ENDOKRN SSTEM Endokrin sistemin grevleri Byme ve gelimenin

ENDOKRİN SİSTEM

Endokrin sistemin görevleri • Büyüme ve gelişmenin sürdürülmesi • Metabolizma aktivitelerinin düzenlenmesi ve enerji dengesinin sağlanması • Üreme fonksiyonlarını ve süreçleri (Yumurta ve sperm üretimi, döllenme, doğum. . . ) • Vücut ısısının korunması • Vücuttaki kimyasal kompozisyonun ve ekstrasellüler sıvı hacminin düzenlenmesi • Duygu ve dürtü • Doku onarımı • Bağışıklık sisteminin belirli aktiviteleri • İnfeksiyon, travma, stres, kanama, açlık gibi durumlarda homeostazın korunması • Düz kas ve kalp kası liflerinin kasılması ve bezlerin salgılarının düzenlenmesi

Endokrin sistem, bu görevleri hormon adı verilen kimyasal molekülleri salgılayarak yapar

GLANDULAE ENDOCRINAE (Endokrin Bezler) Hormon adı verilen bir salgı yaparlar Salgılarını doğrudan kana verirler Akıtıcı kanala ihtiyaç duymazlar

ENDOKRİN BEZ EKZOKRİN BEZ Endokrin bezler; Salgılarını dokular arası sıvıya verirler. Salgılar buradan kana karışır. Ekzokrin bezler; salgılarını kanallar vasıtası ile vücut boşluklarına salgılarlar Tiroid bezi Deri Kanal Hormon salgısı Endokrin hücreler Kan akımı Ekzokrin hücreler Ter bezi 5

GLANDULAE ENDOCRINAE Hipotalamus Epifiz Hipofiz Tiroid bezi Paratiroid bezi Timus • • Böbreküstü bezleri • Pankreas • Kadın gonadı (ovarium) • Erkek gonadı (testis) Hormonlar endokrin bezler tarafından sentezlenen, doğrudan doğruya kan yolu ile belirli hücre ve dokular üzerinde etkilerini gösteren kimyasal maddelerdir. Kandaki miktarları çok az olmasına rağmen biyolojik etkileri oldukça yüksektir. Hormonlar enzimleri aktive etmek suretiyle hücreler ve organlardaki metabolik faaliyetleri düzenlerler. Belirli bir hormon tarafından etkilenen hücreye/organa hedef hücre/organ denir. Hormonların hedef hücrelerini etkileyebilmeleri için hedef hücre yüzeyinde reseptörlere bağlanması gerekir.

Genelde iki tip hormon vardır Otokrin hormonlar üretici hücre üzerine etkilidirler Parakrin hormonlar başka hücreler üzerine etkilidirler

Feedback (Geri Bildirim) Mekanizması • Hormonların salgı mekanizması geri bildirim (feedback) ile düzenlenir. • Geri bildirim (Feedback) salgılanan son ürünün gerisin geriye ilk salgı organını etkilemesidir. • Pozitif feedback son ürünün ilk salgı organını etkileyerek kendisinin salgısını artırmasıdır. • Negatif feedback son ürünün ilk salgı organını etkileyerek kendisinin salgısını azaltmasıdır.

Feedback (Geri Bildirim) Mekanizması Hipofiz (TSH) TSH salınımı azalır Negatif feedback Tiroid bezi (Tiroksin) Kandaki miktarı artarsa

Endokrin sistem içinde incelenen bezler: Gl. pituitaria (Hipofiz) Gl. pinealis (Epifiz) Gl. thyroidea (Tiroid bazi) Gll. parathyroideae (Paratiroid bezleri) Gll. suprarenales (Böbreküstü-adren bezleri) Pankreas’ın endokrin kısmı Erkek gonadların (testis) endokrin kısmı Dişi gonadların (ovarium) endokrin kısmı Thymus (Timus) Diğer endokrin salgısı olan organlar: Plasenta Gl. mukoza Renes (Böbrekler) Cor (Kalp)

Hipotalamus • Beyin tabanında bulunmaktadır. • Otonom sinir sistemi ile endokrin sistem arasında bağlantı sağlar. • Görevleri; – Otonom sinir sisteminin kontrolü – Hipofiz bezinin çalışmasının kontrolü • RH (releasing hormonlar = salgılatıcı hormonlar) • İH (inhibiting hormonlar = salgı durdurucu hormonlar)

Corpus mamillare Adenohipofiz Nörohipofiz Sella turcica • • • Beyin tabanında sella tursica adı verilen kemik yapının içinde yer alır. İnfindubulum denen bir kanal sistemi ile hipotalamusa bağlıdır. İki bölümü vardır; – Adenohipofiz (ön lob) – Nörohipofiz (arka lob) Sentez çoğunlukla hipotalamus’ta, salgılama hipofizde olur

Böbrek tübülleri Hipotalamus STH z FSH LH ADH ofi hip fiz ACTH Adrenal korteks ro Nö Tiroid bezi ipo oh en Ad TSH OK Sİ TO Sİ N Uterus kasları MSH PRL Amfibiyanlarda melanosit Kemik ve kaslar Testisler Ovaryumlar Memelilerde Meme bezi

Adrenal korteks Kemik ip fiz oh ipo ör oh N en of iz Ad Böbrek Meme Kas Ovarium Deri Tiroid Testis

Gl. pinealis Cerebellum Medulla spinalis

Tiroid bezi T 3 ve T 4 ü Büyüme ve gelişme ü Refleksler ü Oksijen kullanımı ve bazal metabolizma hızı ü Hücresel metabolizma ü Vücudun enerji kullanımı ü Isı oluşumu ü Alınan gıdaların kullanımı Kalsitonin ü Kandaki kalsiyum ve fosfat seviyesini azaltır ü Kalsitonin salgısı hipofiz kontrolünde değildir ü Salgısı kan kalsiyum seviyesine bağlıdır

TİMUS (THYMUS) • Yeni doğanlarda vücudun çok büyük bir organı durumundadır. Vücudun gelişimine paralel olarak yavaş gerilemeye başlar. Genital bezlerin salgısı thymus’un gelişimini gerilettiği için seksüel ergenliğe ulaştıktan hemen sonra bezin yerini yağ dokusu alır. • Thymus göğüs boşluğunun ön tarafında, sternumun hemen arkasında yer alır. • Thymustan timosin hormonları salgılanır ve bu hormonlar T lenfositleri yanında bazı B lenfositlerinin gelişmesinde rol oynar.

PLASENTA Progesteron, östrojen, korionik gonadotropin, plasenta- lactogeni relaksin hormonlarını salgılar.

KALP • Kalp de son yıllarda endokrin organlar grubuna girmiştir. • Atrial endocardium’dan kan basıncındaki artışlara bağlı olarak atrial duvarın gerilmesi sonucu atriopeptin salgılanır. • Atriopeptin’in hedef hücreleri kan damarları, böbrekler, böbreküstü bezi ve hipotalamus’ta yer alır. • Kan basıncı kontrolü yanında, Na, K ve su atılımının düzenlenmesine yönelik etki eder.