Ergenlikte Bilisel Geliim Hazrlayan Senem BOZGEYK Piagetin Bilisel

Ergenlikte Bilişsel Gelişim Hazırlayan: Senem BOZGEYİK

Piaget’in Bilişsel Gelişim Dönemleri 1. 2. 3. 4. Duyusal motor dönemi ( 0 -2 yaş ) İşlem öncesi dönem (2 -7 yaş ) Somut işlemler dönemi (7 - 11/12 yaş ) Soyut işlemler dönemi (11/12 yaş ve sonraki yaşlar)

İşlem Öncesi Dönem (2 – 7 yaş) • Dil edinimi • Sembolleri öğrenme • Transdüktif akıl yürütme (uyum sağlamaya yönelik akıl yürütme) ve Senkretizm → Bütün sakallı adamlar zayıftır. →Annem her hastaneye gittiğinde bebek getirecek. →Peki sizin hatırladığınız böyle bir düşünceniz var mı? • Benmerkezci • Animizm • Merkezleme

Korunum İlkesi

Somut İşlemler Dönemi (7 - 11/12 Yaş ) • Hiyerarşik sınıflara koyma ve sınıfa katma ilişkilerini anlama • Geçişli çıkarımlar ve serileme → Portakalın fiyatı üzümden, üzümün fiyatı elmadan fazladır. Bu durumda elmanın fiyatı portakaldan fazla mıdır? • Piaget’e göre bu dönemde 4 zihinsel süreç önem taşımaktadır: 1. Tersine çevrilebilirlik 2. Özdeşlik 3. Birleştirme 4. Kapsama

Soyut İşlemler Dönemi • Piaget’e göre soyut işlemler dönemi iki alt aşamadan oluşur: III-A aşaması (11 -12 ya da 14 -15 yaş civarı) Ø Bu aşamada soyut işlemler tam gerçekleştirilemez, tanıdık ortamlarda ve bazı durumlarda soyut düşünebilirler. III- B aşaması Ø Bu aşamada soyut işlemler tam olarak gerçekleştirilir. • › › › Bu dönemde önceki dönemlerde etkili kullanılamayan ya da kullanılmayan bir takım stratejiler kullanılır: Tümevarım Tümdengelim Hipoteze bağlı tümdengelimci mantık yürütme ( bilimsel yöntem)

Soyut İşlemler Dönemi Keating’e göre ergenlik döneminde bireyler düşüncenin daha kontrollü ve daha dikkatli olmasını sağlayan bir yönetici takım geliştirirler. Bu 5 genel biçimde görülebilir: 1. Olasılıklar hakkında düşünme (hipotetik düşünme) 2. Soyut kavramlar hakkında düşünme 3. Düşünme üzerine düşünme 4. Çok boyutlu düşünme 5. Göreli düşünme

Ergen Düşüncelerinin Kişilik Ve Davranış Üzerindeki Etkileri İkiyüzlülük İdealizm • Öğrendiklerini daha iyi değerlendirme. • Ahlaki muhakeme konusunda gelişme • “Ne” ve “ne olabilir” durumlarını algılama • Uçlarda düşünme • İdealleri ve davranışları arasındaki büyük farklar. • Ahlaki ilkeleri anlayıp ifade ettiğinde bunları davranışa dökmeye gerek kalmadığını düşünme • Olması gerekenler ile ilgili düşünceleri gerçek benliklerini yansıtmalarını engelliyor Sahte Aptallık • Problemlere çok karmaşık bir yaklaşımla yaklaşmak ve başarısız olmak. • Problemin zor değil kolay olmasından kaynaklı. • Alternatifleri düşünme becerisinin kontrol altına alınamaması.

Ergen Düşüncelerinin Kişilik Ve Davranış Üzerindeki Etkileri İçe bakış Benmerkezcilik • Hayali izleyici • Kişisel söylence /efsane • Kişisel söylence ve benmerkezciliğin çerçevesinde kendi düşünceleriyle daha çok ilgilenmeye başlarlar.

Piaget’in Teorisinin İrdelenmesi 1. 2. 3. → Yaş ve evrensellik Tutarlılık Soyut işlemlerin ötesi Soyut işlemler belli bir zaman diliminde gerçekleşmez ve gerçekleşmesi de garanti değildir. → Soyut işlemler becerisi her zaman kullanılmamaktadır. → Diyalektik akıl yürütme?

Soyut İşlemler Döneminde Neler Olur? • Çocuklar 11 yaşından itibaren daha zeki olurlar. Bu değişim zaman alır ve ergenlik boyunca devam eder. • Tümdengelimsel akıl yürütme ergenlikte büyük gelişim gösterir ve kısa sürede daha iyi cevapların bulunmasını sağlar. • Varsayımsal düşünme gelişir. • Önermesel mantık kullanımı artış gösterir. • Detaylı birleşimsel akıl yürütme gelişim gösterir. • Üstbiliş gelişim gösterir.

Bilgi İşleme Yaklaşımı • Piaget’e getirilen eleştiriler: 1. Bireyler arasındaki zihinsel farklılıkları karşılayamaması 2. Bilişsel gelişimin basamak şeklinde ilerlediğini düşünmesi 3. Edinilen bilgi ve becerilerin alana bağlı değil de daha genellenebilir olduğunu düşünmesi 4. Bilişsel gelişimin temel özelliğinin soyut düşünme olduğuna inanması

Bilgi İşleme Yaklaşımı • Bilgi işleme yaklaşımı kişiler bilgiyi aldıkları, algıladıkları, hatırladıkları, bilgi hakkında düşündükleri ve bilgiyi kullandıkları zaman gerçekleşen bilişsel basamakları, eylemleri ve işlemleri vurgulamaktadır.

Bilgi İşleme Basamakları Uyarıcı: İşitsel, görsel ve dokunsal uyarıcılar sayesinde bilgi alırız. Seçme: Dikkati yönlendirme becerisi ergenlikte gelişir. Ergenler çocuklara göre dikkatini daha uzun süre yoğunlaştırabilir. Yorumlama: İnsanlar geçmiş deneyimlerine bağlı olarak durumlar hakkında değerlendirmeler yaparlar. Bellek: Bellek kapasiteleri ergenlikte en üst seviyeye çıkar.

Bilgi İşleme Yaklaşımı • Bilgi işleme hızı: Bellek ve dikkat konusundaki yaşla ilgili değişiklikler zihinsel işleme hızı tarafından gerçekleşmektedir. Bu hız bir uyarıcı ile ilgili detayları ne kadar hızlı fark ettiğimiz ve ne kadar hızlı düşündüğümüzü etkilemektedir. Ergenlikte bu hız artar. • Üst seviye düşünme süreçleri: 1. Çıkarım 2. Düşünme 3. Mantık yürütme

Bilgi İşleme Yaklaşımı • Karar verme: Ergenlikte alınan bazı kararların etkileri yaşam boyu sürebilir. Karar verme, eldeki seçenekleri anlamak için bilgi arama ve işlemeyi kapsamına alan bir süreçtir. Ross (1981) karar verme sürecinde 5 temel beceriye hakim olunması gerektiğini savunuyor. 1. Bir eylemle ilgili alternatifleri belirlemek 2. Alternatifler için uygun olan kriterleri belirlemek 3. Alternatifleri belli bir kriterle değerlendirmek 4. Alternatiflerle ilgili bilgiyi özetlemek 5. Karar verme sürecinin sonucunu değerlendirmek. → Yaşça büyük ergenler bu süreçlere çocuklara göre daha hakimdir.

Sağlıklı karar verme önündeki engeller: →Bilgi eksikliği →Deneyimsizlik →Kestirme yollara ya da pratik hesaplara çok fazla güvenme →Somut kanıtlar yerine anekdotsal kanıtlara inanmak Ergenlerin Riskli karar verme nedenleri: →Kişisel söylence →Olumsuz sonuçları göz ardı etme →İkili işlem kuramına göre sezgilerine güvenmeleri →Kısa dönemli faydaları göz önünde bulundurmak →Olumsuz durumların önemsenmemesi →Risklere karşı algıları

Epistemolojik Anlayış • Ergenler kişinin kendi doğrularını kendisinin oluşturduğunu keşfeder. Ergenlikte bilgi üzerine düşünmenin (epistemoloji) gelişimi soyut işlemler döneminde ortaya çıkan soyut düşünme kapasitesi ve üstbilişsel becerilere dayanmaktadır. • Boyes ve Chandler’ın (1992) 4 basamaklı gelişim şeması: 1. I. Basamak (Erken çocukluk—Naif gerçekçi) 2. II. Basamak (Orta çocukluk—Savunmacı gerçekçi) 3. III. Basamak (Ergenlik – Dogmatik ya da septik ) 4. IV. Basamak ( Ergenlik sonrası – Septik sonrası rasyonalizm)

Ergenlikte Beyin Gelişimi

Ergenlikte Beyin Gelişimi • • Frontal lobun olgunlaşması Loblar arası bağlantıların olgunlaşması Korpus kallosumun kalınlaşması Hipokampüs (kızlarda )ve amigdalanın (erkeklerde ) olgunlaşması • Miyelinleşme • Nöronların budanması →Beceriksiz sürücü ile motoru çalıştırmak

Psikometrik Yaklaşım • Bilginin ve düşünme süreçlerinin ölçümüyle ilgilen yaklaşımdır. • Temelde 2 test türü vardır: 1. Zeka testleri 2. Başarı testleri Zeka Kuramları: • Üçlü Zeka Kuramı (Sternberg 1997) 1. Analitik zeka 2. Yaratıcı zeka 3. Pratik zeka • Çoklu Zeka Kuramı (Gardner 1993)

Psikometrik Yaklaşım • Zeka testler Stenberg’in kuramında analitik zekayı, Gardner’ın kuramında dilsel ve matematiksel zekayı ölçmektedir. • Ergenlikte zeka gelişme gösterir. Buna bağlı olarak zeka puanları da çocukluktan ergenliğe kadar olan süreçte değişim gösterir ama ergenlikte dengelenir. • Zeka testleri bir çok faktörden etkilenir. Başarı Testleri: Belli becerileri ya da bilgilere hakim olunup olunmadığını ölçmek için tasarlanmış testlerdir.

Kaynakça Dolgin, K. G. (2014). Ergenlik psikolojisi: Gelişim, ilişkiler ve kültür. İstanbul: Kaknüs. Steinberg, L. D. , & Çok, F. (2007). Ergenlik. İmge Kitabevi Yayınları.