Kol dairesi). 32

ERGONOMİK ÖNLEMLER Çalışma alanının iyi düzenlenmiş olması, Sinir-Tendon Hasarına neden olduğu için kolların masa yüzeyinden aşağıda kalması ve buna bağlı olarak bileklerin sürekli masa kenarına dayalı tutulmaması gereklidir.

ERGONOMİ Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Dinamik ve insan anatomisine uygun ortopedik, sağlıklı oturma olanağının olmaması. Sonuç: Kronikleşen sırt, boyun, bel rahatsızlıkları, kramplar, kas ağrıları ve gerilmeleri 34

ERGONOMİ

ERGONOMİK ÖNLEMLER Oturma sırasında vücudun uygun duruş şeklinin (postür) sağlanması; Ayaklar düz olarak yere temas etmeli, diz 90 derece açılı olmalı, sandalyede beli destekleyen parça olmalı, sırt dik, omuzlar rahat, dirsekler 90 derece açılı ve bilekler nötral pozisyonda tutulmalıdır. 36

ERGONOMİK ÖNLEMLER Oturma sırasında vücudun uygun duruş şeklinin (postür) sağlanması; Çalışanın masa altında ayaklarını uzatabileceği ve vücut hareketini kolayca değiştirebileceği alan olmalıdır. Eğer ayaklar yere temas etmiyorsa, ayaklara ek bir destek yerleştirilmelidir. 37

ERGONOMİK ÖNLEMLER Oturma sırasında vücudun uygun duruş şeklinin (postür) sağlanması; Sandalye ileri gidebilmeli, 360 derece dönebilmeli, yüksekliği ayarlanabilmeli, bel eğimini desteklemeli, sırt desteği ayarlanabilmeli, oturma yüzeyi yandan kalçalara baskı yapmamalıdır. Oturma alanı hava alıp verebilen bir kumaş ile kaplanmalıdır. 38

ERGONOMİK ÖNLEMLER Oturma sırasında vücudun uygun duruş şeklinin (postür) sağlanması; Baş nötral pozisyonda tutulmalıdır. Kişi tüm alanlara rahatlıkla ulaşabilmeli ve bu sırada vücudu eğilip bükülmemelidir. Oturma postürü sürekli değiştirilmelidir. 39

ERGONOMİ 40

OFİS EGZERSİZLERİ Boyun egzersizlerini yaparken, boynun düzgün tutulması önemlidir. Bu nedenle, önce nötral pozisyon oluşturulur: Baş, boyun düz hale gelene kadar arkaya çekilir. Bu arada yüz tam karşıya bakar. Egzersizler bu pozisyon korunarak yapılır. 41

OFİS EGZERSİZLERİ Başınızı sırayla sağa ve sola doğru yavaşça çevirip, 8 sn bekleyin. Kulaklarınızı her iki omuz bölgesine yavaşça yaklaştırarak, 8 sn bekleyin. Çenenizi öne doğru yaklaştırarak boyun arkasındaki kasları germeye çalışın. 8 sn bekleyin. 42

OFİS EGZERSİZLERİ Omuzlarınızı kulaklarınıza doğru kaldırın, 3 sn. bekleyin. Ardından dairesel hareketlerle öne ve arkaya 5 kez çevirmeye çalışın. Dirseğinizi arkadan elinizle kavrayarak, ters yöne doğru germeye çalışın. Ardından karşı omuza doğru gerilme hissedinceye kadar önden yaklaştırıp, 8 sn bekleyin. 43

OFİS EGZERSİZLERİ Parmaklarınızı içi içe geçirerek, el ayası karşıya bakacak şekilde dirsekler kırılmadan esneme yapın. 8 sn bekleyin. Elleriniz aynı pozisyonda ve başınızın arkasında iken, dirseklerinizi arkaya doğru uzaklaştırarak 8 sn bekleyin. 44

OFİS EGZERSİZLERİ El ayanız yukarıda olacak şekilde, sırayla sağa- sola eğilerek 8 sn bekleyin. Ellerinizi arkada çaprazlayarak, omuzlarınızı geriye doğru yaklaştırıp belinizi çukurlaştırarak 10 sn bekleyin. 45

OFİS EGZERSİZLERİ Ayağınız yere temas halinde iken diziniz ile gövdenizi ters yönlerde gerilme hissedinceye kadar çevirin. Bacağınızı yavaşça yukarı kaldırın. Ayak bileğinizi dairesel hareketlerle çevirin, ardından öne-arkaya doğru germe hareketi yaparak 10 sn bekleyin. 46

OFİS EGZERSİZLERİ Her saat 3 -4 dk süreyle germe egzersizlerini uygulayın. Hareketleri karşılıklı olarak her iki yön için birkaç kez tekrarlayın. Egzersizler sırasında gerilme hissi dışında, ağrı ve zorlanma hissetmemelisiniz. 47

ERGONOMİ Bel Gerçekleri Bel ağrısı genellikle tek ani bir hareketten ziyade, tekrarlamalı, zorlamalı ve belin yanlış kullanımına bağlı hareketlerin birikimli etkisi ile oluşur. Bel ağrısı korunma ile çok büyük ölçüde engellenebilir 48

ERGONOMİ Bel Gerçekleri Ağrılı atakların çok büyük çoğunluğu iyileşir. Ağrı yerleştikçe tedavi zorlaşır. Bel fıtığının oluşumunda etkili olan hareketler dizleri bükmeden öne eğilme, ağırlık kaldırma ve dönmedir. 49

BEL AĞRILARINA KARŞI KORUYUCU ERGONOMİ İLKELER Uzun süre ayakta kalmanız yada oturmanız gerektiğinde, ayağınızın altına tabure yerleştirmeniz omurganızın zorlanmasını engelleyecektir. 50

BEL AĞRILARINA KARŞI KORUYUCU ERGONOMİ İLKELER Herhangi bir ağırlığı taşırken, vücudunuza yakın tutmanız bel bölgesine binen yükü azaltacaktır. Yerden bir ağırlık kaldırmanız gerektiğinde, beliniz yerine kalça ve dizlerinizden eğilmeniz daha sağlıklıdır. 51

BEL AĞRILARINA KARŞI KORUYUCU ERGONOMİ İLKELER Bel ağrısı yaşıyorsanız, yastık kullanmadan sırt üstü pozisyonda ya da çok yüksek yastıkla uyumamanız, Mutlaka dizlerinizin altına yeterli yükseklikte yastık koymanız tavsiye edilmektedir. 52

BEL AĞRILARINA KARŞI KORUYUCU ERGONOMİ İLKELER Resimdeki oturma şekilleri, boyun ve sırt bölgesindeki kaslarda zorlanmaya ve omurgada fıtıklaşma yaratacağından sakıncalıdır. Otururken kalçalardan hafifçe öne eğilmek, yandan bakıldığında boyun ve sırt bölgesinin aynı hizada olması önerilmektedir. 53

ERGONOMİ Korunma ve ergonomi eğitimi ve ergonomik iyileştirmelerin bel ağrısı sıklığı ve maliyetini % 50’ nin üzerinde azalttığı gösterilmiştir. 54

ERGONOMİ Bir çalışma ortamını iyileştirmeyi düşündüğünüz zaman şu kuralı unutmayın: Ortam rahat hissediliyorsa büyük ihtimal rahattır. Ortam konforsuz olarak hissediliyorsa hata kişilerde değildir, mutlaka birşeyler kötü dizayn edilmiştir. 55

( ANTROPOMETRİ ) VÜCUT ÖLÇÜLERİ Antropometri, insan vücudunun boyutları ile ilgilenen özel bir bilim dalıdır. Bu boyutlar, uzunluk, genişlik, yükseklik, ağırlık, çevre boyutları gibi farklı boyutlardır.

RİSK FAKTÖRLERİ Yapılan işin sürekli tekrarı Kuvvete dayalı çalışma Kasları yoran bir şekilde çalışma pozisyonu Mekanik gerilme Olağandışı sıcaklıklar Titreşim ŞİMDİ BU DURUMLARI TEK AÇIKLAYALIM. . .

YAPILAN İŞİN SÜREKLİ TEKRARI Sürekli işin Tekrarı veya Uzun süreli duruşlar Kaslarda esneme ve sıkışma Doku zedelenmesi Hastalık

YAPILAN İŞİN SÜREKLİ TEKRARI Çalışma düzeni, çalışanın sürekli farklı pozisyonda, çalışana alternatif olabilecek şekilde olmalıdır.

KASLARI YORAN BİR ŞEKİLDE ÇALIŞMA POZİSYONU Duruş ve pozisyon durumu , kaslarda aşırı gerginliğe sebep olur. Çalışma pozisyonu , göğüs hizası ile dirsek hizası arasında olmalıdır. Omuzlarda ağrı artar. Normal Sırtta ağrı artar.

Hareketler simetrik olmalıdır. Çalışma istasyonu, normal duruştaki görüş ve uzanma mesafesine göre dizayn edilmelidir. Kuvvet Erkek Kadın Hassas işler Hafif işler Ağır İşler Erkek Kadın

AYDINLATMA KURALLARI Aydınlatma araçlarından çıkan ışık ışınları direkt veya yansıyarak göze gelmemelidir. Yapay aydınlatma doğal aydınlatmaya yakın olmalıdır. Çalışma alanında keskin gölgeler oluşmamalıdır. Aydınlatmada titreşim (pırıldama) olmamalıdır.

AYDINLATMA KURALLARI Obje ile obje fonu arasında maksimum kontrast olmalıdır. BAYER İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BAYER İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

EKRANLI ÇALIŞMALARDA RİSK DEĞERLENDİRMESİ • Ekran görüntüsü ile ilgili kurallar – Obje ile Obje fonu arasında maksimum kontrast – Obje fonu ile arka fon arasında minimum kontrast

OLAĞANDIŞI SICAKLIKLAR Vücud 20° sıcaklığın altındaki soğuk bir cisim ile temas ederse ; - duyu organlarını zayıflatabilir. - el ile iş yapma kabiliyetini azaltabilir. - kişi operasyonu gerçekleştirmek için gerekli kuvvete karar veremez.

Yüksek sıcaklık ve nemde ; 1) Eliniz yanabilir. 2) Vücut bu ısıyı atmak için daha sıkı çalışır. Buda sonuçta fizyolojik zorlanmaya ve erken yorulmaya aşırı stres oluşturabilir. Koruyucu eldiven kullanmamız gerekir.

Çevre Isısı Genel tavsiye • Faaliyet türüne göre, atölyelerde aşağıdaki sınırlar dahilinde kalan sıcaklık derecelerinin oluşturulmasına çalışılmalıdır : - Kış mevsiminde 18 - 22°C arasında, - Yaz mevsiminde 23 - 26°C arasında • Zeminden 1, 1 ve 0, 1 m yükseklikte sıcaklık farkı (oturma konumunda ayak bilekleri ile baş arasındaki seviye farkı) 3°C dereceyi aşmamalıdır. • Hava cereyanlarını önlemek için havanın ortalama hızı 0, 25 m/s değerini geçmemelidir. • Fizyolojik bakımdan, %40 ila 65 arasında nem oranı olması tercih edilir. (Mukozaların kurumasını önlemek için minimum %40 oranında nem gereklidir) Kışın soğukla mücadele önlemleri Yazın sıcakla mücadele önlemleri • Dışa açılan kapıların yakınında çalışma postası olmamalıdır. • Klima ile sıcaklık ve nem azaltılmalıdır. • Uyarlanmış iş elbiseleri öngörülmelidir. • Dahili sıcaklık yüksekse havalandırma öngörülmelidir. • İçme suyu bulundurulmalıdır. • Termik veya yansıtıcı bariyerler kullanılmalıdır. • Sıcak hava kaynağını ve buharları aspiratör ile tahliye edilmelidir. • Mümkünse, sıcaklık oluşturan işlerin planlanması günün en serin saatlerinde yapılmalıdır. • Mekanik tesisatlar yardımıyla fiziksel eforlar azaltılmalıdır.

Havalandırma – Kimyasal ürünler Havalandırma • Aspiratörler periyodik olarak kontrol edilmelidir. • Vantilatör veya havalandırma sistemi kullanımı havayı serinletmez, fakat serinlik hissi verir. > Havayı kirletici maddeler veya kimyasal ürünler kullanılıyorsa : • Aşağıdaki prensiplere göre yayılmayı kaynakta önleme işlemi daha etkin ve daha ekonomiktir : - Kirletici madde üretilen bölüm max derecede tecrit edilmelidir. - Emisyon bölümüne en yakın noktada önlem alınmalıdır. -Aspirasyon düzeni operatörün kirletme kaynağı ile aspiratör arasında yer almayacağı şekilde yerleştirilmelidir. - Kirletici maddelerin doğal hareketlerinden faydalanılmalıdır. -Yeterli hızda hava içeri verilmelidir. • Toplu koruma yöntemlerine öncelik verilmelidir. • Kimyasal madde kullanımı izne tabi tutulmalıdır. - Hava çıkışları durumunda, çıkışa tekabül eden ölçüde hava girişleriyle telafi edilmelidir. - Hava cereyanlarından ve rahatsızlık veren sıcaklıklardan sakınılmalıdır. - Kirlenen veya işlenen hava, temiz hava giriş bölgelerinin dışına atılmalıdır.

NORMAL AYAKTA DURUŞ POZİSYONLARI Normal duruşta sırtta (omurgada ve kalçada) gerilim oluşmaması için ; Vücuttan uzakta bir cisim tutulmamalıdır. Öne doğru 20 dereceden fazla eğilmemelidir. Yana doğru 20 dereceden fazla eğilmemelidir. Normal duruştan 20 dereceden fazla sağa-sola dönmemelidir.