ENDSTRYEL HAMMADDELER Endstriyel mineraller neden bu kadar nemlidir
ENDÜSTRİYEL HAMMADDELER
Endüstriyel mineraller neden bu kadar önemlidir?
Evimizdeki Mineraller Halı altlığı Kozmetik / Bilgisayar İlaç / BT cihazları Boya TV / DVD İzolasyon Otomobil (+ TÜM plastikler) barit, talk, kalsiyum karbonat, kaolin talk, diyatomit, silika, magnezya, bentonit, kaolin, mika, kalsiyum karbonat, fluorspar, soda külü, boratlar, iyot, lityum talk, kaolin, kalsiyum karbonat, barit, Ti. O 2, vollastonit, mika, demir oksit, diyatomit, feldispat, siyenit nadir topraklar, boratlar, lityum, grafit, kuvars nadir topraklar, alümina trihidrat, magnezyum hidroksit, talk, kalsiyum karbonat, kuvars, lityum, grafit kaolin, boksit, alümina, dolomit, bazalt, silika kumu, soda külü, boratlar, kalsiyum karbonat, vermikülit, perlit, diyatomit plastik / kauçuk: talk, kalsiyum karbonat, vollastonit, kaolin, mika, silika kumu, alümina, barit, trihidrat, magnezyum hidroksit cam: soda külü, kalsiyum karbonat, silis kumu, boratlar, kaolin, lityum motor: nadir topraklar, grafit, lityum, talk, boratlar
EHM Neden Değerlidir? • Mineral agregalar, • • Kütleleri, Ağırlıkları, Dayanıklılıkları, Basınç dayanımları, Kimyasal reaktivite eksikliği, Düzgün bileşimleri ve renk, Yalıtım değeri ve doku gibi Ve diğer özelliklerinden dolayı değerlidir.
Teknolojik Olarak • Daha az işlem gerekmeli Ekonomi • Daha az enerji ihtiyacı olmalı • Çevre üzerinde daha az kötü etki bırakmalı • Endüstri için son derece çekici özelliklere sahip olmalıdır.
ENDÜSTRİYEL HAMMADDELERİN SINIFLANDIRILMASI • Kullanım Alanlarına Göre • Jenetik Sınıflandırma • Modern Sınıflandırma
Kullanım Alanlarına Göre Sınıflama • İnşaat (Yapı) Endüstrisi • Seramik Endüstrisi • Kimya Endüstrisi • Kıymetli Mineraller ve Taşlar • Yarı Kıymetli Mineraller ve Taşlar • Aşındırıcı ve Parlatıcı Mineraller • Erimeyi Geciktirici Mineraller
Kullanım Alanlarına Göre Sınıflama • İzolasyon Hammaddeleri • Refrakter hammaddeler • Optik Endüstrisi • Dolgu ve Boya Endüstrisi • Suni Gübre Endüstrisi • Döküm Endüstrisi • Elektronik Endüstrisi • Sular
En çok bilinen EHM (İnşaat) • • Kireçtaşı Kesme taş (granit, mermer, kaldırım taşı vb. ) Kil Diatomit Perlit Jips Kireç Çimento ve Yapı Hammaddeleri Mermer Alçıtaşı Perlit Pomza Vermikülit
Cam, seramik, refrakter • Bor • Profillit • Manyezit • Silis • Talk • Vollastonit • Kuvars-kuvarsit • Boksit • Disten-sillimanitandaluzit • Soda külü • Alüminyum oksit • Kaolin-Seramik refrakter killer • Feldspat • Olivin
En çok bilinen EHM (Kimya Sanayi Hammaddeleri) Bor Trona Sodyum Sülfat (Mirabillit, Tenardit, Glaserit, Globerit, Blödit) Tuz Stronsiyum
Ziraat • Fosfat • Dolomit • Kükürt • Talk • Potas • Vermikülüt • Borat • Turba • Kil • Perlit
Diger Endüstri Mineralleri Alunit Nadir Toprak Elementleri Sepiyolit Grafit Barit Talk Zeolit Diatomit Bentonit Florit Asbest Titanyum, Zirkonyum, Hafniyum Lityum Mika Kıymetli Taşlar
Jenetik Sınıflama • Magmatik Kayaçlar • Magmatik, Pegmatitik, Skarn ve Damar Mineralleri • Metamorfik Mineraller • Sedimanter Kayaçlar • Sedimanter Mineraller
Jeolojik ortamlara göre bir sınıflama yapıldığında Magmatik Kayaçlara Bağlı EHM - Feldispat Asidik - Kuvars - Mermer - Titan Bazik - Olivin - Apatit (Fosfat) } } Metamorfik Kayaçlara Bağlı EHM - Disten - Profillit - Kuvarsit - Grafit - Zımpara - Vollastonit (Skarn)
Sedimanter Kayaçlara Bağlı EHM (Genellikle Neojen gölsel) - Tüm killer, Bentonit, Diatomit - Kuvars Kumu - Bor Evaporitik - Trona - Sölestin Volkanik Kayaçlara Bağlı EHM - Perlit - Pomza } Alterasyon Ürünü EHM - Kaolen (Asidik volkanik kayaç alterasyonu) - Talk (Ultrabazik kayaçların alterasyonu) - Magnezit (Ultrabazik kayaçların alterasyonu) - Asbest (Ultrabazik kayaçların alterasyonu) - Alünit (Asidik volkanik kayaç alterasyonu) Değişik - Fosfat (En önemli yatakları sedimanter) - Kükürt
Modern Sınıflama Tablo 1. Modern sınıflandırmada esas alınan kriterler Kriterler Hacim Birim Fiyatı Coğrafik Konumu Kayaç Büyük Düşük Önemli Mineraller Küçük Yüksek Önemsiz İhracat ve İthalat Yayılım Jeolojik Konumu ve İşletilmesi Az Çok yaygın Basit Çok Sınırlı Karmaşık
Tablo 2. Endüstriyel Hammaddelerin Modern Sınıflaması Jenez Kayaç Mineral Magmatik Granit, amfibolit, andezit, granodiyorit, nefelinli siyenit, perlit, bazalt, pümisit Nefelin, lepidolit, uranyum minerali, korund, beddeyelit, elmas, feldispat, beril, forsterit, spodümen, ampligonit, granatlar, apatit, mika, lityum minerali Kuvars, emerald, safir, beril, fluorit, magnezit, kriyolit, rutil, lazurit, mika, barit Damar ve ornatım Grafit, sleyt, mermer Elmas, asbest, talk Kum ve çakıl, kumtaşı, diyatomit, kil, jips, evaporitler, fosfat, kireçtaşı, dolomit Potasyum minerali, sodyum minerali, kükürt, boratlar, nitratlar Metamorfik Sedimanter (Kuşçu 1991’ den alınmıştır)
ENDÜSTRİYEL HAMMADDELERİN ARANMASI JEOLOJİK ÇALIŞMALAR • Jeolojik inceleme, genellikle haritalama yaparak, bir mineral oluşum alanını toprak ve anakaya özelliklerini belirlenebilir. • Mikroskobik bir ölçekte, mineral tanelerin türü, büyüklüğü, şekli ve oranları, iç içe geçme yapıları ve kayalardaki gözeneklerin ve kırıkların miktarı ve birbirine bağlılığı hakkında bilgi verebilir. Bu nitelikler kaya dayanıklılığını ve sağlamlığını belirler. • Haritalamanın araziye etkisi çok az veya hiç yoktur, • ancak sondaj, hendek açma ve oyuk açma arazi yüzeyini altüst edecektir. • Genellikle değişiklikler küçüktür ve geri kazanılması kolaydır.
1. 5 - ENDÜSTRİYEL HAMMADDELERİN ARANMASI • JEOFİZİK YÖNTEMLER Bu yöntemler, mineral ve kayaçların kendilerine has özelliklerinin belirlenerek bu özelliklere sahip yer hacmini, dolayısıyla aranan hammaddenin geometrisini ortaya koymayı amaçlar. Yapılan çalışma, araştırmanın ölçeğine ve hedefine bağlı olarak karadan veya havadan yapılabilir. Havadaki yöntemlerin, bir uçağın veya helikopterin kısa geçişinden başka çevresel etkisi yoktur. Pasif jeofizik keşif yöntemleri - gravite, radyometrik ve manyetik araştırmalar - sedimanların ve kayaçların doğal özelliklerini ölçer.
Aktif yöntemler, çoğu elektriksel ve sismik yüzey araştırmasını içerir. Elektriksel yöntemler, çeşitli elektriksel özellikleri ölçer ve genellikle çok sınırlı bir çevresel etkiye sahiptir. Sismik araştırmalar zemin ve kayaçlardan geçen dalgaların özelliklerini ölçmekte ve sınırlı çevresel etkilere neden olabilmektedir. Küçük ölçekli saha araştırmaları genellikle bir balyoz, taşınabilir bir çelik levha ve bir kayıt cihazı kullanır; sonuç olarak çevrede çok az iz bırakırlar. Sığ sismik yapan bir jeolog
Örnekleme • Örnekleme, seçilen mostralardan veya yol yarması gibi alanlardan elde edilen kepçe numuneleri (el büyüklüğünde numuneler) kadar basit olabilir. • Travers örnekleme programı, bir depozitodaki tüm değişkenliği kaydetmek için yeterince yoğun bir şekilde numune alınabilir. • Örnekleme programları, birkaç yüz kilo ila birkaç ton arasında değişebilen birleşik veya hacimli bir örnek üretmek için EHM’nin çeşitli noktalarından alınan büyük örnekler birleştirebilir.
devam • Sondaj, araştırılan EHM alt yüzeyini fiziksel olarak örneklemenin bir yoludur. Sondaj programı sadece bir EHM litolojik değişimi hakkında bilgi sağlamakla kalmaz, aynı zamanda diğer kimyasal ve fiziksel özellikler için numuneler de analiz edilebilir. • Gereken örnek ihtiyacına bağlı olarak, sondaj programı, karot sondaj makineleri veya kesinti ve parçalar sağlayan döner veya darbeli matkaplar kullanabilir.
• Diğer örnekleme türleri, arazi yüzeyinde orta derecede etkilere neden olabilir. Toplu örnekleme, genellikle sahada hendek açma, patlatma ve nakliye ekipmanı kullanımını gerektirir. • Örnekleme yapıldıktan sonra, çevreye zarar verildiği takdirde, ıslah çalışmaları yapılmalıdır.
LABORATUVAR ÇALIŞMALARI Hammaddelerin laboratuvar incelemeleri, birçok teknolojik özelliklerinin belirlenmesinin yanı sıra oluşum mekanizmalarının açıklanmasında da çok önemli bir yer tutmaktadır. Laboratuvar incelemelerinin başında mikroskop çalışmaları, mineralojik ve kimyasal analiz metotları gelmektedir
Bazı endüstriyel minerallerin zenginleştirilmesinde kullanılan yöntemler A. Elle ayıklama B. Fırçalama C. Kütük yıkama D. Eleme E. Yuvarlama F. Basınçlı yıkama G. Vakum H. Yüzdürme I. Anafor J. Sallama K. Sallantılı masa L. Helezon M. Köpüklü yüzdürme N. Yağla tutma O. Elektrostatik P. Elektromagnetik Q. renk sıralama R. Çözme S. Damıtma
- Slides: 26