Engellilik Temel Kavramlar Tanm Trleri Nedenleri zellikleri 1

Engellilik Temel Kavramlar Tanımı Türleri Nedenleri Özellikleri

1. Engelliliğe İlişkin Tanımlar • Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (2009)’de engelli kavramı, “diğer bireylerle eşit koşullar altında topluma tam ve etkin bir şekilde katılımlarının önünde engel teşkil eden uzun süreli fiziksel, zihinsel, düşünsel ya da algısal bozukluğu bulunan kişileri” ifade etmektedir.

1. Engelliliğe İlişkin Tanımlar • 5378 Sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun’a göre ise “doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişileri” ifade etmektedir.

1. Engelliliğe İlişkin Tanımlar • DSÖ özürlülüğü üç ayrı kavram olarak tanımlamıştır (1976): • Bozukluk (Impairment): Anatomik, fiziksel, psikolojik yapı ve fonksiyonların anormallik veya kaybı olarak tanımlanmıştır. • Özürlülük (Disability): Bozukluk sonucu bir aktiviteyi gerçekleştirmede ya da normal kabul edilen hareketlerini yerine getirmede kısıtlanma veya yetenek eksikliğidir. • Engellilik (Handicap): Bir özür ya da bozukluk sonucu yaş, cinsiyet ve sosyal ve kültürel etkenlere bağlı olarak değişen, bireylerin normal yaşamını sürdürememesidir.

2. Engelliliğin Nedenleri 1. Doğum Öncesi Nedenler (Kalıtım, Akraba Evliliği, Annenin İlk 3 Ayda Geçireceği Ateşli ve Bulaşıcı Hastalıklar, Zararlı ve Kötü Alışkanlıklar, Şiddetli Nezle ve Yüksek Ateşli Gribal Hastalıklar, Kemoterapi ve Radyoaktif Işınlar) 2. Doğum Anı Nedenleri (Doğum Sırasında Yapılan Yanlış Müdahaleler, Doğum Anındaki Ciddi Bulaşıcı Hastalıklar, Doğumun Zor Olması Sonucu Bebeğin Beyninin Zedelenmesi) 3. Doğum Sonrası Nedenler (Çocuk Felci, Çeşitli Kaza ve Travmalar, Yüksek Ateş, Havale, Şiddetli Gribal Enfeksiyonlar, Zatürre vb. Enfeksiyonlar, Ruhsal Bozukluklar, Psiko-Sosyal ve Çevresel Yoksunluklar)

3. Engellilik Türleri • Engel türleri fiziksel engelliler (görme engelliler, işitme engelliler, konuşma engelliler, bedensel engelliler), zihinsel engelliler ve ruhsal/duygusal engelliler olarak sınıflandırılabilir.

3. Engellilik Türleri 2010 yılında yapılan Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması’nda engellilik yedi ana başlık altında incelenmektedir: • 1. Ortopedik engelli • 2. Görme engelli • 3. İşitme engelli • 4. Dil ve konuşma engelli • 5. Zihinsel engelli • 6. Süreğen hastalık • 7. Ruhsal ve duygusal engelli

1. Fiziksel Engellilik 1. Ortopedik Engellilik Bedensel engelli, kas ve iskelet sisteminde yetersizlik, eksiklik ve işlev kaybı olan kişidir. El, kol, ayak, bacak, parmak ve omurgalarında kısalık, eksiklik, fazlalık, yokluk, hareket kısıtlılığı, şekil bozukluğu, kas güçsüzlüğü, kemik hastalığı olanlar, felçliler, Cerebral Palsy, spastikler ve spina bifida olanlar 2. Görme Engellilik Tek veya iki gözünde tam veya kısmi görme kaybı ya da bozukluğu olan kişilerle göz protezi kullananlar, renk körlüğü ve gece körlüğü olanlar

1. Fiziksel Engellilik 3. İşitme Engellilik Tek veya iki kulağında tam veya kısmi işitme kaybı olan kişilerdir. İşitme cihazı olanlar 4. Dil ve Konuşma Engelliliği Herhangi bir nedenle konuşamayan veya konuşmanın hızında, akıcılığında, ifadesinde bozukluk olan ve ses bozukluğu olan kişi İşittiği halde konuşamayan, gırtlağı alınanlar, konuşmak için alet kullananlar, kekemeler, afazi, dil-dudak-çene-damak yapısında bozukluk olanlar

2. Zihinsel Engellilik • Türkiye 2002 Özürlüler Araştırması’nda zihinsel engelli birey; çeşitli derecelerde zihinsel yetersizliği olan kişi olarak tanımlanmaktadır. • Tredgold zihinsel geriliği. ‘zihinsel bozukluk’ terimini kullanarak: ‘Zihin gelişiminde çeşitli tür ve derecedeki eksikliklerin, bireyi yaşıtlarının bulunduğu çevreye, başkalarının yönetimi, denetimi ve yardımından bağımsız olarak uyum sağlamada yetersiz kılması durumu’ olarak tanımlamıştır (Eripek, 1996).

2. Zihinsel Engellilik Doll ise, zihinsel geriliği ‘ geri zekâlılık’ terimini kullanarak altı ölçüt içerisinde tanımlamıştır. Bunlar: • 1. Zihinsel normal altı, • 2. Bunun nedeni olarak sosyal yetersizlik, • 3. Doğuştan ya da çocukluktan zihinsel gerilik, • 4. Olgunlaşmada gerilik, • 5. Kalıtsal nedenlerin ya da hastalıkların bir sonucu olarak yapısal kaynaklı zihinsel gerilik, • 6. Kalıcı ve iyileştirilemez bir durum (Eripek, 1996).

Zihinsel Engelliliğin Sınıflandırılması Zihinsel engelliliğin iki türlü sınıflandırılması yapılmaktadır: • Nedenlerine göre sınıflandırma • Ağırlık derecelerine göre sınıflandırma.

Zihinsel Engelliliğin Sınıflandırılması Nedenlerine Göre Sınıflandırma • Zihinsel engelliliğin sınıflandırmasında kullanılan en eski yaklaşımlardan birisi beynin hasarına bağlı olup olmadığıdır. Diğer nedenler ise kalıtım ya da çevresel faktörlere bağlı olarak açıklanmaktadır. Ağırlık Derecelerine Göre Sınıflandırma • Psikolojik sınıflandırma sistemi ve eğitsel sınıflandırma sistemi olarak iki şekilde karşımıza çıkmaktadır.

Zihinsel Engelliliğin Sınıflandırılması -Psikolojik Sınıflandırma Sistemi • Hafif Derecede Zihinsel Engelliler • Orta Derecede Zihinsel Engelliler • Ağır Derecede Zihinsel Engelliler • Çok Ağır Derecede Zihinsel Engelliler -Eğitsel Sınıflandırma Sistemi • Eğitilebilir Zihinsel Engelliler • Öğretilebilir Zihinsel Engelliler • Ağır ve Çok Ağır Derecede Zihinsel Engelliler

Zihinsel Engelliliğe Neden Olan Etmenler • Bulaşıcı Hastalıklar ve Zehirlenmeler • Yaralanmalar ve Fiziksel Etkiler • Metabolizma ve Beslenme Bozuklukları • Kaba Beyin Hastalıkları • Gebelik Bozuklukları • Ruhsal Bozukluklar • Çevre Etkileri

Zihinsel Engel Türleri • Otizm • Down Sendromu • RETT Sendromu • Spastik • Mikrosefali

Zihinsel Engel Türleri Otizm; • Çeşitli nedenlere bağlı olarak çocukluğun ilk üç yılı içinde iletişim ve sosyal beceri yetersizliği ve sınırlı ilgi, takıntılı ve tekrarlayıcı davranışlarla ortaya çıkan ileri derecede ve karmaşık bir gelişimsel bozukluk • Yaşamın erken dönemlerinde başlayan ve yaşam boyu süren, sosyal ilişkiler, iletişim, davranışsal ve bilişsel gelişmelerde gecikme ve sapmayla belirli, nöropsikiyatrik bir bozukluk

Zihinsel Engel Türleri Down Sendromu; • Çocuğun vücudundaki hücrelerin 46 yerine fazladan bir kromozoma, yani 47 kromozoma sahip olmasıdır. • Hafif veya orta seviye zihinsel ve fiziksel gelişim geriliğine sebep olur.

3. Ruhsal/Duygusal Engellilik • Şizofreni, kaygı ve duygu bozuklukları

Şizofreni • Şizofreni; kişinin düşüncesini, hareketlerini, duygularını ifade şeklini, gerçeği algılamasını çarpıtan ve kişinin diğerleriyle ilişkilerini bozan ciddi bir beyinsel rahatsızlıktır. Şizofreni hastaları çoğunlukla toplumda, işte, okulda ve ilişkilerde problem yaşarlar. • Şizofreni bölünmüş kişilik değildir. Şizofreni kişinin neyin gerçek neyin hayali olduğunu anlayamadığı bir zihinsel hastalık, bir psikozdur. Zaman zaman psikotik rahatsızlığı olanlar gerçekle ilişkilerini kaybederler. Dünya kafa karıştırıcı düşünceler, görüntüler ve sesler karmaşası gibi görünebilir.

Şizofreni • Şizofrenin üç tip semptomu vardır: • Psikotik belirtiler kişinin düşüncesini bozar, bunlara halüsinasyonlar (işitme veya orada bulunmayan şeyler görme), sanrılar (gerçek olmayan inançlar), düşünceleri organize etme ve garip hareketler dahildir. • Olumsuz belirtiler, duyguların gösterilmesini ve normal şekilde çalışmasını zorlaştırır, kişi kendini ifade etmekte zorlanır. Şizofreni hastası depresyondaymış gibi görünebilir. • Bilişsel belirtiler düşünce sürecini etkiler. Bunlara, bilgi kullanma, karar verme ve dikkat etme gibi sorunlar dahildir.

Kaygı Bozukluğu Kaygı bozukluğu olan kişilerde sürekli, aşırı ve durumla uygun olmayan bir endişe durumu söz konusudur. Aşırı endişe, kişinin günlük yaşamını olumsuz yönde etkiler ve hatta olağan yaşam etkinliklerini sürdürmesini engeller. Bu kişiler her durumda olası en kötü sonucu düşünürler, her şey kendi denetimlerinin dışındadır, iyi bir olasılık ya da geriye dönüş mümkün değildir.

4. Kronik Hastalıklar • Kronik hastalıklar, kişinin çalışma kapasitesi ve fonksiyonlarının engellenmesine neden olan sürekli bakım ve tedavi gerektiren hastalıklardır. • Kan hastalıkları, kalp ve damar hastalıkları, solunum sistemi hastalıkları, idrar yolları ve üreme yolları hastalıkları, cilt ve deri hastalıkları, kanserler, endokrin ve metabolik hastalıklar, ruhsal davranış bozuklukları, sinir sistemi hastalıkları ve HIV