Ergenlik Dnemindeki Deiim ve Cinsel Eitim Hilal ener

Ergenlik Dönemindeki Değişim ve Cinsel Eğitim Hilal Şener Özkar Özel Eğitim Uygulama ve Mesleki Eğitim Merkezi Rehberlik Servisi

Ergenlik Dönemi *Ergenlik, cinsiyet hormonlarının salgılanması ile başlar. Bu dönemde oluşan değişiklikler sonucunda insan bedeni, üreme yeteneği kazanır. * Vücut bir yandan fiziksel olarak yetişkin boyutlarına ulaşmaya çalışırken, diğer yandan cinsellik özellikleri gelişir.

Ergenlik Dönemi *Birdenbire artan cinsel hormonların da etkisiyle bu dönemde cinsel içgüdüler ağırlık kazanır. Ergenlik dönemini üç bölümde incelemek gerekir. Ön Ergenlik (Puberte) dönemi Orta Ergenlik Dönemi Ergenliğin son dönemi

Ön ergenlik Dönemi Ön ergenlik dönemi (buluğ öncesi) Çocukluk döneminin sonu, gençlik döneminin başlangıcıdır. Bedensel ve ruhsal olarak hızlı değişikliklerin başladığı bir dönemdir. Bu dönemde görünür ergenlik belirtileri gözlemlenmeye başlanır.

Ergenlikteki Fiziksel değişimler Erkekler Erbezlerinin ve erbezi torbalarının büyümesi (10 -13) Pubik kılların büyümesi (10 -15) Bedenin büyümesi( 10 -16) Penisin büyümesi (11 -14) Seslerdeki değişimler (gırtlağın büyümesi) Yüz ve koltuk altı kılları Yağ ter ve üreme bezleri, akne. Kızlar Göğüslerin büyümesi (7 -13) Pubik kılların büyümesi (7 -14) Bedenin büyümesi (9 -14) Regl, menarş dönemi (10 -16) Koltuk altı kılları Yağ ter ve üreme bezleri, akne.

a. Erkeklerde Cinsel Gelişimin Belirtileri Erkeklik hormonu ( testosteron) salgılanır. Erkek üreme hücresi (sperm) üretimi de başlar.

b. Kızlarda Cinsel Gelişimin Belirtileri Kadınlık hormonunun (östrojen) salgılanır. Adet kanaması başlar. Hızlı boy uzaması olur. Genel olarak kızlar erkeklerden daha önce ergenliğe girerler. Bu nedenle, yaşamın bu döneminde kızlar, birkaç yıl ( erkekler kendilerini yakalayıncaya kadar ) erkeklerden fiziksel olarak daha gelişmişlerdir.

Zihinsel Engellilerde Cinsellik ve Cinsel Eğitim Zihinsel engelli çocuk ve gençlerde cinsel gelişime baktığımızda mormal gelişim gösteren çocuklarla aynı sırayı izlediği ancak zihinsel gelişim düzeyine bağlı olarak daha yavaş ve geriden takip ettikleri gözlemlenmektedir.

Yapılan araştırmalara göre hafif düzeyde zihinsel yetersizliğe sahip çocuklar cinsel dürtülerini normal gelişen bireylerle aynı şekilde keşfederler ve kontrol edebilirler. Cinsel gelişim normal bireylerle aynıdır. Orta düzeyde yetersizliğe sahip çocukların biraz daha yardıma gereksinimleri vardır, ikincil cinsiyet özelliklerinde gecikme yaşayabilir. Yönlendirmeye ve rehberlik edilmeye gereksinim duyarlar.

Ağır düzeyde yetersizliğe sahip çocuklar cinsel dürtülerini kontrol etmekte, uygun davranışlar geliştirmekte, toplumsal kuralları kavramakta sıkıntı yaşamaktadır. Cinsel gelişim geridir, denetim gereklidir.

Engelli çocuklara cinsel eğitim verirken: Üstü kapalı anlatım, gizli kelimeler, yapmacık benzetmeler kullanılmamalı. Somut, net, onların yanlış yorumlamasına izin verilmeyecek bir anlatım kullanılmalı.

Yapılan hatalar Susmak Azarlamak Ayıp, günah demek Hiç anlamayacağı yada yanlış yorumlayabileceği cevaplar vermek Gerçeğe uygun olmayan yanlış bilgiler vermek Çocuğun sorularını sürekli ertelemek, unutturmak, dikkatini başka yöne çekmek

Ailelere Tavsiyeler… Çocuk ve gençler arası zararlı cinsel yakınlaşmaları önlemek için, zihinsel engelli gençler, kendilerine ait özel ve müstakil bir yatak odasına sahip olmalıdırlar Çocuklara, kendi cinsiyetlerine uygun düşmeyen kılık kıyafetler giydirilmemelidir. Ayrıca, cinslerine ve cinsiyet kimliklerine uygun düşmeyen davranış biçimleri de öğretilmemelidir. Erginlik (buluğ) çağında görülen değişiklikler; zihinsel düzeylerine uygun olarak açık, doğru ve onların anlayacağı bir dille önceden anlatılmalı ve yeni dönemlerine hazırlıklı olabilmeleri için kendilerine yardımcı olunmalıdır. Evde cinselliği tahrik eden pornografik içerikli yayınların bulundurulmamasına dikkat edilmelidir. Ailece, yani çocuklarla beraber televizyon seyredilirken, şiddet ve seks içeren programlardan kaçınılmalıdır. Zihinsel engelli gençlerin sosyal ilişkilerini, güvenilebilir ortamlarda ve kişilerle geliştirmelerine yardımcı olunmalıdır.

Zihinsel Engellilerde Cinsel eğitim Çocuğun takvim yaşına, özür durumuna ve gelişimsel özelliklerine göre cinsel eğitim verilmelidir. Zihinsel engelli bireylerin genelde yaşıtlarından daha fazla cinsel ilgileri olduğu daha fazla cinsel içerikli davranışları olduğu düşünülmektedir.

Zihinsel engellilerde cinsel eğitim Oysa bu çocuklar ; cinsel içerikli davranışların nerede, ne zaman, hangi durumlarda uygun olup olmadığını bilmedikleri için Cinsel davranışlarını kontrol edemedikleri için böyle algılanmaktadırlar.

Acaba bu davranış sorun mu? Herhangi bir davranışı sorun olarak tanımlamadan önce çocuklar için uygun olduğunu düşündüğümüz davranışları hatırlatalım: Cinsel organlar, göğüsler hakkında soru sormak Banyo yapan birini gördüğünde ilgiyle izlemek Doktorculuk, evcilik oynamak Bazen çok heyecanlı korkmuş iken cinsel organına dokunmak Ayıp şakalar, sözler… duyduğunda bunları söylemek, diğer insanlar üzerindeki etkilerini keşfedince tekrar etmek Diğer çocukları, yetişkinleri öpmek, Onların kendisini öpmelerine izin vermek.

Peki çocuğun sorduğu sorular ? ? Çocuğun sorduğu sorular yanıtsız bırakılmamalı, içeriği ne olursa olsun zihinsel gelişimine yanıtlar verilmelidir. Soruların yanıtları çocuğun anlamasını engelleyecek kadar uzun ve detaylı olmamalıdır. Eğer çocuğa alaycı bir tavırla veya utanılarak yanıt verilirse; çocuk tepkinizden emin olmak için tekrar size başvuracaktır.

Örnek Soru 1: Annelerin neden memeleri var da babaların yok? Çünkü anneler bebekleri besler, bebekleri doğduğunda annelerin memelerinde süt olur, bebekler bu sütü içerse uyur.

Örnek Soru 2: Neden senin de benim gibi pipin yok anne? Çünkü sen erkeksin ben kadınım; kadının pipisi olmaz, erkeklerin pipisi olur.

Engelli çocukların Giyim tarzlarına Saç kesimlerine dikkat edilmeli, Cinsiyetlerine uygun giydirilmeli. Verilen eğitim çocuğun ihtiyacı kadar olmalı, fazla ayrıntı bilgiye girilip çocuğun kafası karıştırılmamalı.

Örnek Olay Komşu ve tanıdıklardan oluşan bir grubun oluşturduğu kişiler Nagihan hanımın evine gezek maksadıyla ziyaret etmişleridir. Evin sahibinin oğlu Ömer ağır derecede zihinsel engellidir. Ergenlik döneminde olan Ömer bir ara misafirlerin bulunduğu ortamda cinsel ihtiyacını karşılamak için eliyle cinsel bir davranışta bulunuyor. Ev sahibi anne ne yapacağını bilemiyor ve birden telaşlanıyor. Siz Nagihan Hanımın yerinde olsanız ne yapardırnız ya da nasıl davranırdınız?

Ne Yapacağız? Zihinsel Engellilerde en sık görülen cinsel davranışlardan biri “kendine doyum” denilen mastürbasyondur. Bu çok doğal bir davranıştır ve siz isteseniz de istemeseniz de bu davranış görülür.

Ne Yapacağız? Bu konuda yapılabilecek bir diğer çözüm zihinsel engelli bireyin ilgisini çekecek bir aktivite bulmak ve bu aktivite ilgilenmesini sağlamaktır. Bunun yanında yeterli düzeyde spor yaptırılarak fiziksel olarak da çalışması sağlanabilir ve böylece vücudundaki enerjiyi dışarı atabilir. Daha sakin ve dingin olur.

Engelli bireylerde cinsel eğitim konuları Çocuğun tacize karşı korunması İzinsiz fiziksel teması reddetme Cinsel kimliğini benimsetme Ergenlik döneminde cinsiyet eğitimi Uygun cinsel davranış öğretimi

TACİZE KARŞI GÜVEN ÇEMBERİ Güven çemberi çalışması çocuğun kendini koruyamacağı dönemde onun güvenliğini sağlama amaçlı bir çalışmadır. Çocuğun kime güven duyması gerektiğini pekiştirerek ayırt etmesi sağlanır.

TACİZE KARŞI GÜVEN ÇEMBERİ Bu çalışmanın öğretmen aile işbirliğiyle yapılması sağlanmalıdır. Peki bu çemberi nasıl oluşturacağız?

TACİZE KARŞI GÜVEN ÇEMBERİ Öncelikle aileden kendilerine yakın olan ve her anlamda güvenebilecekleri kişileri listelemeleri istenerek çalışmaya başlanır. aileye çok kişiye değil sadece güvenilecek kişilere ihtiyaç duyulduğu açıklanır. Kişi sayısı çocuğun yaşına göre düzenlenir.

TACİZE KARŞI GÜVEN ÇEMBERİ Seçilerek oluşturulan son listedeki kişilerin( son dönemde çekilmiş) resimleri istenir. Resimlerin yanında kullanılacak ilişkisiz resimler de hazırlandıktan sonra öğretime başlanır. Öğretimde ölçüt ardışık olarak üç kez karşılandığında sonlandırılır.

Örnek 1. Öncül: hangisi tanıdık? Öncül ipucu: bu Ayşe hala, biz bunu tanıyoruz (şimdi sen söyle) Davranış: bunu tanıyorum bu Ayşe halam. Davranış sonrası: pekiştirme (belirlenmiş etkişi pekiştireçle)

Örnek 2. Karşılıklı oturularak bir tanıdık bir de tanıdık olmayan kişilerin resmi konur. Öğrencinin her iki resme bakması sağlanır ve tanıdık kişi hakkında mini bir sohbet yapılır. ‘bu teyzemizi tanıyoruz, o seni parka götürüyor dimi? ’ Tanıdık olmayan kişinin resmine bakılarak “bu tanıdık değil” deriz. Sonra çocuğa hangisi tanıdık diye sorarız ve göstermesini isteriz. Her ikisini de gösterdikten sonra; çemberdeki ikinci resmin öğretimine geçeriz.

Tuzak Güven çemberi tamamlandıktan sonra bu çember dışındaki insanlar tarafından farklı ortamlarda tuzaklar planlanır. Bu tuzaklar sırasında eğitici çocuğu görmese bile duyabileceği yerlerde durarak vermesi gereken tepki için yönerge verir. Çocuklar tuzaklara uygun tepki verdiğinde (55) doğal ortamlarda farklı zamanlarda tuzaklar ile yoklama yapılır. Bu tuzaklara yönerge almadığı halde uygun tepki verirse yönerge sonlandırılır.

İZİNSİZ FİZİKSEL TEMASI REDDETME Çocuklar, genellikle okul çağna kadar etkileşimlerinin çoğunu ebebeyn ve yakın evresiyle gerçekleştirdiği için fiziksel etkileşimin sınırlarını tam öğrenemeyebilir. Çocuk yakın çevresiyle geliştirdiği samimi davranışları genelleyebilir. Gerişim geriliği olan çocuklar için yetişkinler gereğinden fazla torelans gösterebilirler. Bu da farklı kişilerle uygun olmayan sınırları belirginleştirmemiş olabilir.

İZİN ALMA İZİN VERME ÖĞRETİMİ Birine dokunacağı, sarılacağı ya da öpeceği zaman izin alması gerektiği çocuğa öğretilebilir. Örnek: Yönerge: şimdi ne yapmamız gerekiyor? İpucu (model olma): sarılabilirmiyim? Çocuğun tepkisi: sarılabilirmiyim? Sonuç: aferin tabiki sarılabilirsin.

İyi ya da Kötü Dokunmanın Öğretimi Öğrencinin performansı uygun ise, iyi yada kötü dokunma davranışı öğretilirken ek bilgi sunumu şeklinde bu durumda verilmesi gereken tepki de öğretilebilir. Video model (bir yetişkin-bir çocuk), öyküleme, dramatizasyon, similasyon yapılarak öğretilebilir. Mayo bölgelerinin özel olduğu ve bu bölgelere başkalarının dokunmasına izin verilmemesi gerektiği öğretilmelidir.

KANDIRILMAYLA BAŞA ÇIKMA Kandırılma sadece çocuklar için değil yetişkinler içinde sorun olan bir davranıştır. Kandırılma gelişimsel geriliği gösteren bireyler için olduğu kadar normal bireyler için de söz konusudur. Ancak zarar görmemesi için gelişimsel geriliği gösteren çocuklarda kandırılmayı bertaraf edecek davranış biçiminin çok erken dönemde öğretilmesi ve istikrarlı bir şekilde sürdürülmesi gerekir. Bu öğretimin birinci basamağı evin dışında ve güven çemberinin dışındaki hiç kimseden hiçbir zaman hoşlandığınız şeylerin alınmamasıdır.

CİNSEL KİMLİĞİNİ BENİMSETME Ebebeynin kendisi için seçtiği giysiler ve renklerle Aynada izlediği görüntüsüyle (saç şekli) Paralel oyun oynasa da kendisinden farklı olan ve kendisi için seçilen oyuncaklarla Ebebeynin kendisi için seçtiği kızım oğlum sıfatlarıyla cinsiyetini belirler.

CİNSEL KİMLİĞİNİ BENİMSETME Cinsiyetine uygun giydirme Görüntüsünün cinsiyetine uygun olmasını sağlama Kendisi için seçilen oyuncakların uygun olmasını sağlama Farklı sıfatlarla seslenmek yerine cinsiyetine uygun sıfatı vurgulama Farlılığı fark etmesini sağlayacak oyunlara dikkatini çekme

Kendi vücuduyla ilgili incelemelerine uygun ortamlarda torelanslı davranma Sorduğu soruların tümüne cevap verme Sorduğu sorulara dil düzeyine uygun yanıtlar verme Cinsiyetine uygun rolleri oynadığında pekiştirme Karşı cins ebebeyne karşı düşkünlüğünü öğretim amaçlı kullanma

Ergenlik döneminde eğitim Giyim Temizlik *Genel temizlik *boşaltım sonrası *tüylerin alınması • Menstural bakım becerileri

GİYİM Cinsiyetine uygun olmalı, cinsler arası ortak kullanılan kıyafetlerde de cinse özgü ayrıntılar bulunmalı Vücudu saran fakat vücut hareketine direnç oluşturacak kadar sert kumaştan yapılan giysilerden kaçınılmalı Hava almayan ve sentetik içeren kumaşlardan yapılan giysilerden kaçınılmalı

TEMİZLİK Genel temizlik *düzenli temizlik alışkanlığı *giysilerin değiştirilme rutini *banyo ve duş alma rutini * el ve tırnak temiziliği gizlilik

TEMİZLİK Tüylerin alınması – acı vermeyen yöntemleri (sprey, krem tüy dökücü) seçiniz. – Hijyen yöntemleri seçiniz. – Tehlikesiz tercih ediniz. Amacımız temizliği seven bir ergen yetiştirmek

MENSTURASYON DÖNEMİ *Mensturasyon dönemi - Maket üzerinde hazırlık - Kendisi üzerinde hazırlık • Mensturasyon dönemi eğitimi - Ped değiştirme zamanının öğretimi - Dönem sonu ve sonrası uyarlamalar

UYGUN CİNSEL DAVRANIŞ ÖĞRETİMİ İlaç uygulaması - Hormonların baskılanması - Sakinleştirici • mastürbasyon -yanlış inançlar -gizlilik

İlaç Uygulaması Ergenlik çağındaki özel gereksinimli bireylerin cinsellik hormonu salgılama düzeyini düşürmek için düzenli biçimde ilaç verilmesi Bu ilaçlar bireyin içindeki heyecanı bastırmakta etkilidir. Ağır düzeyde zihinsel yetersizliğe sahip ergenlerde uygun davranışlar öğretilemediğinde ve benzeri durumlarda kullanılması gereklidir.

MASTÜRBASYON ÖĞRETİMİ Mastürbasyon yapma becerisinin öğretimini diğer becerilerin öğretiminden ayrı tutmak yanlış olur; Nasıl ki ’diş fırçalama becerisi ve ellerini sabunlama becerisi’ bir takım özel eğitim yöntem ve teknikleriyle öğretildiyse aynı şekilde mastürbasyon yapma becerisi de aynı şekilde öğretilmelidir.

MASTURBASYON ÖĞRETİMİ Keşfedilmiş mastürbasyon yapma tekniği farklı olabilir. Kızlarımızda kendilerinin keşfettiği yöntem sakıncalı ise öğretimi mutlaka yapılmalıdır. Önemli olan zamanında fark etmek, uygun yerde yapılmasına izin vermek Uygun olmayan şekilde oluşumların önüne geçmek Görmezden gelme ve cezalandırmanın çözüm olmayacağı bilinmeli

MASTURBASYON ÖĞRETİMİ Uygun zaman, sosyal ve akademik yaşantısını etkilemeyecek zamanlar Uygun şekil, makul bir sürede kendine zarar vermeden ve duş alarak sonlandırılan denemeler şeklinde olmalıdır. Bu eylem onun sırrı olmalıdır. Normal rutin yaşantısını aksatmayacak ve sosyal yaşantısına zarar vermeyecek şekilde ‘yeri ve zamanı’ da öğretilmelidir.

MASTÜRBASYON ÖĞRETİMİ Bunun için en uygun yer banyo olabilir. Zihinsel engelli bireye mastürbasyon eğitimi evindeki banyoda ve banyo günlerinde verilerek banyo ile mastürbasyon özdeşleşmiş olur ve böylece sıklığı da neler yapılacağı sınırlandırılıp kontrol altına alınmış olur.

MASTÜRBASYON ÖĞRETİMİ Neden banyo? Banyoda öğretiminin diğer bir avantajı öncesi ve sonrası temiziliğinin kolay olmasıdır.

Cinsel gereksinimi gidermeye yönelik bir yöntem olarak masturbasyon yapacağı mekan konusunda çocuğu eğiterek cinsel doyumun sağlanması bunun için kız ve erkeklere yönelik ayrı odaların düzenlenmesi gerekmektedir. Çocuğun algısını başka alanlara kanalize etmek gerekir. Yoğun masturbasyon davranışında bulunan çocuğun sporsal ya da sanatsal aktivitelere yöneltilmesi uygun olacaktır.

CİNSEL EĞİTİMİN ÖNEMİ cinsel eğitim aslında ‘koruyucu’ bir eğitimdir. Bu eğitim sayesinde; Birey, -ihtiyaçlarının kötüye kullanımına karşı kendini koruyabilir. -izinsiz fiziksel teması reddeder. -istismara uğraması (güven çemberi) önlenir.

Dinlediğiniz için TEŞEKKÜRLER Özkar Özel Eğitim Uygulama Ve Mesleki Eğitim Merkezi Rehberlik Servisi