Engelli Haklar Hak Temelli Yaklam Hak temelli yaklam

Engelli Hakları

Hak Temelli Yaklaşım Hak temelli yaklaşım, uluslararası hukuktan dayanak alır ve hak sahipleri ile görev sahipleri arasındaki ilişkiyi düzenleyerek insan haklarını gerçekleştirmeyi amaçlar. Görev sahiplerini bu hakların korunması ve yerine getirilmesi, hak sahiplerini ise sahip olduğu bu hakları savunmaları konusunda bilinçlendirmek esastır. Bireylerin, sahip oldukları haklar konusunda bilinçlendirilmesi, bu hakları istemeleri ve korumaları için onları teşvik edecektir.

Hak Temelli Yaklaşım “Haklar verilmez, alınır”. Kişi, kendi haklarının savunucusu haline gelebilmelidir. Bunun sağlanabilmesi için, hem devlet, hem de sosyal hizmet gibi insanı temel alan diğer disiplinler bir arada gerekli uygulamaları gerçekleştirmelidir. Haklara ilişkin bilgilerin, yasal düzenlemelerde yer alması yeterli değildir, toplumun bunların farkına varması ve bunların uygulamalarda görünür hale gelmesi önemlidir.

Hak Temelli Yaklaşım İnsan hakları, insanların salt “insan” oldukları için sahip oldukları haklardır. Bunlar, bölünemez, vazgeçilemez ve devredilemez evrensel haklardır. Bu haklarının bölünemez olması, insanın ekonomik, siyasi, sosyal, kültürel hakların hepsine birden sahip olması anlamına gelmektedir ve bu hakların temelinde insan onuruna saygı ve eşitlik kavramları yatmaktadır ve hem devlet, hem toplumu oluşturan bireyler, hem de tüm kurum ve kuruluşlar bu hakları korumakla yükümlüdür.

Engelli Hakları Engelli bireyler de, öncelikle sırf insan olmalarının getirdiği haklara, daha sonra da engelli olmalarının getirdiği bazı özel haklara sahiptirler. Engelli bireylerin haklarının korunması ve gerekli hizmetlerin sağlanması konusunda önemli olan, yalnızca onların varlıklarının sürdürülmesi değil, değerli olduklarının kendilerine hissettirilmesidir. İnsan haklarına gerçek saygıyı sağlamanın öncelikli yolu, insan hakları eğitimidir. Bireyler, insan hakları bilinciyle yetiştirilmediği zaman, hem haklar gereğince kullanılmaz, hem de hak ihlalleri için bu mekanizmaların işletilmesi düşünülemez. Bireyler, yalnızca haklarını öğrenmekle değil, onları somut olarak kullanmakla bilinçlenir. Kullanılmayan ve yararlanılmayan haklar bireyler gözünde bir anlam ve değer taşımaz.

Engelli Hakları Ulusal ve uluslararası birçok belge ile insan hakları güvence altına alınmıştır. Engelli bireylerin hakları konusu üzerinde de ayrıca durmakta olan belgeler bulunmaktadır. Çalışmanın önceki bölümlerinde de değinilmiş olan tüm bu belgelerde, engelli bireylere karşı her türlü ayrımcılığın önlenmesi, engelliliğe ilişkin sosyal politikalar geliştirilmesi, engelli bireylerin sorun ve ihtiyaçlarının karşılanması, korumalarının ve bakımlarının sağlanması, istismardan korunmaları, tüm haklardan eşit biçimde yararlanmalarının sağlanması, hizmetlerden yararlanmaları, ailelerinin korunması, sosyal yaşama katılımlarının sağlanması gibi konulara yer verilmektedir.

Engelli Hakları Türkiye’de ise, birçok alanda olduğu gibi, bedensel engelli bireylere yönelik yasal düzenlemeler ve bunların uygulanması konusunda da eksiklikler bulunduğu görülmektedir. Bunun nedenlerinin başında, toplumun ve yasa koyucuların, engelli bireyleri öncelikle “birey” olarak değil, “engelli” hatta “özürlü” olarak görmesi gelmektedir. Her ne kadar yasal düzenlemelerde tüm haklar, sorun ve ihtiyaçlar göz önünde bulundurulmuşsa da, bunların altında yatan temel anlayışlara ve uygulamalarına bakıldığında, henüz alınması gereken çok yol olduğu görülmektedir.

Engelli Hakları Yasal düzenlemelerde yer alan ifadelerde dahi, engelli bireylerin pasif, yardıma muhtaç, aciz ve toplumun geri kalan kesiminden farklı, yetersiz insanlar oldukları gibi bakış açılarından tam anlamıyla uzaklaşılamadığı görülmektedir. Bu bakış açısı ise, engellilere yönelik hizmet ve uygulamaların, onları üretici konuma getirmekten uzak, yalnızca alıcı, tüketici konumda bırakacak nitelikte olmasına neden olmaktadır. Bu ifadelerde eksik kalan ve tamamlanması gereken nokta, bu engele sahip olan bireylerin, hak ve hizmetlere ulaşma konusunda sağlanacak fırsatlarla, toplumu oluşturan diğer tüm bireylerle eşit konuma gelebilecekleridir.

Engelli Hakları Pek çok yasal düzenlemeye bakıldığında, engelli bireylere yönelik çeşitli tanımlamalar, sınıflamalar, derecelendirmeler yapılmış olduğu görülmektedir. Ancak bunların ortak kararlar doğrultusunda ortaya çıkarılmamış olması, bir fikir eksikliğine varılamamasına neden olabilmektedir. Bu da, engelli bireylere yönelik hak ve hizmetlerin sağlanmasında, mesleki uygulamalarda aksaklıklar meydana gelmesine yol açabilmektedir. Örneğin, engelli bireyin engel derecesinin bir kurumdan diğerine zaman farklılıklar göstermesi söz konusu olabilmekte ve bu da o bireyin her zaman her yerde, sahip olduğu hakları kullanamaması ve hizmetlerden yararlanamamasına neden olmaktadır. Dolayısıyla söz edilen tüm bu etkenler, hakların ihlal edilmesi anlamına gelmektedir.

Engelli Hakları İnsanlara hakları olduğu için değil, muhtaç oldukları için yardım etme anlayışından halen tam anlamıyla uzaklaşılamamıştır. Özellikle de bu insanlar engelliler gibi incinebilir gruplardan biri olduğunda daha çok, acıma, aciz görme gibi duygular ön plana çıkmakta ve asıl amaçtan uzaklaşılabilmektedir. Negatif ayrımcılığın olduğu gibi, pozitif ayrımcılık da engelli bireylerin haklarına karşı saygısızlık olarak görülebilir. Engelli bireyin, kendisini toplumdaki diğer bireylerden farklı görmesine neden olabilecek her türlü olumlu veya olumsuz tutum ve davranış, onların başka sorunlar yaşamasına yol açmaktadır. Engelli bireylerin sorun ve ihtiyaçlarının yok sayılması da, haklarının ihlal edilmesi anlamına gelmektedir. Dolayısıyla, bu bireylerin “farklı” ve “herkes gibi” olmaları arasındaki ince çizgiye dikkat edilmesi gerekmektedir.

Engelli Hakları Bireysel farklılıklar, bireylerin çevreleriyle girdiği etkileşimleri belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Etnik köken, ırk, soy, sınıf, cinsiyet, fiziksel özellikler, siyasi düşünce, cinsel yönelim, inanç ve kültür insan farklılığının temelini oluşturur ve bu farklılıkların insan davranışları üzerinde büyük etkileri vardır. Sosyal hizmet uzmanları bireylere çevreyle etkileşimlerinden kaynaklı problemlerini çözmede yardımcı olabilmek için bu farklılıkları tanımalı ve toplumun bu farklılıklar üzerindeki değer yargılarını bilmelidir (Ashman ve Zastrow, 1990; 16).

Engelli Hakları Farklılıklar, özellikle son yıllarda üzerinde daha fazla durulmaya başlanan bir konudur ve sosyal hizmet mesleğini doğrudan ilgilendiren bir alandır. Toplumdaki bireylerden fiziksel özellikleri ve bunlara bağlı beklenti ve ihtiyaçları açısından farklılık gösteren gruplarından biri olan bedensel engelli bireylerin ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözülmesi, sosyal çevreye uyumları açısından sahip oldukları hakların kendileri ve çevreleri tarafından bilinmesi ve bu haklardan yararlanabilmelerinin sağlanması konularında gerekli önlemlerin alınması ve yeterli çalışmaların yapılması büyük önem taşımaktadır. Engelli bireylerin haklarının savunulması ve topluma uyumlarının sağlanabilmesinde insanla çalışan mesleklere ve mesleğin uzmanlarına önemli görevler düşmektedir.