EndodontiPeriodontoloji likisi Prof Dr Adnan TEZEL Endodontik periodontal

Endodonti-Periodontoloji İlişkisi Prof. Dr. Adnan TEZEL

Endodontik- periodontal lezyonlar Periodontal ve/veya pulpal dokulardan kaynak alan lokalize enfeksiyon bölgeleridir. Böyle bir lezyonda klinik belirtiler; Gingiva ve/veya mukoza düz, parlak yüzeyli bir şişlik, Şiş bölgeye palpasyonda hassasiyetle birlikle ağrı Purulent bir eksuda perkiisyona hassas ve dişte mobilite olabilir, Bir fistül yolu bulunabilir, kök çevresi dokularda veya periodontal ataşmanda hızlı kayıplarla Fasial şişlik ve selüiitis görülebilir

Endodontik- periodontal lezyonlar Endodontik-periodontal lezyonlar günümüze kadar değişik şekillerde sınıflandırılmıştır, Simon ve arkadaşlarına göre (1972): -Primer endodontik lezyonlar -Primer periodontai lezyonlar -Tam kombine lezyonlar olarak 3 kategoriye ayrılmjştır.

Endodontik- periodontal lezyonlar; 1995 yılında yapılan başka bir sınıflandırmada da endodontik-periodontal lezyonlar; 1 -Primer endodontik lezyonlar 2 - Sekonder periodontal hasarlı primer endodontik lezyonla r 3 -Primer periodontal lezyonlar 4 Skonder endodontik hasarlı primer periodontal lezyonlar

Pulpa ve periodonsiyumun ilişkisi Pulpal hastalık Pulpal periodontal hastalık Pulpa ve periodonsiyumun kombine hastalığı Periodontal hastalık Periodontal pulpal hastalıklar

Anaerobik kültür teknikleri kullanılarak yapılan çalışmalar, enfekte kök kanalları ile derin ceplerdeki mikroorganizma türlerinin birbirine benzediğini göstermektedir Bunun da kök kanalı ile periodontal cep arasındaki çapraz enfeksiyondan kaynaklanabileceği ileri sürülmektedir (Kipioti ve ark. 1984)

Endodontik- periodontal lezyonlar 1999 yılında periodontal hastalıkların Workshop tarafından sınıfl andırılması yapılmış ve sınıflandırmaya "Endodontik Iezyonlarla ilişkili periodontitis kategorisi ve "Kombi ne endodontik-periodontal lezyonlar" alt kategosi ilave edilmiştir Ama bu alt kategorinin. teşhis ve tedavj planındaki rolü açıklanmamıştır.

1 Primer Endodontik Lezyonlar Böyle bir lezyon endodontik kaynaklıdır ve durumun düzeltilmesi için sıklıkla geleneksel endodontik tedavi yeterlidir. Bu lezyonlar dişlerin canlılıklarını yitirmeleri sonucu meydana gelir Diş Pulpa testlerine cevap vermez. Bir fistül bulunabilir veya diş sulkusu yolu ile drene olabilir. Fistiil varsa fistül yoluna bir gütaperka yerleştirilmeli ve radyogram alınmalıdır. Radyografide; furkasyon bölgesindeki kemik rezorbsiyonu distal ve mezialde kreastal kemik yüksekliklerini azalma gösterebilir. Bu dorumun belirlenmesi maksiller molarlarda güç olabilir.

2 - Sekonder Periodontal Hasarlı Primer Endodontik Lezyonlar Genellikle kombine lezyonların en yaygın görülen tipidir, Primer endodontik lezyon kalıcı olursa, plak ve diştaşı birikimi meydana gelir bu durum sekonder olarak periodontal dokuları etkiler. Nekrotik pulpa içeriği, foramen apikale. lateral kanallar ve/veya furkasyon yoluyla fistülizasyon göstererek periodontal ligamen bir bölgesinden drene olur ve kök yüzeyinde plak birikebilir. Durumun tamamen düzeltilmesi için tek başına endodontik tedavi yeterli değildir, Endodontik tedavi ile lateral ve apikaldeki lezyon kısmen giderilecetir ama tamamen i şme

3 - Primer Periodontal Lezyonlar Periodontal hastalık kaynaklıdır hastallık epitelyal ataşmana ve apikale doğru ilerler Diş henüz canlı olduğu için pulpal testlere cevap verir Böyle bir diş primer veya sekonder olarak travmatik okluzyondan etkilenebilir. Travmatik oklüzyonun düzeltilmesi önemlidir, Dişin canlı olduğu ve prognozun periodontal tedavini n başarısına bağlı olduğu unutulmamalıdır.

4 - Sekonder Endodontik Hasarlı Primer Periodontal Lezyonlar Periodontal yıkımın bir lateral kanal yolu ile veya hasarın fazla olduğu durumlarda apıkal foramen yolu ile pulpa hasarına sebep olduğu vakalardır. Pulpa canlılığını kaybeder, Pulpa testleri geridönüşümü olmayan pulpa zedelenmesini veya pulpa nekrozunu doğrular. Bu durum lateral kanal yolu i. Je pulpaya gelen kan desteğinin bir küretle kesilmesi sonucunda da ortaya çıkabilir. Bu lezyonun düzeltilmesi için hem periodontal

5. Gerçek Kombine Endodontik- Periodontal Lezyonlar Pulpa ve Periodontal hasar birbirinden bağımsız olarak meydana gelir. Pulpa testleri, pulpanın etkilenmesi sebebi ile dişlerin canlı olmadığını gösterir. Sondalamada önemli derecede destek periodontal doku kaybı görülür. Periapikal lezyon endodontik tedaviye olumlu cevap verir. Bununla beraber periodontal tedavi de gereklidir. Köklerin etkilenme du. Rumu ve dişin arktaki önemine göre alternatif tedaviler olarak hemisekşın veya çekim gerekebilir. Pulpanın canlılığnı kaybettiği durumlarda tercihen periodontal tedavide n önce kök kanal tedavisi tamamlanmalıdır. Endodontik kaynaklı kemik aybının geri dönüşümlü, ancak periodontal

ENDODONTİK- PERİODONTAL LEZYONLARDA TANI KRİTERLERİ Endodontik- periodontal lezyonlarda tanı genellikle güçtür. îyi bir prognoz için doğru teşhis ve sonrasında doğra tedavi gerekme ktedir. Pulpanın durumunu tespit etmek teşhis koymak açısından çok önemlidir. Büyük olasılıkla hatalı teşhis sebebi ile kombine endodontikperiodontal lezyonlu dişlerin büyük bir çoğunluğu kaybedilmektedir. -Uygun teşhis; - Tanı medikal ve dental anamnez - Pulpa testleri - Periodontal sondalama - Radyografik tetkikleri içeren hasta bilgileri ile konmalıdır.

Klinik tanı yöntemleri geniş bir test grubundan oluş ur. Pulpa vitalitesini saptamak için kullanılan testler, sıcak- soğuk testleri, elektrikli testler ve test kavitesi preparasyonunu içerir Bazı durumlarda pulpa testleri çok köklü dişlerin canlılık durumlarını göstermeyebilir. Şayet bir fistül varsa, fistül yolu gütaperka ile takip edilmeli ve aynağını belirlemek için radyogram alınmalıdır, Etkilenen dişin ayırt edilmesinde okluzalden ve

Mobilite ölçümü ve okluzal değerlendirme teşhis ve tedavide önemlidir. Okluzal travma varsa giderilmelidir. Transilliiminasyon yöntemi ile kırık teşhisi konabilir ve ayrıca subgingival diştaşımn yerleşimi tespit edilebilir. Radyogramlarda, diştaşı, horizo. Etal, vertikal ve periapikal kemik kayıplar ve alt molarlarm furkasyon bölgesindeki kemik kayıpları görülebilir. Periodontal sondalama, periodontal ataşman pozisyonunun ve alveoler kemik yüksekliğinin saptanması için gereklidir Periodontal lezyondan kaynak alan bir defekt sondalandığında genellikle V şeklinde ve geniştir. Bununla beraber endodontik lezyonlar, doğrudan periodonial cepten değ de gerçek birsinüs yolundan drene olurlar.

PULPA VE PERİODONTAL DOKULAR ARASI ETKİLEŞİM YOLLARI Anatomik yollar - Foramen apikale - Lateral veya aksesuar kanallar - Sharpey fibrilleri. - Dentin kanalcıkları - Nöral yollar - Vaskülolenfatik direnaj Fizyolojik olmayan (Non-physiological) yollar İatrojenik Kök Kanal Perforasyonları Dikey Kök Kırıkları

Üstçene premolar ile altçene birinci moların distal kök Apikal Foramenleri

Üstçene birinci premoların iki adet apikal forameni (SEM)

Üstçene birinci premoların apikal foramen sayısı (SEM)

Apikal enfeksiyonun dişeti oluğundan drenajı

Lateral kanal yüzdeleri

Aksesuar (lateral) kanallar

Dentin tübüllerinde mikroorganizmalar

Fizyolojik Olmayan Yollar; İatrojenik Dikey Kök Kanal Perforasyonları Kök Kırıkları

Kök kanal perforasyonu

Dikey kök kırığı

Pulpa ile periodonsiyum arasında bakterilerin taşınma yolları Sağlıklı Pulpa Apikal foramina, Dikey kök kırığı Enfekte Periodonsiyum Apikal for. Lat. kanallar Dentinal tübüller, Dikey kök kırığı Apikal foramina, Lateral kanal, Dentinal tübüller, Kök perforasyonu, Dikey kök kırığı Nekrotik, Enfekte Pulpa Apikal foramina, Lateral kanallar, Kök Perforasyonu, Dikey kök kırığı Sağlıklı Periodonsiyum

Akut Apikal Apse; Genelde dişin apeksinde görülür Ağrılıdır Diş nonvitaldir Şişlik ve ödem ve pü formasyonu Fistülle gingiva veya mukozaya açıkabilir Dikey perküsyonda ağrı vardır

Akut Periodontal apse; Çok ağrılı değildir Yapışık dişetine yakın görülür Diş vitaldir Yatay perküsyonda ağrı vardır Periodontal cep ve pü görülür