EPDEMYOLOJ Toplumda grlen salkla ilgili olaylarn dalm deskriptif

EPİDEMİYOLOJİ Toplumda görülen sağlıkla ilgili olayların *dağılım (deskriptif), *neden (analitik) ve *teşhis, tedavi ve önlenmesi için (deneysel) uygun yöntemleri belirlemeye yarayan araştırma tekniklerini öğreten bilim dalıdır

EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALARIN SINIFLANDIRILMASI Araştırmalar temel amaç ve yöntemlerine göre: I- Gözlemsel Araştırmalar, II- Deneysel Araştırmalar, III- Metodolojik Araştırmalar.

I- Gözlemsel Araştırmalar 1 - Tanımlayıcı (deksriptif) araştırmalar: Kişi, yer ve zaman özelliklerine göre tanımlama 2 - Analitik araştırmalar: a- Vaka-kontrol araştırmaları b- Kohort araştırmaları c- Kesitsel araştırmalar

II- Deneysel Araştırmalar 1 - Hayvan deneyleri. 2 - Müdahale Araştırmaları: a. Proflaktik önlemlere yönelik deneysel araştırmalar, b. Terapötik önlemlere yönelik deneysel araştırmalar.

III- Metodolojik Araştırmalar 1 - Teşhis ve tarama yöntemlerinin tanı koymada ne kadar geçerli (valid) olduğunu belirleme araştırmaları, 2 - Gözlemcilerin ölçüm ve gözlemlerinin ne ölçüde güvenilir-tutarlı olduğunu belirlemeye yönelik araştırmalar.

KULLANACAĞIMIZ BAZI TEMEL TANIMLAR Populasyon Araştırıcının ilgilendiği karakterlere sahip en geniş topluluk olarak tanımlanır. -2003 -2004 öğretim yılında Tıp fakültesi 1. sınıf öğrencileri gibi. -Türkiyede çalışan hekimler, -sigara içen hekimler gibi her birisi ayrı populasyonları tanımlar. Örnek Populasyonu temsil eden ve populasyonun bir alt grubunu içerir. -Tıp fakültesi 1. sınıf öğrencileri örneği, bayan tıp fakültesi öğrencileri gibi.

İnsidans: Takip araştırmalarından elde edilen riskin ölçütü olan bir hızdır. Prevelans: Kesitsel araştırmalardan elde edilen durumun büyüklüğünü ölçmede kullanılan bir hızdır. İnsidansa eşdeğer değildir. § Hız(Rate): Bir olayın oluş olasılığı olarak tanımlanır. Oran(Ratio): İki farklı karakterin birbirilerine göre relatif sıklıklarıdır. Ör: Hekim başına düşen hasta sayısı bir orandır. § Oran(Proportion): Bir karakteristiğin yüzde olarak sıklığıdır. Ör: Sigaraya bağlı ortaya çıkan kanserlerin toplam kanserler içindeki oranı.

TANIMLAYICI ( DESKRİPTİF ) EPİDEMİYOLOJİ

Bu araştırmaların ana amacı TANIMLAMAKTIR Toplumun sağlık sorunlarının ne olduğunun saptanması, bunların; § - KİŞİ § -ZAMAN § -YER Özellikleri bakımından incelenmesi tanımlayıcı-deskriptif epidemiyolojinin alanı içine girer.

Sağlığı Etkileyen Olaylar İncelenirken Temel Olarak Şu Sorulara Yanıt Aranır § Olay yada hastalık NEDİR? § Bu Hastalık KİMLERDE görülmektedir? § Bu hastalık NEREDE görülmektedir? § Bu hastalık NE ZAMAN görülmektedir?

§ Bu araştırmalarda ana amaç tanımlamak olduğu için ; § Herhangi bir hipotez kurulmaz ve sınanmaz § Genellikle risk altındaki tüm grup incelenmez § Sadece belli bir durumla karşılaşmış veya herhangi bir hastalığa yakalanmış olanlar ( örn: polikliniğe başvuru yapmış anemi veya hipertansiyon tanısı alanlar ) kişi, yer, zaman yönünden tanımlanır

§Türkiye’de ana çocuk sağlığı alanında, anne ve çocukların durumunu saptama çalışmaları, §Türkiye de solunum sistemi hastalıkları durumu, §Diyabet veya hipertansiyon durumu, §Okul sağlığı çalışmalarında; çocuklarda diş sağlığı durumu çalışmaları gibi

Sağlığı ilgilendiren olaylar kişi, yer, zaman özelliklerine göre tanımlanırken bunların nedenlerine yönelik bazı önemli bilgiler elde edilebilir !!!! § Dolayısı ile olayların nedenine yönelik hipotezlerin kurulmasında da tanımlayıcı epidemiyolojik araştırmaların önemi büyüktür. § Ayrıca toplumdaki risk gruplarının belirlenerek sağlık hizmetlerinin planlanmasında § Hizmette önceliklerin saptanmasında tanımlayıcı epidemiyolojik çalışmalardan yararlanılır.

1. KİŞİ ÖZELLİKLERİ 1. Yaş Bimodalite: Bir hastalığın yaşlara göre dağılımının grafiği çizildiğinde farklı yaşlarda hastalık sıklığında iki ayrı yükselme görülmesidir. Örn: Jüvenil diyabet- tip II diyabet , akut- kronik lösemiler

Bir sağlık olayının yaş ile ilişkisi incelenirken ve yorumlarken şu noktalara dikkat edilmesi gerekir • İncelenen hastalık sağlam kişinin biyolojik yapısı-gelişimi ile ilgili olarak belirli bir yaş döneminde görülebilir. Örn: konjenital anomaliler, osteoporoz vb. • İlerleyen yaşla birlikte bazı etkenlerle karşılaşma süresi kümülatif olarak artar. Örn: Kanserler, kronik bronşit

• Belirli yaşlarda belirli etkenle karşılaşma olasılığı artabilir. Örn: kızamık Çocukluk döneminde İş kazaları yetişkinlikte artar • Hastalık tanıları her yaşta aynı doğrulukta konulmuş olmalıdır. Örn: Sebebi bilinmeyen hastalıklara ‘’idiyopatik , yaşlılıkta ölümlerin çoğuna sebep belirtmeksizin Senilite’’ olarak adlandırılması.

KOHORT ( KUŞAK )ETKİSİ: Kohort belirli bir zaman içinde benzer özellikleri paylaşan kişiler topluluğu’dur. § Bir hastalığın sıklığı zaman süreci içinde değişiyorsa, yaşla olan ilişkisini doğru biçimde incelemek için kişiler doğum yıllarına göre gruplandırılarak farklı kuşaklardaki hastalık trendi incelenmelidir. § Örn: Kızamık Polio salgınlarının incelenmesi

2. Cinsiyet Genellikle mortalite hızları erkeklerde, morbidite hızları kadınlarda yüksektir. 3. Irk, etnik yapı Genetik yapı, farklı ırk ve etnik gruplarda sosyo-ekonomik ve yaşantı farklılığından da kaynaklanabilir. Örn: Siyah ırkta orak hücreli anemi, Tüberküloz düşük sosyo-ekonomik durumdakilerde sıktır.

Örn: Hipertansiyon prevalansınının ve komplikasyonlarının siyah ırkta daha yüksek olmasının muhtemel nedenleri arasında ; § Siyahların bu hastalığa karşı genetik yapılarının daha yatkın olması § Irk ayrımı nedeni ile siyahların daha fazla stres altında olmaları § Sosyo- ekonomik düzeylerinin düşüklüğü § Siyahların iyi sağlık bakımından yeterince yararlanamamaları.

§ Etnik yapı önemlidir. § Örn: ABD ye göç eden 1. kuşak japonlarda Mide Ca. İnsidansı yüksekken 2. Kuşak japonlarda ABD’li olanlarla hemen eşittir.

4. Din Örn: Yahudi ve müslüman kadınlarda serviks kanseri, diğer dinlere göre daha düşük sıklıkta görülmektedir. Nedeni: sünnet olmaları 5. Medeni duruma göre mortalite ve morbidite hızlarında gözlenen farklılıkların nedeni: *Sağlığı bozuk olan kişiler evlenmeme eğiliminde olabilir

• Yaşamlarında sağlığı olumsuz etkileyecek zararlı alışkanlıklar( sigara madde bağımlılığı) edinenlerin bekar kalma olasılığı yüksektir. • Evli ve bekar kişilerin yaşam biçimleri farklıdır. Evlilerin sosyal destekleri daha fazladır. Ve düzenli yaşam biçimleri vardır. • Sağlıksız kişiler evlenseler dahi bu evlilikler diğer evliliklere göre uzun ömürlü olmayabilir. Bu durum da sağlığı olumsuz etkileyebilir.

6. Sosyo-ekonomik durum 7. Meslek • Maden, özellikle kömür madeninde çalışan işçilerde akciğer hastalıkları ( tbc. pnömokonyozlar ( silikozis) sık § Dokuma sanayiinde çalışan işçilerde bissinozis § Matbaa ve akümülatör işçilerinde kurşun zehirlenmesi yaygın olarak görülür.

8. Alışkanlıklar Beslenme biçimi Sigara Alkol Yaşam biçimi

9. Aile yapısına ilişkin değişkenler: - Aile tipi ve büyüklüğü - Anne yaşı - Anne eğitimi - Bebeğin doğum sırası - Anne babanın sağlığı

2. YER ÖZELLİKLERİ 1. 2. 3. 4. 5. Kurum içi dağılım Kırsal- kentsel dağılım Bölgesel dağılım Ulusal dağılım Uluslar arası dağılım

3. ZAMAN ÖZELLİKLERİ 1. 2. 3. 4. 5. 6. Saat Gün Hafta Ay Mevsim Yıllar

Teşekkürler