ENSYMAU BOTYMAU Cliciwch yma Bydd Cliciwch Bydd clicio

ENSYMAU BOTYMAU Cliciwch yma: Bydd Cliciwch Bydd clicio Cliciwch clicio yma yma yn er yma yn mwyn dod yn symud i datgelu weld chi symud i’r ateb yndudalen rhyw ôli’r i i’r gwestiwn. dudalen wybodaeth. dudalen flaenorol. nesaf. hon. Bydd clicio yma yn caniatáu iachi glywed gwybodaeth ar y testyn. Bydd clicio yma eto yn atal y sain. TESTUNAU Neidiwch i… …adeiledd ensym. Neidiwch i… …theori clo ac allwedd a dadnatureiddiad (dwy dudalen). Neidiwch i… …adweithiau ensymau (tair tudalen). Neidiwch i… …cwestiynau ymarfer (dwy dudalen). Neidiwch i… …cwestiynau arholiad (dwy dudalen).

ADEILEDD ENSYM Proteinau yw ensymau wedi eu gwneud gan gelloedd byw. Maent yn cyflymu/catalyddu cyfradd adweithiau cemegol, y tu mewn a thu allan i gelloedd. Cliciwch ar y botwm am fwy o wybodaeth. Ffurfio ensym (Haen uwch) Adeiledd ensym asidau amino Mae dilyniant yr asidau amino yn penderfynu ffurf y protein ac felly ei swyddogaeth. safle actif Dilyniant o asidau amino mewn cadwyn. safle actif Mae siâp y safle actif yn wahanol ym mhob ensym. Yma bydd yr adwaith cemegol yn digwydd.

THEORI CLO AC ALLWEDD Mae gan bob ensym swbstrad sbesiffig sy’n ffitio yn ei safle actif fel allwedd yn ffitio i glo. Yna bydd adwaith yn digwydd a bydd y cynnyrch yn cael ei ryddhau. CRYNODEB Cliciwch ar y botwm am fwy o wybodaeth. Ensym (clo) swbstrad TREULIO MOLECIWLAU Treulio moleciwlau safle actif Swbstrad cynnyrch (allwedd) ensym cymhlygyn ensym - swbstrad allwedd clo ADEILADU MOLECIWLAU ensym cynnyrch ailgylchu’r ensym Adeiladu moleciwlau RHAGOR AM Y THEORI

DADNATUREIDDIAD Mae ensymau yn adweithio orau ar eu tymheredd optimwm. Hwn yw’r pwynt ble mae cyfradd yr adwaith ar ei uchaf. Os yw’r tymheredd yn uwch na’r optimwm, bydd yr ensym yn cael ei ddadnatureiddio gan newid siâp y safle actif. Ni fydd y swbstrad yn gallu ymrwymo â’r safle actif ac ni fydd cynnyrch yn cael ei ryddhau. Cliciwch ar y botymau am fwy o wybodaeth. CYNYDDU’R TYMHEREDD Mae’r safle actif wedi newid siâp. Nid yw’r swbstrad yn gallu ffitio ac ni fydd adwaith yn digwydd ac felly, dim cynnyrch. ensym swbstrad tymheredd optimwm Pan fydd yr ensym wedi dadnatureiddio ni fydd modd ei newid yn ôl i’w siâp gwreiddiol. safle actif

CYFRADD ADWAITH –effaith tymheredd Mae ensymau yn adweithio orau ar eu tymheredd optimwm. Hwn yw’r pwynt ble mae cyfradd yr adwaith ar ei uchaf. Cliciwch ar y botymau am fwy o wybodaeth. ensym swbstrad cynnyrch Tymheredd (°C) Tymheredd isel Tymheredd optimwm Tymheredd uchel Mae’r rhy uchel Mae gantymheredd yr ensym a’r swbstrad Tymheredd optimwm yr ensym yw 50˚C ac mae safle actif ensym yno egni cinetig isel. Ni yr fydd llawer Mae gan yr ensym a’r swbstrad egni cinetig dadnatureiddio. Er bod mwy rhwng o egni cinetig, wrthdrawiadau llwyddianus y safle uwch. Bydd llawer o wrthdrawiadau bydd o wrthdrawiadau llwyddiannus actif a’r llai swbstrad ac felly ychydig o gynnyrch llwyddiannus rhwng y safle actif a’r rhwng safleuned actif oa’ramser. swbstrad. Yn nad y diwedd a wneiry pob Sylwch yw’r swbstrad ac felly mwy o gynnyrch. bydd pob wediardadnatureiddio ac ensym yn ensym newid siâp dymheredd isel. felly dim cynnyrch.

CYFRADD ADWAITH – effaith p. H Mae ensymau yn adweithio orau ar eu p. H optimwm. Hwn yw’r pwynt ble mae cyfradd yr adwaith ar ei uchaf. Cliciwch ar y botymau am fwy o wybodaeth. p. H agos i’r optimwm Cyfradd adwaith p. H optimwm p. H eithafol 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 p. H optimwm

ARBRAWF ENSYMAU Ymhob cell byw mae cemegyn gwenwynig o’r enw hydrogen perocsid (H 2 O 2) yn cael ei gynhyrchu. Yn ffodus mae pob cell byw yn cynnwys ensym o’r enw catalas ar gyfer ei dorri i lawr. Dyma hafaliad yn dangos yr adwaith. Nawr cliciwch ar y blychau i i Cliciwch ar y botwm sain isod ddarganfod cymedr cyfainthon. O 2. ddysgu mwyyam yr arbrawf hydrogen CATALAS dŵr + ocsigen crynodiad cyfaint O 2 bob munud (cm ) perocsid 3 silindr mesur hydrogen perocsid (swbstrad) disgiau o datws dŵr Cymedr cyfaint ocsigen bob munud (cm 3) ocsigen yn ymgasglu H 2 O 2 (%) tro 1 tro 2 tro 3 0 0 0 25 18 22 20 20 50 38 44 38 40 75 59 60 61 60 100 60 62 58 60 cymedr H 2 O 2 catalas Crynodiad hydrogen perocsid (%)

CWESTIWN YMARFER 1 Cliciwch ar fotwm ensym yn gyntaf. Yna ceisiwch ddewis swbstrad a chynnyrch sydd yn cyd fynd hefo’r ensym a ddewisoch yn wreiddiol. ENSYM SWBSTRAD CYNNYRCH

CWESTIWN YMARFER 2 p. H optimwm Cliciwch ar y brawddegau cywir Mae gan ensym A p. H optimwm o 2. 5. Mae gan ensym B p. H optimwm o 5 -10. Mae cyfradd adwaith ensym B yn uwch na A ar eu p. H optimwm. Mae ensym A yn gweithio orau dan amodau asidig. Tymheredd optimwm yr ensym yw: 70˚C 50˚C Mae’r ensym wedi dadnatureiddio yn gyfangwbl ar: 0˚C 60˚C 70˚C Mae cyfradd adwaith uchaf ar dymheredd o: 40˚C 50˚C 70˚C

CWESTIWN ARHOLIAD 1 Cliciwch ar yr atebion i weld sawl marc mae pob ymdrech wedi i’w gael gan yr arholwr. CBAC Bioleg 1 Haf 2017 (Sylfaenol) C. 2. 1 marc cywir 3 2 4 1 Mae’r disgybl wedi llwyddo i ddisgrifio bod y cyfradd yn codi yn unig (1 marc). Nid yw wedi adnabod mai’r tymheredd optimwm yw 35˚C. Nid yw wedi disgrifio fod y cyfradd yn gostwng ar dymheredd uwch na’r optimwm. Mae wedi esbonio y gostyngiad yn lle ei ddisgrifio. 0 marc Rhaid esbonio mai’r safle actif sy’n newid siâp (1 marc). Felly, dydy’r swbstrad ddim yn gallu uno gyda’r safle actif (1 marc). Mae’r cyfradd yn codi at 6 u. m. ac wedyn mae’r ensym yn dadnatureiddio Mae’r ensym wedi newid siâp

CWESTIWN ARHOLIAD 2 Ceisiwch ateb y cwestiynau arholiad yma. Wedi i chi ateb y cwestiwn, cliciwch ar y Clo ac allwedd. Mae berwi yn dadnatureiddio yr ensym gan newid siâp y safle actif. Ni fydd y moleciwl yn ffitio i’r safle actif. CBAC Bioleg 2 Haf 2015 (Uwch) C. 2. i weld yr ateb gan yr arholwr.

CWESTIWN ARHOLIAD 3 Ceisiwch ateb y cwestiynau arholiad yma. Wedi i chi ateb y cwestiwn, cliciwch ar y CBAC Bioleg 2 Gaeaf 2014 (Uwch) C. 6. i weld yr ateb gan yr arholwr. Cymhlygyn ensym – swbstrad. Safle actif wedi newid siâp /bondiau yn y safle actif wedi torri; {Swbstrad / asidau amino} yn methu {ffitio/ymuno/cysylltu}; DIM cydweddu. Tymheredd; p. H; DIM PH/Ph Crynodiad swbstrad; Crynodiad ensym; (Gwrthod maint/cyfaint/màs).