Engelli Bireyler ve zel Gereksinimi Olan ocuklar in
Engelli Bireyler ve Özel Gereksinimi Olan Çocuklar İçin Sağlık Kurulu Raporu Düzenlemeleri
30. 11. 2020 22 2 SUNUM PLANI Mevcut Durum Engellilik Değerlendirmesi • Engellilik Tanımı ve Sıklığı • Engellilik Tespiti ve Ülke Örnekleri • Ülkemizde Engellilik Değerlendirmesi • Sağlık Kuruluşları Kaynaklı Sorunlar • Engelli Verilerinin Toplanması ve İlgililerle Paylaşımı Sorunlar ve • Bireyler Ve Paydaş Kurumlar Kaynaklı Sorunlar Çözümler • Erişkin Engellilik Değerlendirmesinde Mevzuat Düzenlemeleri • Çocuk Engellilik Değerlendirmesinde Mevzuat Düzenlemeleri
30. 11. 2020 3 22 Engellilik Tanımı ve Sıklığı • Engelli; Organ/ doku veya fonksiyon kaybı yaşaması sonucu oluşan aktivite sınırlıkları ve hayata katılım kısıtlılıkları olan bireydir. Mevcut Durum Engellilik Değerlendirmesi • Dünya nüfusunun %15 engellidir. • Ülkemizde 2002 yılında % 12 engelli birey olduğu anketle belirlenmiş. • 2012 yılında erkeklerde %7. 7, kadınlarda % 11. 7 ciddi kısıtlılık yaşandığı beyan edilmiştir. • 2014 yılında bireylerden 15 yaş ve üstünün %2, 8’i, 2016 yılında % 2. 5’i kendine beslenmede zorlanmış, 2014 yılında bireyler, %3, 8 ve 2016 yılında %2. 9 ile en fazla yatağa girme/kalkma veya sandalyeye oturma/kalkmada zorluk çekmiştir. Sorunlar ve Çözümler WHO, disability, infographic Türkiye Özürlüler Araştırması , 2002 TÜİK Sağlık Araştırması, 2012, 2014, 2016
30. 11. 2020 22 4 Engellilik Tespitinde ICF ( Uluslararası /Yeti Yitimi Sınıflaması) Uygulaması: Mevcut Durum • Sağlık Durum Tespiti: ü Bireyin diyabete bağlı görme kaybı olduğu belirlenir ve tam görme kaybı olduğu belirtilir. Aktivite Sınırlılığı ve Katılım Kısıtlılığı Değerlendirmesi: Engellilik Değerlendirmesi ü Görme engelli bireyin bilgisayar kullanımında yaşadığı zorluk belirlenir. Sorunlar ve Çözümler ü Görme kaybı olan bireyin uygun bilgisayar verildiğinde ve ne kadar gerçekleştirebildiği belirlenir.
30. 11. 2020 5 22 DSÖ / ICF ( Uluslararası Yeti Yitimi Sınıflaması) Uygulaması: Mevcut Durum Vücut Bölümü/ Problem Organ/ Doku Düzeyi Kodu Problem Düzeyi Açıklama xxx. 0 Problem YOK (hiç yok, ihmal edilebilir, . ) % 0 -4 xxx. 1 HAFİF düzeyde problem (az, düşük, . ) %5 -24 xxx. 2 ORTA düzeyde problem (orta, az çok. . ) %25 -49 xxx. 3 CİDDİ düzeyde problem (yüksek, aşırı, . . ) %50 -95 xxx. 4 TAM problem (tamamen, . . ) %96 -100 xxx. 8 Belirtilmemiş xxx. 9 Uygulanamaz Problem Derecesi Engellilik Değerlendirmesi Sorunlar ve Çözümler
30. 11. 2020 22 6 Engellilik Tespitinde Ülke Örnekleri Kanada /İngiltere Örnekleri • Çok paydaşlı bir değerlendirme komitesi bulunması, • Yerel düzeyde inceleme yapılması Mevcut Durum • Komitede birey/ailesi de yer alması, • Engelli bireyin/ ailenin gelir durumuna göre inceleme, • Bireyi düzenli takip eden hekim ve/veya konsültan hekim Engellilik Değerlendirmesi tarafından sağlık durum tespiti yapılması, • Engelli bireye hizmet sunacak her kurum temsilcisi bireyin talebini inceleyerek bireye ve ihtiyacına uygun hizmet sunum kararı Sorunlar ve Çözümler alınmaktadır.
30. 11. 2020 7 22 Ülkemizde Engelli Sağlık Kurulu Raporu Süreci Engellilik Değerlendirmesi Hasta veya yakının sözel bildirimi ve ilgili poliklinikler yönlendirme Engelli bireyin uzman hekim tarafından değerlendirilmesi Sorunlar ve Çözümler Sağlık kurulunun değerlendirmesi ASPB: Fonksiyon kaybı ve bakım ihtiyacı Elektronik ortamda Yetkili hastane sağlık kurulu sekreteryasına başvurusu MEB: - Eğitim Maliye Bakanlığı: - Vergi indirimi - Özel tertibatlı araç kullanımı Emniyet Genel Müdürlüğü: - Ehliyet alımı EMSS/Engelli Kadrosundan İşe Giriş: - Çalışamayacağı işler Fiziki ortamda Mevcut Durum Engelli bireyin rapor için rastgele hastaneyi seçmesi Engelli sağlık kurulu raporunun elektronik ortama kaydedilmesi
30. 11. 2020 8 22 Ülkemizde Engellilik Değerlendirmesi • Engelli bireylerin değerlendirmesi 30. 03. 2013 Tarih ve 28603 Sayılı Özürlülük Mevcut Durum Ölçütü, Sınıflandırması Ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yapılmaktadır. • Hâlihazırda yürürlükte olan yönetmelik içerisinde erişkin ve çocuklar aynı kriterler üzerinden değerlendirilmekte, çocuk yaş grubuna özel bir değerlendirme usulü bulunmamaktadır. Engellilik Değerlendirmesi • Yönetmelik Ek-2 Özür Oranları Cetveli, engel durumunun değerlendirilmesinde ve belgelenmesinde uzman hekimler için standart, objektif bir yaklaşım sağlamaktadır. İstisnai durumlar cetvelde özel olarak belirtilmiştir. Sorunlar ve Çözümler • Poliklinikte çocuk hekimi değerlendirse bile Kurullarda çocuk hekimi yer almadan da çocuklara rapor düzenlenebilmektedir.
30. 11. 2020 22 9 Ülkemizde Engellilik Değerlendirmesi • Tıbbi sorun hem anatomik hem de fonksiyonel olarak değerlendirilmektedir. Mevcut Durum • Hastalığın varlığı, kronik olması, fonksiyon kaybına yol açması, fonksiyon kaybının şiddeti ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmede sorun yaşaması durumuna bakılarak engellilik değerlendirmesi yapılır. • Ek 2 Cetvelde organ veya vücut sistemlerine göre bölümlerde ilgili alan seçilir. • Cetvelde hastalıklarla ilgili özel bir husus belirtilecekse hastalığın ismi Engellilik Değerlendirmesi zikredilmekte, genel değerlendirme geçerli ise hastalık gruplarının ismi yer almaktadır. Hastalığın dahil olduğu grup belirlenerek değerlendirme yapılmakta engelli sağlık kurulu raporu verilebilmektedir. • Cetveli hazırlayan tıp uzmanları tarafından engel oranları belirlenirken mevcut Sorunlar ve Çözümler tıbbi bozukluğun ciddiyetine göre kişinin engel oranları ve günlük yaşam aktivitesine getirdiği sınırlama % oranlar şeklinde belirtilir.
30. 11. 2020 22 7 Ülkemizde Engellilik Değerlendirmesi • Engelli/ özel gereksinim değerlendirmesi çalışıp çalışmadığına bakılmaksızın başvuran her birey için yapılmaktadır. Bireyin genel sağlık durumu Mevcut Durum değerlendirilip Ek-2 Alan kılavuzuna göre erişkin için engel oranı, çocuk için gereksinim düzeyi belirlenmektedir. • Engel durumuna göre fonksiyon kaybı oranları belirlenirken tıbbi tedavi olsun olmasın engel durumunda bir değişikliğin olmayacağı kanaatine varılan kalıcı bozukluklar değerlendirilir. Sürekli veya süreli rapor verilir. Sürekli / süreli Engellilik Değerlendirmesi olmasında kasıt engelin değişip değişmeyeceğinin öngörülmesidir. • Engelli bireyin günlük yaşam aktivitelerinde (yemek yeme, giyinme, transfer vb) başka birinin yardımına muhtaç olup olmadığına göre ağır engelli olup olmadığına karar verilir. Ağır engellilik tanımı her zaman engel oranı ile doğrudan bağlantılı değildir. Örneğin Böbrek yetmezliği nedeniyle birey %90 engel oranı alır, ancak günlük yaşam aktivitelerini kendi yapabiliyorsa ağır Sorunlar ve Çözümler engelli olarak tanımlanmayabilir. • Ağır engellilik değerlendirmesi için uygulamada olan yönetmelikte özel bir tetkik önerilmemektedir.
30. 11. 2020 22 10 Ülkemizde Engellilik Değerlendirmesi Örneğin; Mevcut Durum • Diyabeti olan bireyin göz ve nörolojiye dair tetkikleri, kan değerleri, USG vb tetkikleri tamamlanır. • Ek -2 Cetvelde Endokrin Sistem alanında diyabet değerlendirmesi bulunur. • İnsüline bağımlı ve kötü kontrollü diyabet % 40 engel oranı belirlenir. Engellilik Değerlendirmesi • Diyabete bağlı görme kaybı varsa görme alanından ayrıca puan alır. • Balthazard formülü ile nihai engel oranı bulunur. • Diyabet kalıcı bir durum olduğu için sürekli rapor verilebilir. Ancak bireyin engel oranının hızlı olaraka değişeceği öngörülüyorsa süreli rapor da verilebilir. Sorunlar ve Çözümler • Diyabetik birey günlük yaşam aktivitelerini sürdürmede başka birine muhtaç ise ağır engelli olarak tanımlanır.
30. 11. 2020 10 22 Ülkemizde Maluliyet Değerlendirmesi • Maluliyet değerlendirmesinde ise; SGK İl Müdürlüğü tarafından çalışan Mevcut Durum bireylerin sigorta gün sayısına bakılır, hastaneye resmi yazı ile sevk edilir ve sağlık kurulu tarafından değerlendirilirler. • İş kazası/ meslek hastalığı olup olmadığına bakılmaksızın genel sağlık durumu tespit edilerek herhangi bir oran belirtmeden durum bildirir rapor yazılır. Engellilik Değerlendirmesi • Malulen emekli olup olamayacağına ise SGK Merkez Kurulu, önceki sağlık kayıtları, sigorta prim gün sayısı ve hastalığın şiddetine bakarak, meslek çarpanını kullanarak maluliyet oranını bulmaktadır. • Raporların Sorunlar ve Çözümler birleştirilmesi 2013 yılında ele alınmış ancak hedef grubu, değerlendirme usulü ve yazışma süreci tamamen farklı olduğu için gerçekleştirilememiştir.
22 30. 11. 2020 6 Sağlık Kuruluşları Kaynaklı Sorunlar Mevcut Durum • Engelli sağlık kurulu raporu vermeye yetkili 355 hastane ve 54 hakem hastane (Üniversite hastaneleri ve eğitim ve araştırma hastaneleri) rapor vermektedir. Sorunlar • Erişilebilirlik ve personel tecrübesi farklılıkları • Engelli sağlık kurulu raporlarının ücretlendirmesi, hastanede poliklinik randevularının organizasyonu vb. işleyiş farklılıkları • Çözümler Kurumlarda süreçlere dair bilgilendirme eksikliği ve standardizasyon eğitimi ihtiyacı
22 30. 11. 2020 7 Engelli Verilerinin Toplanması ve İlgilerle Paylaşımı Sorunları Mevcut Durum • HBYS’ de engelli sağlık kurulu raporlarında ihtiyaç duyulan bilgilerin yer almaması • Sağlık kurulu raporuna dair kısıtlı bilgiler yer alması • Hastanelerin raporları Özürlü veri tabanına ( 2005 yılı Sorunlar itibarıyla) zamanında kayıt zorunluluğunun olmaması, • Mükerrer kayıtların ayrıştırılamaması • Tıbbi bilginin doğru aktarılmasında yaşanan sorunlar Çözümler • Veri tabanında yer alan raporları verilerini ASPB dışında diğer Bakanlıkların inceleyememesi.
22 30. 11. 2020 8 Bireyler Ve Paydaş Kurumlar Kaynaklı Sorunlar Mevcut Durum • Karmaşık ve hekimi tespit etmede zorlayan mevzuat talepleri • Farklı mevzuat bilgileri isteyen mükerrer raporlar Sorunlar • Kaza ve yaralanmalarda fonksiyon kaybı raporları için müstakil engellilik raporları talebi • Kurumlarda ve engelli bireylerde süreçlere dair bilgi/zanlarda karmaşa yaşanması, Çözümler
22 30. 11. 2020 9 Engelli Sağlık Kurulu Raporları Çözüm Alanları Mevcut Durum • Engelli bireyler için erişilebilirlik çalışmaları • Mevzuat düzenlemeleri değişiklikleri, Sorunlar çocuk özel (Erişkin gereksinim yönetmeliği ve genelge hazırlığı) • Elektronik sistem hazırlıkları Çözümler yönetmelik • Eğitim ve bilgilendirme çalışmaları raporu
30. 11. 2020 22 15 Engelli Erişkinler İçin Yönetmelik Düzenlemeleri • Erişkin Ağır özürlü tanımının iptali ve yerine bakıma muhtaç / Mevcut Durum ihtiyacı olan engelli tanımının getirilmesi ve bağımsızlık/ bağımlılık değerlendirmesi için ölçek olarak FIM (Fonksiyonel Bağımsızlık Değerlendirmesi) kullanılması önerilmektedir. Engellilik Değerlendirmesi • Engelli birey tam bağımsız, kısmi bağımlı ve tam bağımlı birey olarak tanımlanarak uzun dönemli bakımda farklı hizmet türlerinin ( gündüzlü, saatlik, günlük, kısa dönem vb. ) bireylere Sorunlar ve Çözümler sunulabilmesi için bilgi temini kolaylaştırıldı. • Cücelik vb. hekimler tarafından değerlendirilmesinde sorun bulunan hastalıklar veya sağlık kurulları ve paydaşlar tarafından iletilen alanlarda ( kardiyoloji, onkoloji, nefroloji, endokrin vb) teknik ilaveler yapılmıştır.
30. 11. 2020 16 22 Özel Gereksinimi olan Çocuklar İçin Mevzuat Düzenlemeleri • Uluslararası Mevcut Durum hukuki normlara uyum, damgalanmanın önlenmesi ve engelli bireylerin ailelerinin daha erken dönemde başvurmasının sağlanması amacıyla çocuklar için hazırlanan yönetmelikte engelli kavramına yer verilmemiştir. Engellilik Değerlendirmesi • 0 -3 yaş gelişim geriliğinin tespitine dayalı gereksinimin belirlenmesi ve çocuğun koopere olduğu yaşlardan itibaren fonksiyon kaybının tespiti esas alınmıştır. Sorunlar ve Çözümler • Çocuklar özel gereksinimi olan birey olarak tanımlanmış ve gereksinimin düzeyi her vücut sistemi ve hastalıklar için tek belirlenmiştir.
30. 11. 2020 22 17 Özel Gereksinimi olan Çocuklar İçin Mevzuat Düzenlemeleri (ÇÖZGER) Mevzuat Uyum Cetveli Mevcut Durum Engellilik Değerlendirmesi Sorunlar ve Çözümler Madde 15 – (1) Bu Yönetmelikte geçen “Çok ileri düzeyde ÖGV”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri, ilgili mevzuatın uygulanması açısından ağır engellilik durumunu ifade eder.
30. 11. 2020 22 18 Özel Gereksinimi olan Çocuklar İçin Mevzuat Düzenlemeleri Örneğin; Mevcut Durum • Özel gereksinim raporu almak için gelen diyabetik çocuğun muayenesi ÇÖZGER değerlendirmesi için eğitim almış çocuk hekimi tarafından yapılır. • Göz ve nörolojiye vb. konsültasyonları, kan değerleri, USG vb tetkikleri Engellilik Değerlendirmesi tamamlanır. Ek -2 Alan Kılavuzuna göre Endokrin Sistem alanında diyabet değerlendirmesi bulunur. • Tipi ne olursa olsun sürekli insülin ihtiyacı olan her çocuğun-gencin her yaşta özel koşul gereksinimi vardır (ÖKGV). Sorunlar ve Çözümler • Diyabete bağlı görme kaybı varsa görme alanında değerlendirlir. • Diyabet kalıcı bir durum olduğu için sürekli rapor verilebilir. Ancak bireyin engel oranının hızlı olarak değişeceği öngörülüyorsa süreli rapor da verilebilir.
30. 11. 2020 22 19 Genel Hükümlerde Değişiklikler • Hastaneler bireyin raporu olup olmadığını elektronik ortamda Mevcut Durum görebilecek ve mükerrer raporlamanın önüne geçilmesi, • Engelli bireyler için sağlık kurulu raporlarının online Sağlık Bilgi Sistemine kaydedilmesi zorunluluğu, Engellilik Değerlendirmesi • Engelli sağlık kurulu raporunda sağlık kurulu tarafından kişilerin engel ve sağlık durumununun belirtmesi, Sorunlar ve Çözümler • Kullanım amacı / özel gereksinim alanının MEB, ASPB veya Maliye Bakanlığı tarafından değerlendirilmesi • Kaza ve yaralanma durum bildirir raporlarının tanımlanması
30. 11. 2020 22 20 Genel Hükümlerde Değişiklikler • Engelli bireyler için sağlık kurulu raporlarının online Sağlık Bilgi Mevcut Durum Sistemine kaydedilmesi zorunluluğu, • E rapor uygulaması aracılığıyla paydaşlarla raporun elektronik ortamda paylaşılması Engellilik Değerlendirmesi • Engelli sağlık kurulu raporunda sağlık kurulu tarafından kişilerin engel ve sağlık durumunu belirtmesi, • Kullanım amacı / özel gereksinim alanının MEB, ASPB veya Maliye Sorunlar ve Çözümler Bakanlığı tarafından değerlendirilmesi • Kaza ve yaralanma durum bildirir raporlarının tanımlanması Teşekkür ediyorum.
- Slides: 22
